گنجور » جامی » هفت اورنگ » لیلی و مجنون » بخش ۵۱ - مراجعت کردن اعرابی بار دیگر به زیارت مجنون و بعد از جست و جوی بسیار وی را یافتن که غزالی را در آغوش گرفته و هر دو جان داده

جامی

بخش ۵۱ - مراجعت کردن اعرابی بار دیگر به زیارت مجنون و بعد از جست و جوی بسیار وی را یافتن که غزالی را در آغوش گرفته و هر دو جان داده

طغراکش این فراقنامه

این رشحه برون دهد ز خامه

کان حله نشین عرابی راد

در ربع و دمن رئیس و استاد

یکچند چو در دیار خود بود

مشغول به کار و بار خود بود

سر زد ز دلش هوای مجنون

طیاره ز حله راند بیرون

بر عامریان گذشت از آغاز

جست از همه کس نشان او باز

گفتند که یک دو هفته بیش است

کز وی دل این قبیله ریش است

نی دیده ز وی کسی نشانی

نی نیز شنیده داستانی

بیرون ز وقوف غیر باشد

ان شاء/الله که خیر باشد

برخاست عرابی و شتابان

رو کرد ز حله در بیابان

نه کوه گذاشت نی در و دشت

بر هر جایی چو باد بگذشت

می گشت وجب وجب زمین را

می جست حریف نازنین را

چو یک دو سه روز جست و جو کرد

نومید به راه خویش رو کرد

ناگاه نمود زیر کوهی

جمع آمده وحشیان گروهی

شد تیز به سویشان روانه

مجنون را دید در میانه

با آهویکی سفید و روشن

همچون لیلی به چشم و گردن

خفته به مغاکیی هم آغوش

وز مرگ شده به خواب خرگوش

بر بالش خاک و بستر خار

جان داده ز داغ فرقت یار

همخوابه چو دیده ماجرایش

او نیز بمرده در وفایش

گردش دد و دام حلقه بسته

شاخ طرب همه شکسته

از سینه آهو آه خیزان

وز چشم گوزن اشکریزان

روبه زده جیب پوستین چاک

وافشانده به سر به پنجه ها خاک

گرگان کنده ازان تغابن

رخسار زمین به زخم ناخن

گوران که ز داغ رسته بودند

زان داغ به خون نشسته بودند

زان واقعه دید چون عرابی

در کاخ حیات وی خرابی

خواند»انالله راجعون «

از نوک مژه سرشک خون راند

در کشمکش وفاش نالید

رخساره به خاک پاش مالید

کردش چو نگاه در پس پشت

بر ریگ نوشته دید از انگشت

کاوخ که به داغ عشق مردم

بر بستر هجر جان سپردم

شد مهر زمانه سرد بر من

کس مرحمتی نکرد بر من

بشکست شب صبوریم پشت

وایام به تیغ دوریم کشت

کس کشته بی دیت چو من نیست

محروم ز تعزیت چو من نیست

نی بر سر من گریست یاری

نی شست ز روی من غباری

نز دوست کسی سلامی آورد

در پرسش من پیامی آورد

دادم به طبیبی فلک دست

نبضم نه به اعتدال می جست

داد از قدح سراب آبم

وز رشحه خون دل شرابم

فکر غذیم جگر تراشید

بهر غذیم جگر خراشید

یک زنده غذا چو من نخورده

یک مرده به روز من نمرده

شد شیشه چرخ بر دلم تنگ

زد شیشه زندگیم بر سنگ

تا حشر خلد به هر دلی ریش

این شیشه ریزه ریزه چون نیش

چون خواند عرابی این قصیده

با پر آتش دلی رمیده

شد معنی سوزناک هر بیت

بر آتش او به خاصیت زیت

از آتش دل فغان برآورد

وان ناقه به زیر ران درآورد

زان بارگی بلند پایه

بر عامریان فکند سایه

سایه نه که شعله های سوزان

شد در دل و جانشان فروزان

یعنی که ازان خبر برافروخت

صد شعله و جان عالمی سوخت

چون اهل حی آن خبر شنیدند

بر خود همه جامه ها دریدند

از فرق عمامه ها فکندند

مو ببریدند و چهره کندند

از مادر و از پدر چه گویم

قاصر زانست هر چه گویم

مسکین پدرش ز خود بدر شد

آغشته به رشحه جگر شد

زان داغ بسوخت جان مادر

افتاد به هر برادر آذر

یکسر همه اهل آن قبیله

از صدق درون برون ز حیله

گشتند روان به پای آن کوه

بر سینه هزار کوه اندوه

دل پر غم و درد و دیده پر خون

راه آوردند سوی مجنون

افتاده به خواریش چو دیدند

فریاد و نفیر برکشیدند

هر کس ره ماتم دگر زد

بر دل رقم غم دگر زد

آن خورد دریغ بر جوانیش

وین کرد فغان ز ناتوانیش

آن کرد ز بی طبیبیش یاد

وین خواست ز بی نصیبیش داد

آن گفت ز طبع نکته زایش

وین گفت ز نظم جانفزایش

آن خواند حدیث پاکی او

وین قصه دردناکی او

مسکین مادر ز درد نالید

رویش بر روی زرد مالید

بیچاره پدر ز دیده خون ریخت

خاک قدمش به خون برآمیخت

زان شور و شغب چو باز ماندند

چون مه به عماریش نشاندند

همخوابه مرده را ز یاری

با او کردند همعماری

اظهار بزرگواریش را

عامر نسبان عماریش را

بر گردن و دوش جای کردند

رفتن سوی حله رای کردند

در هر گامی که می نهادند

صد چشمه ز چشم می گشادند

در هر قدمی که می بریدند

صد ناله ز درد می کشیدند

از دجله چشمشان به هر میل

شط بر شط بود نیل بر نیل

وحش در و دشت از فغانشان

از گرد به فرق خاکپاشان

آهسته همی زدند گامی

فریادکنان به هر مقامی

چون نغمه درد و غم سرایان

آمد ره دورشان به پایان

خونابه غم چشیدگانش

شستند به آب دیدگانش

چون خنجر عشق ریختش خون

زاشکش کردند خرقه گلگون

چاک افکندند در دل خاک

جا کرد به خاک با دل چاک

برداشته شد ز سینه رنجش

انباشته زیر خاک گنجش

وان آهوی رفته در هوایش

خسبید به خاک زیر پایش

یعنی که درین سرای بی سور

لایق به همند آهو و گور

وان دم که شدند مهربانان

دامن ز غبار او فشانان

هر یک به مقام خویشتن باز

مجروح ز جور دور ناساز

در ریخت ز دشت و در دد و دام

کردند به خوابگاهش آرام

چون خاک وی آهوان بدیدند

در چشم سیاه خود کشیدند

گشت از لب گور بوس بسیار

خرپشته او به خاک هموار

خاکش چو گوزن ز اشک خود شست

زان لاله دمید و سبز بر رست

در پرتو آن مزار پر نور

گشتند ددان ز خوی بد دور

جاروب کشیش کرد روباه

برداشت غبار حیله از راه

شد شیر رمیده دل ز گرگی

پی برده به پایه بزرگی

آری عاشق که پاکباز است

عشقش نه ز عالم مجاز است

تریاک مجرب است خاکش

اکسیر وجود عشق پاکش

قلبی ببرد ز جان قلاب

گردد مس قلب او زر ناب

مجنون که به خاک در نهان شد

گنج کرم همه جهان شد

هر کس ز غمی فتاده در رنج

زد دست طلب به پای آن گنج

زان گنج کرم مراد خود یافت

گر یک دو مراد جست صد یافت

روی همه در خظیره اش بود

چشم همه بر ذخیره اش بود

شد روضه جان حظیره او

رضوان ابد ذخیره او

رفت همه زان حظیره خوش باد

جان همه زان ذخیره کش باد

بخش ۵۰ - خبر یافتن اعرابی از حال مجنون و به زیارت وی رفتن و چند روز با وی بودن و اشعار یاد گرفتن: محمل بند عروس این راز بخش ۵۲ - در بیان حال مجنون که وی از صورت مجاز به معنی حقیقت رسیده بود و از جام صورت شراب معنی چشیده: مستیش ز باده بود نز جام

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)

قالب شعری: مثنوی

منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.