جامیبخش ۴
ابن مقفع گوید: کتبخانه حکمای هند را بر صد شتر می کشیدند، ملک ایشان استدعای اختصار کرد به دو شتر باز آوردند و به تکرار استدعا بر چهار کلمه قرار گرفت:
کلمه نخستین در دلالت پادشاهان به عدالت و رعیت پروری
چو گردد شاه عالم عدل پیشه
شود آسایش گه گه همیشه
چو نالد بیدلی از سینه ریشی
بود یکسر ز نیش ظلم کیشی
خلاصی را ز دهر پیچ بر پیچ
ز شاهان عدل می باید دگر هیچ
کلمه دویم در وصیت رعیت به نیکوکاری و فرمانبرداری
تخم ظلم شاه نافرمانی مردم بود
جو چو کاری حاصل آن کشته کی گندم بود
کلمه سیوم در محافظت صحت ابدان که تا گرسنه نشوند دست به طعام نیارند و چون بخورند پیش از آنکه سیر شوند دست از طعام بدارند
آن به که ز اسباب مرض پرهیزی
وز ننگ طبیبان دغل بگریزی
ناگشته تهی معده به خوان ننشینی
زان پیش که معده پرکنی برخیزی
کلمه چهارم در نصیحت زنان که چشم از روی بیگانگان دور دارند و روی از چشم نامحرمان مستور
زن آن بود که به هرکس که نیست محرم او
اگر چه مردم چشم است روی ننماید
به روی هر که نه جفت ویست گرچه به حسن
بود چو ماه فلک طاق، چشم نگشاید
بخش ۳: یکی از حکما گفته است: چهل دفتر در حکمت نوشتم و به آن منتفع نگشتم، چهل کلمه از آن اختیار کردم، از آن نیز بهره به دست نیاوردم چهار کلمه از آن برگزیدم در آن یافتم آنچه می طلبیدم:بخش ۵: چهار کلمه است که چهار پادشاه پرداخته اند که گویا یک تیر است که از چهار کمان انداخته اند:
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ابن مقفع گوید: کتبخانه حکمای هند را بر صد شتر می کشیدند، ملک ایشان استدعای اختصار کرد به دو شتر باز آوردند و به تکرار استدعا بر چهار کلمه قرار گرفت:
هوش مصنوعی: ابن مقفع می‌گوید: کتابخانه حکمای هند را بر روی صد شتر حمل می‌کردند. اما پادشاه آن‌ها درخواست کرد که این بار با اختصار بیشتری به او کتاب‌ها را بیاورند، بنابراین به دو شتر محدود شد و با تکرار درخواست، خلاصه آن کتاب‌ها به چهار کلمه کاهش یافت.
کلمه نخستین در دلالت پادشاهان به عدالت و رعیت پروری
هوش مصنوعی: نخستین کلمه‌ای که نشان‌دهنده توجه پادشاهان به عدالت و توجه به نیازهای مردم است.
چو گردد شاه عالم عدل پیشه
شود آسایش گه گه همیشه
هوش مصنوعی: وقتی که پادشاه جهان به عدالت رفتار کند، آرامش و آسایش دائمی خواهد شد.
چو نالد بیدلی از سینه ریشی
بود یکسر ز نیش ظلم کیشی
هوش مصنوعی: وقتی که دل شکستگی بیدل به فریاد درمی‌آید، نشان از درد عمیق و تمام‌نشدنی اوست؛ که متاثر از ظلم و ستمی است که بر او رفته است.
خلاصی را ز دهر پیچ بر پیچ
ز شاهان عدل می باید دگر هیچ
هوش مصنوعی: برای نجات از سختی‌های زمانه و پیچیدگی‌های آن، تنها راهی که وجود دارد، عدالت حکم‌فرمایانی است که انصاف را رعایت کنند.
کلمه دویم در وصیت رعیت به نیکوکاری و فرمانبرداری
هوش مصنوعی: در این متن به ارتباط بین رعیت و مسئولیت‌های فزاینده او در زمینه‌های نیکوکاری و تبعیت اشاره شده است. در واقع، رعیت به انجام کارهای خوب و اطاعت از دستورات اشاره کرده که می‌تواند تأثیر مثبتی بر جامعه و اطرافیان داشته باشد. این مفهوم نشان‌دهنده اهمیت مسؤولیت اجتماعی و اخلاقی است که هر فرد باید در قبال دیگران داشته باشد.
تخم ظلم شاه نافرمانی مردم بود
جو چو کاری حاصل آن کشته کی گندم بود
هوش مصنوعی: سرانجام ظلم و ستم شاه، نافرمانی مردم را به همراه داشت. اگر مردم در برابر ظلم قیام کنند، همان‌طور که گندم بی‌دلیل کاشته نمی‌شود، نتیجه‌ای جز کشتار نخواهد داشت.
کلمه سیوم در محافظت صحت ابدان که تا گرسنه نشوند دست به طعام نیارند و چون بخورند پیش از آنکه سیر شوند دست از طعام بدارند
هوش مصنوعی: کلمه "سیوم" به معنای حفاظت از سلامتی بدن است، به طوری که افراد باید تا زمانی که گرسنه نشده‌اند به غذا دست نزنند و زمانی که شروع به خوردن کردند، باید قبل از اینکه به حد سیری برسند، از خوردن دست بکشند.
آن به که ز اسباب مرض پرهیزی
وز ننگ طبیبان دغل بگریزی
هوش مصنوعی: بهتر است که از چیزهایی که باعث بیماری می‌شوند دوری کنی و از پزشکان ناامید و غیرصادق فاصله بگیری.
ناگشته تهی معده به خوان ننشینی
زان پیش که معده پرکنی برخیزی
هوش مصنوعی: قبل از اینکه معده‌ات را پر کنی، باید چیزی نخورده و خالی باشی تا بتوانی به درستی از سفره بهره‌مند شوی.
کلمه چهارم در نصیحت زنان که چشم از روی بیگانگان دور دارند و روی از چشم نامحرمان مستور
هوش مصنوعی: زنان باید مراقب باشند که نگاه خود را از بیگانگان دور نگه دارند و از نظر دیگران پنهان باشند.
زن آن بود که به هرکس که نیست محرم او
اگر چه مردم چشم است روی ننماید
هوش مصنوعی: زن کسی است که به کسانی که برایش بیگانه هستند، حتی اگر مردم در حال تماشا باشند، خود را نشان نمی‌دهد.
به روی هر که نه جفت ویست گرچه به حسن
بود چو ماه فلک طاق، چشم نگشاید
هوش مصنوعی: اگر شخصی دختر یا پسر مناسبی برای او نباشد، حتی اگر از نظر زیبایی به اندازه یک ماه درخشان باشد، او هرگز به او توجهی نخواهد کرد.