گنجور

شمارهٔ ۶۹ - وله

در قرن شاه راستان صاحبقران راستین
مه بوسه کردش آستان خور جلوه کردش زآستین
از سیر مهر آسمان گشتش قرین سال قران
شاهیکه هست از پاک جان هم بیقران هم بیقرین
از بس بهر عشرتکده بستند رقاصان رده
گفتی که سیار آمده خیل ثوابت بر زمین
کاخ از شقیق و یاسمن آزرم تاتار و ختن
بزم اوانی طعنه زن بر کله فغفور چین
نی زین چراغانی عجب روز و شب از هم منتخب
کز ماه رویان گرد شب هی روز یابی درکمین
آن چرخ آتشبار بین زو جسته پیچان ماربین
وزماراو پر ناربین از فرش تاعرش برین
زنبورک اژدر نفس آزاردش زآذر چو کس
خندد چو برق و زان سپس چون رعد افتد در حنین
نارنجک گردون گرا ماند زنی سحر آزما
کز آتش آرد در هوا نارنج و نار و یاسمین
چون توپهای سیمگون غرند از سوز درون
گویی شیاطین شد برون از کام جبریل امین
ترک من ای ماه بشر وی خیر ما از تو بشر
ای کز میان اندر کمر داری گمان اندر یقین
بریاد خسرو می بده لبریز و پی در پی بده
از فرودین تا دی بده وز دی بده تا فرودین
شه ناصرالدین کز شهان چون او نیاید در جهان
از بخت دارد جسم و جان وز عقل دارد ماء وطین
محکوم امرش کن فکان مخذول جودش بحر وکان
افلاک تختش را مکان املاک کویش را مکین

اطلاعات

وزن: مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

در قرن شاه راستان صاحبقران راستین
مه بوسه کردش آستان خور جلوه کردش زآستین
هوش مصنوعی: در دوران سلطنت شاهان راستین، که مقامی والا و شایسته داشتند، ماه بر سجده گاه او بوسه زد و خورشید با زیبایی‌اش از آستینش نمایان گشت.
از سیر مهر آسمان گشتش قرین سال قران
شاهیکه هست از پاک جان هم بیقران هم بیقرین
هوش مصنوعی: از انرژی و نور خورشید، آن کس که در هر سالی با نیکویی و طهارت زندگی می‌کند، به اوج رسیده و از همه چیز بی‌نظیر و منحصر به فرد است.
از بس بهر عشرتکده بستند رقاصان رده
گفتی که سیار آمده خیل ثوابت بر زمین
هوش مصنوعی: به خاطر اینکه برای خوش‌گذرانی‌ها، رقصندگان زیادی گردهم آمده‌اند، به نظر می‌رسد که گروهی از ستاره‌ها نیز به زمین آمده‌اند.
کاخ از شقیق و یاسمن آزرم تاتار و ختن
بزم اوانی طعنه زن بر کله فغفور چین
هوش مصنوعی: کاخی ساخته شده از گل‌ها و گیاهان، که در آن عفت و حیا وجود دارد. جایی که زیبایی و شکوه آن، چنان است که می‌تواند بر سر پادشاهی بزرگ و قدرتمند طعنه بزند.
نی زین چراغانی عجب روز و شب از هم منتخب
کز ماه رویان گرد شب هی روز یابی درکمین
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به زیبایی و جذابیت روز و شب اشاره می‌کند. او می‌گوید که هر دو زمان را از یکدیگر انتخاب کرده‌اند و شبانی که زیبایی‌های ماه را دارد، چقدر ما را در روز و شب به خود جذب می‌کند. به بیان دیگر، زیبایی‌های شب و روز همواره با یکدیگر در حال تعامل هستند و چهره‌های زیبا در شب ما را به یاد روز می‌اندازند.
آن چرخ آتشبار بین زو جسته پیچان ماربین
وزماراو پر ناربین از فرش تاعرش برین
هوش مصنوعی: به آسمان آتشین نگاه کن که همچون مار پیچ و خم می‌خورد و از آن، تیرهای آتشین به زمین می‌بارد، از زمین تا عرش آسمان.
زنبورک اژدر نفس آزاردش زآذر چو کس
خندد چو برق و زان سپس چون رعد افتد در حنین
هوش مصنوعی: زنبور کوچک با آتشی که از درونش می‌سوزد، آرامش را از خود دور کرده است. وقتی کسی بخندد، مانند لحظه‌ای است که برق می‌زند و بعد از آن، مانند صدای رعدی در می‌آید.
نارنجک گردون گرا ماند زنی سحر آزما
کز آتش آرد در هوا نارنج و نار و یاسمین
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف زنی جادویی و سحرآمیز می‌پردازد که مانند یک نارنجک (ترکیبی از خوشبوئی و زیبایی) در گردون و آسمان می‌چرخد. او با جادوی خود، آتش را به هوا می‌برد و عطر نارنج، انار و یاسمن را منتشر می‌کند، که نمایانگر زیبایی و دلنشینی است.
چون توپهای سیمگون غرند از سوز درون
گویی شیاطین شد برون از کام جبریل امین
هوش مصنوعی: چون توپ‌های نقره‌ای با صدای بلند از درون شعله ور می‌شوند، گویی شیاطین از دهان جبریل امین خارج شده‌اند.
ترک من ای ماه بشر وی خیر ما از تو بشر
ای کز میان اندر کمر داری گمان اندر یقین
هوش مصنوعی: ای ماه، از من دور شو؛ زیرا خیر ما در دوری توست. تو که در میانه کمر، شکی را به یقین تبدیل کرده‌ای، گمان کن که بهتر است از من جدا باشی.
بریاد خسرو می بده لبریز و پی در پی بده
از فرودین تا دی بده وز دی بده تا فرودین
هوش مصنوعی: به یاد خسرو، این پیمانه را پرکن و هر لحظه پر و خالی کن. از فرودین تا دی، مداوم بنوش و از دی تا فرودین نیز همینطور ادامه ده.
شه ناصرالدین کز شهان چون او نیاید در جهان
از بخت دارد جسم و جان وز عقل دارد ماء وطین
هوش مصنوعی: ناصرالدین شاه، از میان تمام پادشاهان، بی‌نظیر است و به خاطر شانس و اقبالش، هم بدن سالمی دارد و هم جان پرتوان و از نظر intellect نیز دارای ویژگی‌های ممتازی است.
محکوم امرش کن فکان مخذول جودش بحر وکان
افلاک تختش را مکان املاک کویش را مکین
هوش مصنوعی: او که تحت فرمانش قرار دارد، در حقیقت پیروز نخواهد بود. بخشش او مانند دریاست و مکان‌های آسمانی، مانند کاخ‌های اوست که در زمین و در کوی او ثابت و استوار است.