گنجور

شمارهٔ ۱۶

طوبی لبقعه خضعت عندها الجباه
خاکش سران دین و دول راست سجده گاه
قدر زمین زدولت پابوس او بلند
پشت فلک زسجده تعظیم او دوتاه
آب لطافتش که ز دریای رحمت است
شوید ز طبع داخلش اندیشه گناه
زان نم عجب مدار که از تخم سوخته
در خشت پخته اش بدمد فصل دی گیاه
هر روزنش گشاده دوصد چشم تا به خلق
زان دیده بان لطف الهی کند نگاه
بین ارتفاع قدر که می آید از علو
هر قبه اش به تارک چرخ برین کلاه
وین فضل ازان گرفت کش افراخت مفضلی
از فاضل مواهب شاه جهان پناه
سلطان حسین کز زر خالص دو شمسه اند
ز ایوان کبریاش درخشنده مهر و ماه
معمور عدل اوست چه مسجد چه مدرسه
مغمور فضل او چه رباط و چه خانقاه
خواهد ز دست بخشش او بحر داد و نیست
در عهدعدل او بجز این دعویش گواه
چندان نوال یافت که دریا به گرد رفت
هر کس رسید بر در بارش ز گرد راه
کلک قضا به دعوی ملکش سجل نوشت
زیرا که بود عدل بر این دعویش گواه
بی منت سپاه شد از تاج سر بلند
باشد هزار منت ازو بر سر سپاه
شه سایه اله و زو هست عالمی
آسوده دل به مسند عز و سریر جاه
هر کس فکند سایه به تأسیس این بنا
جاوید باد در کنف سایه اله

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

طوبی لبقعه خضعت عندها الجباه
خاکش سران دین و دول راست سجده گاه
هوش مصنوعی: درخت طوبی در مکانی قرار دارد که جبین‌ها بر خاک آن نهاد می‌شود، و سران دین و دولت در آنجا به خاکساری و سجده می‌افتند.
قدر زمین زدولت پابوس او بلند
پشت فلک زسجده تعظیم او دوتاه
هوش مصنوعی: قدر زمین به پای او قدری دارد، و قدرت آسمان به خاطر سجده و احترام او، دو برابر شده است.
آب لطافتش که ز دریای رحمت است
شوید ز طبع داخلش اندیشه گناه
هوش مصنوعی: آب که از دریای رحمت به دست آمده، طراوت و نرمی خاصی دارد. اگر انسان به خوبی فکر کند و از درون خود گناه را پاک کند، می‌تواند از این لطافت بهره‌مند شود.
زان نم عجب مدار که از تخم سوخته
در خشت پخته اش بدمد فصل دی گیاه
هوش مصنوعی: تعجب نکن که در فصل زمستان، از تخم سوخته‌ای که در آجر پخته قرار دارد، گیاهی بیرون می‌آید.
هر روزنش گشاده دوصد چشم تا به خلق
زان دیده بان لطف الهی کند نگاه
هوش مصنوعی: هر روز، دوصد چشم به راه است تا با دیدن لطف‌های خداوند به مخلوقات بنگرد و از آن بهره‌مند شود.
بین ارتفاع قدر که می آید از علو
هر قبه اش به تارک چرخ برین کلاه
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف عظمتی اشاره دارد که از بلندی و شکوه یک قبه یا گنبد ناشی می‌شود. به طور کلی، مفهوم این است که بلندی و زیبایی یک بنا، آن را در مقایسه با دیگر چیزها برجسته کرده و به آن شکلی خاص و تأثیرگذار می‌دهد.
وین فضل ازان گرفت کش افراخت مفضلی
از فاضل مواهب شاه جهان پناه
هوش مصنوعی: این بخش از شعر به این موضوع اشاره دارد که کسی که به بزرگی و فضیلت دست یافته، از نعمت‌ها و موهبت‌های شاه (نماد قدرت و ثروت) بهره‌مند شده است. در واقع، این فرد به دلیل کمالات و ویژگی‌های مثبتی که دارد، مورد توجه و عنایت قرار گرفته و به همین دلیل به او خیلی از نعمت‌ها و برکات اهدا شده است.
سلطان حسین کز زر خالص دو شمسه اند
ز ایوان کبریاش درخشنده مهر و ماه
هوش مصنوعی: سلطان حسین که از طلا ساخته شده، مانند دو خورشید درخشان از ایوان بلندش، نور افشانی می‌کند.
معمور عدل اوست چه مسجد چه مدرسه
مغمور فضل او چه رباط و چه خانقاه
هوش مصنوعی: عدالت او در هر جاییز، چه در مسجد و چه در مدرسه حاکم است، و علم و فضل او در همه جا جریان دارد، چه در رباط و چه در خانقاه.
خواهد ز دست بخشش او بحر داد و نیست
در عهدعدل او بجز این دعویش گواه
هوش مصنوعی: بخشندگی او همچون دریایی است که می‌تواند همه چیز را در خود بگنجاند و در زمان عدالت او، هیچ گواهی جز این ادعا وجود ندارد.
چندان نوال یافت که دریا به گرد رفت
هر کس رسید بر در بارش ز گرد راه
هوش مصنوعی: هر کسی که به دریا نزدیک شد، از بزرگی و عظمت آن تحت تأثیر قرار گرفت و به نوعی از وبال و گستره آن احساس حیرت کرد.
کلک قضا به دعوی ملکش سجل نوشت
زیرا که بود عدل بر این دعویش گواه
هوش مصنوعی: نقش تقدیر به نفع او سندی نوشت، چرا که عدالت بر این ادعای او شهادت می‌دهد.
بی منت سپاه شد از تاج سر بلند
باشد هزار منت ازو بر سر سپاه
هوش مصنوعی: بدون هیچ درخواست و انتظاری، سربازانم به یاری من می‌آیند؛ اما هزاران بار باید از وجود او و سربازانش قدردانی کنم.
شه سایه اله و زو هست عالمی
آسوده دل به مسند عز و سریر جاه
هوش مصنوعی: پادشاهی همچون سایه خداوند است و به واسطه او، جهانیان با دل آرامی در جایگاه‌های بلند و مقام‌های والای خود زندگی می‌کنند.
هر کس فکند سایه به تأسیس این بنا
جاوید باد در کنف سایه اله
هوش مصنوعی: هر فردی که در ساخت و پایه‌گذاری این بنا نقش داشته باشد، باید تحت حمایت و حفاظت خداوند قرار گیرد و همیشه سایه‌اش بر این جایگاه باقی بماند.