گنجور

شمارهٔ ۲۳ - در تهنیت عیدنوروز و منقبت اسدالله الغالب علی بن ابیطالب علیه السلام گوید

چو نوروز کاوه سان علم برکتف نهاد
سربیور است دی ز تاج و تن او فتاد
فریدون فرودین برآمد بتخت شاد
در و دشت جست زیب چو او رنگ کیقباد
شخ و شاخ یافت لعل چو اکلیل بهمسنی
یکی بین گل که در بردن قلوب
چو سرمست شاهدیست که بد ننگرد زخوب
ایاغ وی از طلوع پر از باده تا غروب
گه از رقص در شمال گه از وجد در جنوب
گه از باد مستوی گه از بار منحنی
همی از بنفشه ام پرست از شگفت دل
کز اردی بهشت مه چو شد سوی دی گسل
بتنهابجیش برد زد و گشت مستقل
بدان نازکی که بود حریر از تنش خجل
شکست آن سپه که داشت زیخ درع آهنی
چمن ازجمال گل چو خورشید ازسپهر
گل سرخ در چمن چو اندر سپهر مهر
و یا گل چو لعبتی است که جان بشکرد بمهر
بویژه چو صبحگاه نقاب افکند ز چهر
همی بلبلش بجان نماید برهمنی
الا ایکه طرات کشد ماه را بغل
بگرد لب تو خط چو بر آب خضر پل
کنون کز شقیق گشت چمن پر ایاغ و مل
بپای درخت سرو زدست بتی چو گل
زمن بشنو این سخن بزن جام یک منی
بچم در میان باغ ز ایوان کناره کن
چمن زار چهر خویش پر از ماهپاره کن
زسنبل کلاله ساز زگل گوشواره کن
بسوسن کنایه گوی بسعتر اشاره کن
بدان جعد سعتری وز آن خط سوسنی
جهان گرچه از بهار چو خلد از منزهی است
ولی کوی تو ز روح بخلدش شهنشهی است
ز برد ستبرقیت عیان ماه خرگهی است
نظر درحضور تو بطوبی ز ابلهی است
که طوبی برتو نیز نماید فروتنی
به بستان چرا روم که بستان من تویی
بدان چهر لاله گون گلستان من توئی
به ریحان چه می کنم که ریحان من توئی
شکفته گل بهشت بدوران من توئی
برتو حدیث گل کند کشف کودنی
زرشک عذار تو خجل نقش آزری
ز آزرم قامتت به گل سرو کشمری
برد پیکرت شکیب ز دیبای شوشتری
خم ابروان تو چو شمشیر حیدری
همی رمز دوستی نماید بدشمنی
بتا ایکه عارضت بر از مه لطافتش
به نزد تو قد سرو به شرم از ظرافتش
به نوروز باده نوش که پاید شرافتش
چو امروز شد عیان شه دین خلافتش
شد این روز نو ز حق مثل در مزینی
علی آنکه هرچه هست ظهورات ذات اوست
کمالات ذوالجلال پدید از صفات اوست
دوصد خضر جرعه نوش ز عین الحیات اوست
ثبات زمین و چرخ طفیل ثبات اوست
از او تافته وجود بهر قاصی و دنی
بهر جا که بنگری هم او هست و غیر نیست
بجز ذکر وصل او بمقیات و دیر نیست
خرد را ز ملک وی بدر پای سیر نیست
قضا بی رضای او پی شر و خیر نیست
از او جسته کاینات طراز مکونی
بر اضداد چون قدم حدوثش موافق است
همانگه که راتق است همانگاه فاتق است
بیک شب بیک بدن مه چل سرادق است
ز سهمش زمان رزم مغارب مشارق است
نه این سازد ایسری نه آن دارد ایمنی
بر پاک جان او ملایک قوالبند
گه تند خشم او ضیاغم ارانبند
بکاخش طباق سبع چو نسج عناکبند
بسکان درگهش که قدسی مراتبند
بجان بال جبرئیل کند باد بیزنی
گر او را به بوالبشر جهات نبوت است
ولی در نهانیش حقوق ابوت است
هویدا ازو بدهر نتاج مشیت است
در اقلیم فروی که گلزار وحدت است
چه سلطان و چه گدا چه مسکین و چه غنی
خدیوا توئی که عرش چو گوئی بدست تست
سر جمله انبیا بجان پای بست تست
فراتر زلامکان بساط نشست تست
ندیده کسی ترا بد انسان که هست تست
که حق عز اسمه نبوده است دیدنی
زایجاد تو بخلق شد اکرامی از خدا
رسل از تو دل قوی بصمصامی از خدا
بهر گام در رسد ترا کامی از خدا
نه بشکستی ار تو بت نبد نامی از خدا
چه فرخ سیاستی جه نیکو زلیفنی
تو بخشنده نجوم بچرخ معلقی
تو آرندة نبات زارض مطبقی
که خواند مقیدت که بالذات مطلقی
گهی دستگیر نوح ببطنان زوزقی
گهی یاور شعیب بصحرای مدینی
شها ایکه عقلهاست بمهر تو مفتتن
بیجیحون نگر که ساخت معطر ز تو دهن
اگر چه بمدحتت نیاید ز من سخن
ولیکن از این خوشم که از بحر طبع من
شود بزم اصدقات پراصدقات پر از در مخزنی
بویژه خدیو یزد خداوند فتح و نصر
براهیم نامور خلیل خدیو عصر
بدل ضیغم نبرد برخ آفتاب عصر
چنان از نخست عمر بصفوت شده است حصر
که چون صبح دویم است ز پاکیزه دامنی
نخواهد خلود خلد کسی کآیدش انیس
نبیند خمار خمرتنی کافتدش جلیس
سوالش همی رشیق جوابش همه سلیس
بخوان عمیم وی مه و مهر کاسه لیس
بدیگ نعیم وی فلک را نهنبنی
بظل حمایتش بود نازش جهان
نفاذش زمعدلت شد آرامش جهان
همانا زحق نبود جز او خواهش جهان
چو جولان دهد سمند بر آرایش جهان
نهد ابلق سپهر زسرخوی توسنی
امیرا توئی که چرخ دخیل سریر تست
در امداد نور شمس رهین ضمیرتست
میامن بپای خویش بمنت اسیرتست
صفابخش روزگار کلام هژیژتست
که چون وحی منزل است زکشی و متقنی
گهرپاش کلک تو که شد ملجأ ثقات
بود وقت حل و عقد کلید در نجات
زمحمود خط وی جهان رشک سومنات
فشاند بصفحه مشک هی از معدن دوات
اگر چه ندیده است کسی مشک معدنی
گر از عقل تن کنند در آن تن تو جانیا
و گرجان بدن شود تو در وی روانیا
بارض اندر از علو دگر آسمانیا
دل چرخ پیر را تو بخت جوانیا
بزد نقش پای تو سرمه بگر زنی
ترا درگه نبرد غم از گرم و سرد نیست
ولی با تو چرخ را توان نبرد نیست
ز انبوه لشکرت مراندیشه گرد نیست
جهان جمله دیده ام تنی چون تو مرد نیست
بتولید مثل تست جهان را سترونی
مها ایکه به ز تو نسنجد سخن کسی
بمن بین که نی چو من ز اهل زمن کسی
تلفظ چومن نکرد بدر عدن کسی
ولیکن نداشته است چو ممدوح من کسی
نه فرخنده فرخی نه استاد سوزنی
الا تا که بشکفد به هر سال گل بباغ
الا تا که بردمد شقایق بکوه و راغ
همی تا که زنبق است فروزنده دماغ
رخت باد پر فروغ دلت باد در فراغ
زالطاف خسروی ز تایید ذوالمنی

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: مسمط
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چو نوروز کاوه سان علم برکتف نهاد
سربیور است دی ز تاج و تن او فتاد
هوش مصنوعی: در روز نوروز، کاوه (مرد آهنگر) پرچم را به نشانه پیروزی و اعتراض به ظلم بر سر گذاشت. با این اقدام، سرنوشت و قدرت او از تاج و وجودش جدا شد.
فریدون فرودین برآمد بتخت شاد
در و دشت جست زیب چو او رنگ کیقباد
هوش مصنوعی: فریدون در روز اول فروردین بر تخت شاد نشست و در دشت به دنبال زیبایی‌ها رفت، مانند رنگ کیقباد.
شخ و شاخ یافت لعل چو اکلیل بهمسنی
هوش مصنوعی: درختان به شکلی زیبا و درخشان در کنار هم قرار گرفته‌اند و مانند یک گردنبند از جواهرات درخشان به نظر می‌رسند.
یکی بین گل که در بردن قلوب
چو سرمست شاهدیست که بد ننگرد زخوب
هوش مصنوعی: در میان گل‌ها، تماشاگر زیبایی هست که دل‌ها را می‌برد و مثل یک مست به نظر می‌رسد، در حالی که به زیبایی‌های خودش هم نگاه نمی‌کند.
ایاغ وی از طلوع پر از باده تا غروب
گه از رقص در شمال گه از وجد در جنوب
هوش مصنوعی: او از طلوع صبح تا غروب، همیشه در حال خوشحالی و شادمانی است؛ گاهی در شمال از خوشی می‌رقصد و گاهی در جنوب به وجد می‌آید.
گه از باد مستوی گه از بار منحنی
هوش مصنوعی: گاه به حالت آرام و مستقیم، گاه به حالت خمیده و متاثر از باران می‌رسد.
همی از بنفشه ام پرست از شگفت دل
کز اردی بهشت مه چو شد سوی دی گسل
هوش مصنوعی: من از دل بنفشه‌ها به عشق تو پرستش می‌کنم، چون دل شگفت‌زده‌ام، وقتی اردیبهشت تمام شد و ماه به سوی دی گسل رفت.
بتنهابجیش برد زد و گشت مستقل
بدان نازکی که بود حریر از تنش خجل
هوش مصنوعی: بتنهابجیش اصرار کرد و به استقلال رسید، به آن نرمی که حریر از وجودش شرمنده شد.
شکست آن سپه که داشت زیخ درع آهنی
هوش مصنوعی: سپه‌ای که زرهی از آهن داشت، شکست خورد.
چمن ازجمال گل چو خورشید ازسپهر
گل سرخ در چمن چو اندر سپهر مهر
هوش مصنوعی: چمن به خاطر زیبایی گل مانند خورشید در آسمان است و گل‌های سرخ در چمن مانند خورشید در آسمان می‌درخشند.
و یا گل چو لعبتی است که جان بشکرد بمهر
بویژه چو صبحگاه نقاب افکند ز چهر
هوش مصنوعی: گل مانند یک بازیچه است که با عشق جان می‌دهد و وقتی صبح می‌شود، مانند کسی که نقابش را برمی‌دارد، زیبایی خود را به نمایش می‌گذارد.
همی بلبلش بجان نماید برهمنی
هوش مصنوعی: بلبل با تمام وجودش عشق و محبتش را به همسرش ابراز می‌کند.
الا ایکه طرات کشد ماه را بغل
بگرد لب تو خط چو بر آب خضر پل
هوش مصنوعی: به جز این که زیبایی و پاکی همچون ماه در آغوش تو می‌درخشد، لب‌های تو مانند خطی است که بر روی آب زلال جلوه‌گر می‌شود.
کنون کز شقیق گشت چمن پر ایاغ و مل
بپای درخت سرو زدست بتی چو گل
هوش مصنوعی: اکنون که باغ به خاطر گل‌های شقایق زیبا شده است و درخت سرو به خاطر یک بت مانند گل به آن نزدیک شده است.
زمن بشنو این سخن بزن جام یک منی
هوش مصنوعی: این جمله دعوت به شنیدن و درک مطالبی است که دربارهٔ یک تجربه یا حالت خاص صحبت می‌کند. به نوعی، گوینده می‌خواهد بگوید که اهمیت دارد که دیگران به او گوش دهند و از آنچه که در ذهن اوست، آگاه شوند.
بچم در میان باغ ز ایوان کناره کن
چمن زار چهر خویش پر از ماهپاره کن
هوش مصنوعی: بچم، تو را به آرامش دعوت می‌کنم که در باغ بنشینی و کنار ایوان قرار بگیری. چمنزار را با چهره‌ات زینت بده و آن را پر از زیبایی کن.
زسنبل کلاله ساز زگل گوشواره کن
بسوسن کنایه گوی بسعتر اشاره کن
هوش مصنوعی: از گل‌های خوشبو و زیبا می‌توان زیورآلات زیبایی درست کرد. مانند گردن‌بند از سنبل و گوشواره از گل، و با اشاره به غنچه‌های دیگر، هنر خود را نشان ده.
بدان جعد سعتری وز آن خط سوسنی
هوش مصنوعی: بدان پیچ و تاب موهای زیبا و آن خطی که شبیه گل سوسن است.
جهان گرچه از بهار چو خلد از منزهی است
ولی کوی تو ز روح بخلدش شهنشهی است
هوش مصنوعی: هرچند که دنیا مانند بهار زیبا و پاکیزه است، اما کوی تو به خاطر داشتن روح و جان، برتری و سلطنتی خاص دارد.
ز برد ستبرقیت عیان ماه خرگهی است
نظر درحضور تو بطوبی ز ابلهی است
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که: از سر برداشت و عقل خود، روشنی و روشنایی چهره‌ی تو مثل ماه در شب واضح و نمایان است، و اگر کسی به خوبی تو واقف نباشد و به آن توجه نکند، به نظرش کار نادانی کرده است.
که طوبی برتو نیز نماید فروتنی
هوش مصنوعی: به معنای این است که درخت طوبی، که نماد خوشبختی و آرامش است، به تو نیز تواضع و فروتنی می‌آموزد.
به بستان چرا روم که بستان من تویی
بدان چهر لاله گون گلستان من توئی
هوش مصنوعی: به کجا بروم که باغ و بهشت من در وجود تو است، زیرا زیبایی و طراوت تو همان گلستان من است.
به ریحان چه می کنم که ریحان من توئی
شکفته گل بهشت بدوران من توئی
هوش مصنوعی: ریحان چه معنایی دارد وقتی که تو ریحان من هستی، تو که همچون گل بهشتی در زندگی‌ام شکوفا شده‌ای؟
برتو حدیث گل کند کشف کودنی
هوش مصنوعی: تویی که داستان گل را برای من بازگو می‌کنی، انگار که به سادگی و ناگهان به حقیقتی عمیق پی برده‌ای.
زرشک عذار تو خجل نقش آزری
ز آزرم قامتت به گل سرو کشمری
هوش مصنوعی: میوه‌های زرشکی چهره تو را شرمنده کرده است; نقش و نگار آبی رنگ بر روی صورت تو به خاطر زیبایی قامتت، مانند گل خوشبو و ظریف است.
برد پیکرت شکیب ز دیبای شوشتری
خم ابروان تو چو شمشیر حیدری
هوش مصنوعی: ترکیب زیبای چهره‌ات، شکیبایی و آرامش را به یاد می‌آورد، در حالی که خم ابروانت همچون شمشیری تیز و برّان است.
همی رمز دوستی نماید بدشمنی
هوش مصنوعی: گاهی اوقات کسی که به ظاهر دوست به نظر می‌رسد، در واقع نیت‌های دشمنانه‌ای دارد.
بتا ایکه عارضت بر از مه لطافتش
به نزد تو قد سرو به شرم از ظرافتش
هوش مصنوعی: ای بت زیبا، چهره‌ات همچون ماه با لطافتی بی‌نظیر است، به گونه‌ای که قد و قامت سرو در مقابل ظرافت تو شرمنده می‌شود.
به نوروز باده نوش که پاید شرافتش
چو امروز شد عیان شه دین خلافتش
هوش مصنوعی: در نوروز نوشیدنی بنوش که شرافتش مانند امروز روشن شده است و مقام دینی اش به وضوح نمایان شده است.
شد این روز نو ز حق مثل در مزینی
هوش مصنوعی: این روز نو که از سوی خداوند به ما داده شده، مانند درختی است که میوه‌های خوشمزه‌ای دارد.
علی آنکه هرچه هست ظهورات ذات اوست
کمالات ذوالجلال پدید از صفات اوست
هوش مصنوعی: علی نمایانگر تمامیت وجود خداوند است و ویژگی‌های بزرگ او را به وضوح نشان می‌دهد.
دوصد خضر جرعه نوش ز عین الحیات اوست
ثبات زمین و چرخ طفیل ثبات اوست
هوش مصنوعی: دوصد خضر که از آب حیات می‌نوشند، به واسطه ثبات و پایداری او، زمین و گردونه نیز ثبات دارند.
از او تافته وجود بهر قاصی و دنی
هوش مصنوعی: وجود او برای دورافتاده و نزدیکان نیز تأثیری ویژه دارد.
بهر جا که بنگری هم او هست و غیر نیست
بجز ذکر وصل او بمقیات و دیر نیست
هوش مصنوعی: هر جا که نگاه کنی، او حضور دارد و هیچ چیز دیگری جز یاد وصل او وجود ندارد و این موضوع مدت زیادی نخواهد گذشت.
خرد را ز ملک وی بدر پای سیر نیست
قضا بی رضای او پی شر و خیر نیست
هوش مصنوعی: عقل و دانایی در دنیای او نمی‌تواند به خارج از محدوده‌اش برود و قضا و قدر بدون رضایت او هرگز نمی‌تواند به خیر یا شر منتهی شود.
از او جسته کاینات طراز مکونی
هوش مصنوعی: این دنیا و هستی به خاطر وجود او شکل گرفته و از او نشأت می‌گیرد.
بر اضداد چون قدم حدوثش موافق است
همانگه که راتق است همانگاه فاتق است
هوش مصنوعی: زمانی که وجود یک چیز با ویژگی‌های مخالفش هماهنگ است، در همان لحظه که یک چیز به هم می‌پیوندد، همان لحظه چیز دیگری از هم جدا می‌شود.
بیک شب بیک بدن مه چل سرادق است
ز سهمش زمان رزم مغارب مشارق است
هوش مصنوعی: یک شب، با یک بدن، مه و ماه را در گوشه‌ای می‌بیند که از سهمش زمان جنگی به راه افتاده است.
نه این سازد ایسری نه آن دارد ایمنی
هوش مصنوعی: نه این سازنده امنیت است و نه آن، هر دو در خطر هستند.
بر پاک جان او ملایک قوالبند
گه تند خشم او ضیاغم ارانبند
هوش مصنوعی: فرشتگان بر جان پاک او نظارت دارند و در زمان خشم او، همچون گرگ‌های وحشی به او نزدیک می‌شوند.
بکاخش طباق سبع چو نسج عناکبند
بسکان درگهش که قدسی مراتبند
هوش مصنوعی: در کاخ او هفت طبقه وجود دارد که مانند تار عنکبوت در هم تنیده است، و در این مکان، افراد محترمی حضور دارند که در مقام‌های بالایی قرار دارند.
بجان بال جبرئیل کند باد بیزنی
هوش مصنوعی: جان بال فرشته‌ای مانند جبرئیل را به خاطر تو به خروش درآور، و باد شدید را به حرکت درآور.
گر او را به بوالبشر جهات نبوت است
ولی در نهانیش حقوق ابوت است
هوش مصنوعی: اگرچه او در مقام نبوت و رسالت قرار دارد، اما در دل و نهان خود، حق و حقوق پدری را برگردن دارد.
هویدا ازو بدهر نتاج مشیت است
در اقلیم فروی که گلزار وحدت است
هوش مصنوعی: آشکار است که نتایج خواست الهی در جهان، جایی که دنیای یکتایی و زیبایی وجود دارد، نمایان می‌شود.
چه سلطان و چه گدا چه مسکین و چه غنی
هوش مصنوعی: همه انسان‌ها، چه در مقام سلطنت و چه در مقام فقر، همگی در برابر حقیقت برابرند.
خدیوا توئی که عرش چو گوئی بدست تست
سر جمله انبیا بجان پای بست تست
هوش مصنوعی: تو همان خدیوا هستی که عرش و سلطنت در دستان توست، و تمام پیامبران جانشان برای تو فدای توست.
فراتر زلامکان بساط نشست تست
ندیده کسی ترا بد انسان که هست تست
هوش مصنوعی: بالاتر از هر مکانی، جایی برای نشستن تو وجود دارد. هیچ‌کس تو را به درستی نمی‌شناسد و بدی‌هایت را نمی‌بیند.
که حق عز اسمه نبوده است دیدنی
هوش مصنوعی: خداوند بزرگ به هیچ‌وجه قابل مشاهده نیست.
زایجاد تو بخلق شد اکرامی از خدا
رسل از تو دل قوی بصمصامی از خدا
هوش مصنوعی: از آفرینش تو، بزرگواری به مخلوق داده شده است. رسولان از جانب خداوند به خاطر تو فرستاده شده‌اند و دل‌ها به لطف تو و قدرت خداوند محکم و مقاوم شده‌اند.
بهر گام در رسد ترا کامی از خدا
نه بشکستی ار تو بت نبد نامی از خدا
هوش مصنوعی: هر قدمی که برداری، خداوند به تو کامی می‌دهد. اگر بت‌هایی که در ذهنت ساخته‌ای، وجود نداشتند، هرگز ناامید نخواهی شد.
چه فرخ سیاستی جه نیکو زلیفنی
هوش مصنوعی: سیاست خوب و خوشایند چه نعمت بزرگی است.
تو بخشنده نجوم بچرخ معلقی
تو آرندة نبات زارض مطبقی
هوش مصنوعی: تو مانند یک ستاره درخشان هستی که به ارتفاعات بلند پرواز می کنی و به زمین، زندگی و رشد می افشانی.
که خواند مقیدت که بالذات مطلقی
گهی دستگیر نوح ببطنان زوزقی
هوش مصنوعی: تو به گونه‌ای پرورش یافته‌ای که ذاتاً مطلق هستی و گاه به عنوان نجات‌دهنده‌ای مانند نوح، به کمک دیگران می‌رسی.
گهی یاور شعیب بصحرای مدینی
هوش مصنوعی: گاهی یاری شعیب را در بیابان مدین می‌کنی.
شها ایکه عقلهاست بمهر تو مفتتن
بیجیحون نگر که ساخت معطر ز تو دهن
هوش مصنوعی: ای روشنایی عقل‌ها، تو با مهر خود همه را مجذوب کرده‌ای. نگاه کن چگونه لب‌ها از عطر وجود تو معطر شده‌اند.
اگر چه بمدحتت نیاید ز من سخن
ولیکن از این خوشم که از بحر طبع من
هوش مصنوعی: با وجود اینکه شاید نتوانم در توصیف تو به خوبی سخن بگویم، اما از این راضی‌ام که از عمق وجودم، چیزی را که در دل دارم، بیان می‌کنم.
شود بزم اصدقات پراصدقات پر از در مخزنی
هوش مصنوعی: مهمانی‌های دوستانه پر از خوشی و شادی می‌شود و همه چیز از گنجینه‌ای پراز نیکی و محبت سرشار است.
بویژه خدیو یزد خداوند فتح و نصر
براهیم نامور خلیل خدیو عصر
هوش مصنوعی: به طور خاص، سردار یزد که خداوندی است در پیروزی و نصرت، به نام ابراهیم مشهور و خلیل خداوند دوران.
بدل ضیغم نبرد برخ آفتاب عصر
چنان از نخست عمر بصفوت شده است حصر
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که شیر، که نماد قدرت و شجاعت است، در برابر آفتاب غروب نمی‌تواند بجنگد. این به نوعی اشاره به محدودیت‌ها و شرایط طبیعی است. همچنین، به نظر می‌رسد که در طول زندگی، او به نحوی در محاصره و محدودیت بوده است و از همان ابتدا با سختی‌ها دست و پنجه نرم کرده است.
که چون صبح دویم است ز پاکیزه دامنی
هوش مصنوعی: چون صبح دو هشتم است، از پاکدامنی و پاکیزگی دست یافته‌ام.
نخواهد خلود خلد کسی کآیدش انیس
نبیند خمار خمرتنی کافتدش جلیس
هوش مصنوعی: هیچ کس نمی‌تواند در بهشت جاودانه بماند اگر در کنار او دوستان صمیمی نباشند. نیازی به غم و اندوه نیست، زیرا وقتی که در مجلس دوست نشسته‌ای، همه چیز درخشان و شاداب است.
سوالش همی رشیق جوابش همه سلیس
بخوان عمیم وی مه و مهر کاسه لیس
هوش مصنوعی: سوالش به دلنشینی بیان می‌شود و پاسخ‌هایش نیز به سادگی و روشنایی است. او چون خورشید و ماه، همچون کسی است که همواره در دل‌ها جا دارد.
بدیگ نعیم وی فلک را نهنبنی
هوش مصنوعی: در این دنیا، نعمت‌ها و خوشی‌های زندگی به ما داده شده‌اند و باید با دقت و هوشیاری از آن‌ها بهره‌مند شویم.
بظل حمایتش بود نازش جهان
نفاذش زمعدلت شد آرامش جهان
هوش مصنوعی: با پشتیبانی او، ناز و زیبایی‌اش در زندگی برقرار است و به واسطه عدالتش، آرامش جهان تأمین می‌شود.
همانا زحق نبود جز او خواهش جهان
چو جولان دهد سمند بر آرایش جهان
هوش مصنوعی: به راستی که جز او هیچ خواسته‌ای از حق وجود ندارد، مانند این که جهان همچون اسبی رها به زیبایی‌های خود نمایش می‌دهد.
نهد ابلق سپهر زسرخوی توسنی
هوش مصنوعی: در آسمان، ستاره‌ای با رنگ خاصش می‌درخشد و توجه همگان را به خود جلب می‌کند.
امیرا توئی که چرخ دخیل سریر تست
در امداد نور شمس رهین ضمیرتست
هوش مصنوعی: ای امیر! تو کسی هستی که آسمان به تو وابسته است و تاج سلطنت تو را زینت می‌دهد. نور خورشید نیز به خاطر وجود تو درخشان شده و به افکار و اندیشه‌های تو مرتبط است.
میامن بپای خویش بمنت اسیرتست
صفابخش روزگار کلام هژیژتست
هوش مصنوعی: به پاهای خودت استوار باش، چرا که در سایه‌ی تو، دنیا زیبا و آرام است و کلام تو پر از شگفتی است.
که چون وحی منزل است زکشی و متقنی
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به این دارد که کلام وحی مانند زکشی (زخم) و متقنی (محکم و استوار) است، به این معنا که پیام‌ها و آموزه‌های آن عمیق و قوی هستند و مضمونشان به وضوح و دقت بیان شده است.
گهرپاش کلک تو که شد ملجأ ثقات
بود وقت حل و عقد کلید در نجات
هوش مصنوعی: زمانی که قلم تو به دلیلی معتبر و استوار تبدیل شد، در لحظه‌های سخت و دشوار، کلید نجات به شمار می‌رفت.
زمحمود خط وی جهان رشک سومنات
فشاند بصفحه مشک هی از معدن دوات
هوش مصنوعی: از خط محمود، خوشنویس معروف، جهانی به شگفتی آمده که زیبایی آن به الماس معبد سومنات می‌ماند و بر روی کاغذ مانند اندوهی از جوهر سیاه به تصویر درآمده است.
اگر چه ندیده است کسی مشک معدنی
هوش مصنوعی: هرچند که کسی هنوز مشک معدنی را ندیده است،
گر از عقل تن کنند در آن تن تو جانیا
و گرجان بدن شود تو در وی روانیا
هوش مصنوعی: اگر عقل از بدن جدا شود، جان تو در آن بدن، مانند روحی زنده خواهد بود.
بارض اندر از علو دگر آسمانیا
دل چرخ پیر را تو بخت جوانیا
هوش مصنوعی: دل پیر چرخش به آسمانی دیگر می‌نگرد و از سرزمین‌های خوشی و شادابی یاد می‌کند، در حالی که جوانی و شانس را نوازش می‌کند.
بزد نقش پای تو سرمه بگر زنی
هوش مصنوعی: اگر بر روی زمین نقش پای تو بگذارند، سرمه‌ای بر چشم بزن.
ترا درگه نبرد غم از گرم و سرد نیست
ولی با تو چرخ را توان نبرد نیست
هوش مصنوعی: غم و اندوه نمی‌توانند تو را به خود مشغول کنند، چون تو در برابر هر چالش و دشواری توانایی و قدرتی داری که هیچ چیز نمی‌تواند با تو رقابت کند.
ز انبوه لشکرت مراندیشه گرد نیست
جهان جمله دیده ام تنی چون تو مرد نیست
هوش مصنوعی: از میان لشکر تو، فکر و اندیشه‌ام پراکنده نیست. در کل دنیا کسی را همچون تو نمی‌بینم.
بتولید مثل تست جهان را سترونی
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که ولادت یا خلق خاصی، مانند تولدی در دنیای پر از ناامیدی یا بی ثمری، می‌تواند چیزی باشد که به طور کلی محیط یا وضعیت را تغییر دهد.
مها ایکه به ز تو نسنجد سخن کسی
بمن بین که نی چو من ز اهل زمن کسی
هوش مصنوعی: مراقب باش که کسی که به اندازه تو ارزش ندارد، نتواند سخن بگوید. به من نگاه کن که در بین مردم زمان خود هیچ‌کس مانند من نیست.
تلفظ چومن نکرد بدر عدن کسی
ولیکن نداشته است چو ممدوح من کسی
هوش مصنوعی: هیچ‌کس در باغ عدن به زیبایی و طراوت من نرسیده است و حتی کسی نتوانسته است همانند من ستایش شود.
نه فرخنده فرخی نه استاد سوزنی
هوش مصنوعی: نه کسی خوشحال و خوشبخت است، و نه کسی به عنوان هنرمند شناخته می‌شود.
الا تا که بشکفد به هر سال گل بباغ
الا تا که بردمد شقایق بکوه و راغ
هوش مصنوعی: بگذار تا هر سال در باغ گل شکوفا شود، و بگذار تا شقایق‌ها در کوه و دشت بیدار شوند.
همی تا که زنبق است فروزنده دماغ
رخت باد پر فروغ دلت باد در فراغ
هوش مصنوعی: تا زمانی که زنبق‌ها به گل نشسته‌اند، چهره‌ات را خوشبخت و سرشار از زندگی و نشاط می‌بینم. باد دلتنگی و غم را فراموش کن و اجازه بده تا هوای خوب برایت بیفتد.
زالطاف خسروی ز تایید ذوالمنی
هوش مصنوعی: محبت‌ها و مهربانی‌های شاهانه به خاطر حمایت و تأیید نیروی عظیم و نامحدود الهی است.