گنجور » سلیمی جرونی » شیرین و فرهاد » بخش ۴۵

سلیمی جرونی

بخش ۴۵ - گفتار در سبب مرگ فرهاد

ز بعد آنکه خسرو شاه باداد

سر فرهاد را با سنگها داد

نمی شد فکر اویش یک دم از دل

نبود از کار او یک لحظه غافل

نبود از محرمانش جمع بسیار

به جست و جوی اوشان غیر ازین کار

که می گفتند با خسرو همه راز

یکی نارفته می آمد یکی باز

چو حال کوهکن گفتند با شاه

که نصف از بیستون برداشت از راه

دگر شیرین چه نوع آمد به پیشش

چگونه برد سوی قصر خویشش

درافتاد آتشی در شاه کشور

کز آن آتش برون شد دودش از سر

بگفتا او که نیمی کوه برکند

کند آن نیم دیگر را به یک چند

خلاف شرط کردن نیست احسن

چه سازم با وی و با شرط او من

خلاف شرط بس کاری ست دشوار

ببایدکرد تدبیری درین کار

پس آنگه سخت در این کار درماند

ندیمان را و یاران پیش خود خواند

چو یاران را به مجلس با هم آورد

درین معنی به ایشان مشورت کرد

که این فرهاد نصفی کوه خارای

به ضرب دست و بازو کند از جای

چو از دست وی این آمد به دیدار

معین شد که خواهد کردن این کار

کنون این کار را تدبیر چه بود

پس از تدبیر، تا تقدیر چه بود

چو خسرو گفت این، یاران خسرو

عجب اندیشه ای کردند بشنو

چنین گفتند با شاه جوانبخت

که ای لایق به تو هم تاج و هم تخت

عجوزی را بباید کرد پیدا

بدو دادن ز شکر نان و حلوا

فرستادن به سوی بیستونش

سوی فرهاد کردن رهنمونش

که چون آنجا رسد گوید که مسکین

چه چندین می کنی جان بهر شیرین

تو آن کس کز برایش می کنی جان

ازین دنیای فانی یافت فرمان

که چون او بشنود این، در زمانش

برآید بی سخن فی الحال جانش

پس آنگه یک عجوزی نابکاری

طلب کردند و دادندش قراری

که گر این کار از دستت برآید

دهیمت خواسته چندان که باید

چو بشنید این سخن، فرهادکش،زود

روانه شد سوی فرهاد چون دود

دو نان گرم پر حلوای شکر

چه حلوای شکر، کز زهر بدتر

به هم پیچید وانگه بر میان بست

بر فرهاد مسکین رفت و بنشست

برآورد آه سردی آنگه از دل

که ای فرهاد سعیت هست باطل

مکن این جان که شیرین رفت در خاک

جهانی مرد و زن را کرد غمناک

ز مرگ او کسش سویت گذر نیست

ز بهر این از آن حالت خبر نیست

به عالم شد حدیث مرگ او فاش

به من دادند اینک، نان و حلواش

دریغ آن قامت و شکل و شمایل

که بر وی مرد و زن بودند مایل

دریغ آن هیات دلجوی چالاک

که از پا ناگهان افتاد در خاک

چو لختی گفت ازین، بیچاره فرهاد

به سر غلطان شد و در خاک افتاد

زمانی نیک از خود رفت و آنگاه

برآورد از دل آتش زده آه

که آه و صد هزار آه از دل من

دریغ از سعی های باطل من

گره از مشکل من بخت نگشود

تمام این عمر من باد هوا بود

درین اندیشه نغنودم همه عمر

به هرزه باد پیمودم همه عمر

عجب خرسنگی اندر راهم افتاد

و زان سعی من آمد باد بر باد

چو لختی گفت ازین فرهاد مسکین

بداد از داغ شیرین جان شیرین

جهانا تا کی این دستان طرازی

به دستان هر زمان صد مکر سازی

که خواهد جان ز دستت برد، چون جان

نبرد از دست دستان تو دستان

نبینم در نهادت غیر بیداد

ز تو فرهاد کش فریاد فریاد

نه تنها رفت فرهاد از تو در خاک

که کشتی خسروان دهر را پاک

ندادی هیچ شه را در جهان طشت

که بازش سر نبریدی در آن طشت

ز شیرینی ندید از تو کسی بهر

که کامش را نکردی باز چون زهر

بکشتی هر که را دادی دمی زیست

نخندید از تو کس کو زار نگریست

غمی را از دلی بیرون نکردی

که صد بارش دگر دل خون نکردی

چه خوش زد این مثل آن مرد باهوش

که چیزی کان بهایش نیست بفروش

متاع دهر را نبود بهایی

مخر آن را که نتوان برد جایی

مخر از شرم این کالای دوران

که گر روزی شود، نقصان کنی زان

ازین دنیا که یکسر نقش و زیب است

مخور بازی که سر تا پا فریب است

مرو از ره ز بازیهای ایام

که آن را نیست پایانی سرانجام

به جان کوش و کن از خاطر برونش

که دنیا نیست چیزی در درونش

خیال و خواب دنیا را وجودی

منه کاندر زیانش نیست سودی

میفت از رشته ایام در پیچ

که چون وابینی آن هیچ است بر هیچ

به بازی زمان زنهار مگرو

که هر لحظه کند بازیچه ای نو

ببین تا خویشتن را در نبازی

که دانایان ازین خوردند بازی

بدین مکاره با حکمت به سر بر

بمان بر جایش و بگدار و بگدر

بهی از وی مجو کو را بهی نیست

مقالاتش بجز طبل تهی نیست

جهان نبود به غیر از رنج و دردی

نباشد آخرش جز آه سردی

بیا یکباره کن این راه را طی

که شد کاووس ازو محروم و هم کی

نباید در کف این دون زبون شد

کزو تخت فریدون سرنگون شد

مخواه از او و گنج و مال او عون

که پس مرگ است از قارون و فرعون

نظر کردم ز آدم تا بدین دم

ندید از وی کسی جز محنت و غم

کسی گرداند از وی وقت خود شاد

که از وی هیچ وقتی ناورد یاد

مسیحاوار رخ تابد ازین دیر

به سوی عالم علوی کند سیر

جهان دیو است و دارد طبع آتش

بود دیوانگان را دل بدان خوش

جهان شهری ست پر از دیو مردم

مرو در وی وگر نه می شوی گم

تو با وی بد کن ار نیکی نماید

به رویش در ببند، ار برگشاید

مبر هرگز مر او را هیچ فرمان

هر آن چیزی که گوید کن، مکن آن

فلک طشتی ست مالامال از خون

زمین دشتی ست زو ره نیست بیرون

برو زین دشت دل برگیر و این طشت

فرو شو دست ازین طشت و ازین دشت

که می داند که این دور پیایی

بدین منوال خواهد بود تا کی؟

مشو آشفته از این برق و رعدش

که حکمتهاست در این نحس و سعدش

چو گردد کهنه دورش از روارو

به سر گیرد دگر ره دوری از نو

جهان داشی ست کانجا خاک مردم

زمانی کوزه می سازند وگه خم

فلک را کن قیاس از چرخ فخار

که هردم زو شود شکلی پدیدار

زمان هر گه که دوری با سر آرد

زند چرخی و دوری دیگر آرد

زجمشیدی به ضحاکی کند سیر

گهی در شر گراید، گاه در خیر

مخور بازی که نبود از زمان دور

حدیث ایرج و افسانه تور

مشو غافل که دیدم هست بسیار

بریده سردرین طشت نگونسار

اگر بینی بدی از دهر، مخروش

که سرها رفت در خون سیاووش

مباش ایمن اگر کردی خطایی

که خواهی دید از آن آخر جزایی

که دانا گفته است از هوشیاری

کشنده را کشند آخر به خواری

بد از خاطر به درکن زانکه آخر

شود پوشیده های دهر ظاهر

سلیمی در پناه عاشقی رو

کزو مشهور شد فرهاد و خسرو

مباش از عشق خالی یک زمانی

که یک دم زو همی ارزد جهانی

مبین جز مهر عشق از کل ذرات

که در عشق است عقل عاقلان مات

مجازی را ندانی عشق فرهاد

که عشقی زان ندارد هیچ کس یاد

بخش ۴۴ - رفتن شیرین به کوه بیستون به دیدن فرهاد و سقط شدن بارگیش: چنین دارم خبر از باستان گوی بخش ۴۶ - نامه نوشتن خسرو به شیرین به تعزیت فرهاد: چنین دادم خبر مرد سخندان

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)

قالب شعری: مثنوی

منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.