گنجور

بخش ۸۵ - عقد بیست و ششم در صدق که عبارت از آنست که ظاهر و باطن برابر بود و بلکه باطن از ظاهر خوبتر

ای گرو کرده زبان را به دروغ
برده بهتان ز کلام تو فروغ
این نه شایسته هر دیده ور است
که زبانت دگر و دل دگر است
از ره صدق و صفا دوری چند
دل قیری رخ کافوری چند
روی در قاعده احسان کن
ظاهر و باطن خود یکسان کن
یکدل و یکجهت و یکرو باش
وز دورویان جهان یکسو باش
از کجی خیزد هر جا خللیست
راستی رستی نیکو مثلیست
راست جو راست نگر راست گزین
راست گو راست شنو راست نشین
تیر اگر راست رود بر هدف است
ور رود کج ز هدف بر طرف است
رورقم های «الف بی » بنگر
که الف از همه باشد برتر
رو بنه تخته ابجد به کنار
که درآید الف اول به شمار
گر سبب جوید حکمت طلبی
نیست جز راستی آن را سببی
راست رو است که سرور باشی
در حساب از همه برتر باشی
صدق اکسیر مس هستی توست
پایه افراز فرو دستی توست
اثر کذب بود هیچکسی
به کسی گر رسی از صدق رسی
صبح کاذب زند از کذب نفس
نور او یک دو نفس باشد و بس
صبح صادق چو بود صدق پسند
علم نورش از آنست بلند
دل اگر صدق پسندیت دهد
بر همه خلق بلندیت دهد
وگر از کذب گزیند علمی
علم او بنشیند به دمی
صدق پیش آر که صدیق شوی
گوهر لجه تحقیق شوی
گرچه صدیق نبی راست خلف
باشدش بر دگر اصناف شرف
گر بر این قاعده برهان خواهی
به که برهانش ز قرآن خواهی
آنست صدیق که دل صاف شود
دعوی او همه انصاف شود
وعده او به وفا انجامد
دلش از غش به صفا آرامد
در درون تخم امانت فکند
وز برون خار خیانت بکند
بر فتد بیخ نفاق از گل او
سرزند شاخ وفاق از دل او
نه در او رنگ تکلف باشد
نه در او بوی تصلف باشد
دامن همت صدیقان گیر
در ره خدمت صدیقان میر
بو که بر جان تو خالی ز قصور
از صفای دلشان ریزد نور
مس قلب تو ازان زر گردد
سنگ بی قدر تو گوهر گردد

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای گرو کرده زبان را به دروغ
برده بهتان ز کلام تو فروغ
هوش مصنوعی: ای کسی که زبانت را به دروغ و تهمت آغشته کرده‌ای، سخنان تو دیگر هیچ نوری ندارند.
این نه شایسته هر دیده ور است
که زبانت دگر و دل دگر است
هوش مصنوعی: این مناسب نیست که فردی ظاهر و گفتارش با دل و احساساتش تفاوت داشته باشد.
از ره صدق و صفا دوری چند
دل قیری رخ کافوری چند
هوش مصنوعی: به خاطر دوری از صداقت و خالصی، دل‌های تیره و آلوده‌ای وجود دارد که به زیبایی و روشنی نمی‌رسند.
روی در قاعده احسان کن
ظاهر و باطن خود یکسان کن
هوش مصنوعی: به دیگران خوب و نیکو رفتار کن و سعی کن که ویژگی‌های ظاهری و باطنی‌ات هماهنگ و یکسان باشد.
یکدل و یکجهت و یکرو باش
وز دورویان جهان یکسو باش
هوش مصنوعی: با یک دل، در یک راستا و با صداقتی ثابت قدم باش و از افرادی که دو رو دارند و به مانند آنها رفتار نکن.
از کجی خیزد هر جا خللیست
راستی رستی نیکو مثلیست
هوش مصنوعی: هر جا نقص و کجی وجود دارد، از آنجا راستی و درستی به وجود می‌آید و این موضوع نمونه خوبی برای ماست.
راست جو راست نگر راست گزین
راست گو راست شنو راست نشین
هوش مصنوعی: نیکوکار باید صادق و حقیقت‌جو باشد، دیدگاهش درست باشد، انتخاب‌هایش درست و صحیح باشند، به درستی سخن بگوید، به خوب بشنود و در جای درست بنشیند.
تیر اگر راست رود بر هدف است
ور رود کج ز هدف بر طرف است
هوش مصنوعی: اگر تیر به سمت درست پرتاب شود، به هدف می‌رسد، ولی اگر منحرف شود، از هدف دور خواهد شد.
رورقم های «الف بی » بنگر
که الف از همه باشد برتر
هوش مصنوعی: به حروف الفبا دقت کن که حرف "الف" از همه حروف دیگر بالاتر و برتر است.
رو بنه تخته ابجد به کنار
که درآید الف اول به شمار
هوش مصنوعی: تخته ابجد را کنار بگذار تا حرف اول، یعنی الف، بیرون بیاید.
گر سبب جوید حکمت طلبی
نیست جز راستی آن را سببی
هوش مصنوعی: اگر به دنبال دلیل و علت هستی، تنها چیزی که می‌توانی بیابی، راستی است. راستی خودش دلیلی است برای جستجوی حکمت.
راست رو است که سرور باشی
در حساب از همه برتر باشی
هوش مصنوعی: اگر بخواهی در حساب و محاسبه به بالاترین مقام و جایگاه برسی، باید درستی و راستی را پیشه کنی و سرور و رهبر دیگران باشی.
صدق اکسیر مس هستی توست
پایه افراز فرو دستی توست
هوش مصنوعی: راستی و صداقت، زمینه و اساس بالاعتمادیت و رشد و ترقی تو هستند.
اثر کذب بود هیچکسی
به کسی گر رسی از صدق رسی
هوش مصنوعی: اگر دروغی هست، هیچ‌کس به دیگری نمی‌رسد؛ اما اگر به حقیقت برسید، به صداقت دست پیدا می‌کنید.
صبح کاذب زند از کذب نفس
نور او یک دو نفس باشد و بس
هوش مصنوعی: صبح دروغین از دروغ نفس می‌تابد و نور او تنها به اندازه‌ی دو نفس باقی می‌ماند.
صبح صادق چو بود صدق پسند
علم نورش از آنست بلند
هوش مصنوعی: در آغاز روز روشن، هنگامی که حقیقت و صداقت وجود دارد، علم و دانایی به روشنی جوانه می‌زند و سبب بلندی و روشنی می‌شود.
دل اگر صدق پسندیت دهد
بر همه خلق بلندیت دهد
هوش مصنوعی: اگر دل کسی از صداقت تو خوشنود شود، تو به نظر همه انسان‌ها فردی بزرگ و برجسته خواهی شد.
وگر از کذب گزیند علمی
علم او بنشیند به دمی
هوش مصنوعی: اگر کسی علمی را بر اساس دروغ انتخاب کند، آن دانش او به سرعت در می‌افتد و ناپایدار می‌شود.
صدق پیش آر که صدیق شوی
گوهر لجه تحقیق شوی
هوش مصنوعی: اگر راستگویی را پیشه کنی، به دوستی راستین نایل می‌شوی و به عمق حقیقت دست پیدا می‌کنی.
گرچه صدیق نبی راست خلف
باشدش بر دگر اصناف شرف
هوش مصنوعی: اگرچه پیامبر راستین کسی است که صداقت و درستی او مشخص است، اما وی در مقایسه با دیگران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
گر بر این قاعده برهان خواهی
به که برهانش ز قرآن خواهی
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی به این اصل و قاعده دلیل بیاوری، بهترین راه این است که از قرآن دلیل بیاوری.
آنست صدیق که دل صاف شود
دعوی او همه انصاف شود
هوش مصنوعی: صدق و راست‌گویی آن کسی است که دلش پاک و صاف باشد و ادعای او بر اساس انصاف و عدالت باشد.
وعده او به وفا انجامد
دلش از غش به صفا آرامد
هوش مصنوعی: اگر وعده‌اش را عملی کند، دلش از درد و ناراحتی آرامش پیدا می‌کند و صفا می‌یابد.
در درون تخم امانت فکند
وز برون خار خیانت بکند
هوش مصنوعی: در داخل تخم، امانت قرار داده شده، اما از بیرون خیانت و فریبکاری صورت می‌گیرد.
بر فتد بیخ نفاق از گل او
سرزند شاخ وفاق از دل او
هوش مصنوعی: از دل او دوستی و توافق زنده می‌شود و نفاق و تفرقه از ریشه‌اش جدا می‌شود.
نه در او رنگ تکلف باشد
نه در او بوی تصلف باشد
هوش مصنوعی: در او هیچ نشانه‌ای از ظاهر‌سازی و تظاهر وجود ندارد و بویی از ریا و دورویی ندارد.
دامن همت صدیقان گیر
در ره خدمت صدیقان میر
هوش مصنوعی: به تلاش و جدیت پیوسته با افراد نیکوکار و صادق بپرداز و در مسیر خدمت به این نوع انسان‌ها گام بردار.
بو که بر جان تو خالی ز قصور
از صفای دلشان ریزد نور
هوش مصنوعی: بویی که از دل بی‌غش و پاک آن‌ها می‌وزد، بر جان تو اثر می‌گذارد و روشنایی می‌بخشد.
مس قلب تو ازان زر گردد
سنگ بی قدر تو گوهر گردد
هوش مصنوعی: اگر قلب تو از طلا باشد، حتی سنگ بی‌ارزش هم به جواهر تبدیل می‌شود.