گنجور

بخش ۳۸ - اشارت به آنکه مقصود ازین مدحت ها مدحت شهریار کامگاریست خلدالله ملکه و سلطانه

شب خرد آن ناصح شیرین خطاب
کرد مشفق وار آواز عتاب
گفت جامی فکرت بیهوده چند
سودن این کلک نافرسوده چند
هر که بر ملک بقا فیروز نیست
دی به فرض ار بوده است امروز نیست
گم مکن سر رشته مقصود را
مدح کم گو شاه ناموجود را
گفتم ای سرچشمه دانشوری
بر تو ختم اندیشه نطق آوری
قصد من زین مدح شاه دیگر است
کافسر اقبالش اکنون بر سر است
هفت کشور سخره فرمان اوست
هفت دریا رشحه احسان اوست
وصف خاصان به ز عام اندر نهفت
باد صافی وقت آن عارف که گفت
«خوشتر آن باشد که وصف دلبران
گفته آید در لباس دیگران »
هر کس آری محرم این راز نیست
بر رخ هر محرم این در باز نیست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شب خرد آن ناصح شیرین خطاب
کرد مشفق وار آواز عتاب
هوش مصنوعی: در شب، فردی با محبت و دلسوزی، به ناصح شیرین کلام خطاب می‌کند و با صدای آرام و محبت‌آمیز، نکاتی را متذکر می‌شود.
گفت جامی فکرت بیهوده چند
سودن این کلک نافرسوده چند
هوش مصنوعی: گفت چرا وقت خود را بیهوده صرف می‌کنی و به چیزهای بی‌فایده‌ای می‌پردازی؟
هر که بر ملک بقا فیروز نیست
دی به فرض ار بوده است امروز نیست
هوش مصنوعی: هر کسی که در دنیای باقی و جاودانه موفق نیست، حتی اگر دیروز کامروا بوده، امروز دیگر آن وضعیت را ندارد.
گم مکن سر رشته مقصود را
مدح کم گو شاه ناموجود را
هوش مصنوعی: ذر نفسی غافل نشو و هدف اصلی خود را فراموش نکن. از تعریف و تمجید بیهوده از پادشاهی که وجود ندارد، پرهیز کن.
گفتم ای سرچشمه دانشوری
بر تو ختم اندیشه نطق آوری
هوش مصنوعی: در اینجا، فرد به یک منبع بزرگ و عمیق دانش اشاره می‌کند و از او می‌خواهد که تمامی اندیشه‌ها و سخنانش را به پایان برساند و به نوعی به او احترام می‌گذارد. این بیان نشان‌دهنده‌ی ارادت به علم و دانایی است.
قصد من زین مدح شاه دیگر است
کافسر اقبالش اکنون بر سر است
هوش مصنوعی: نیت من از ستایش این پادشاه چیز دیگری است، زیرا اکنون شانس و اقبال او در اوج است.
هفت کشور سخره فرمان اوست
هفت دریا رشحه احسان اوست
هوش مصنوعی: هفت کشور زیر سلطه اوست و هفت دریا نشانه لطف و بخشش اوست.
وصف خاصان به ز عام اندر نهفت
باد صافی وقت آن عارف که گفت
هوش مصنوعی: خاصان به آنچه که بر عامّان پوشیده است، وصف و ویژگی‌های خاص خود را دارند. در اینجا، اشاره به زمان عارف می‌شود که به حقیقت و ژرفای موضوع پی برده و آن را بیان کرده است.
«خوشتر آن باشد که وصف دلبران
گفته آید در لباس دیگران »
هوش مصنوعی: زیباتر این است که درباره دلرباها و زیبایی‌هایشان با زبان دیگری صحبت شود و به نوعی از دیدگاه‌های مختلف مورد توصیف قرار گیرند.
هر کس آری محرم این راز نیست
بر رخ هر محرم این در باز نیست
هوش مصنوعی: هر کسی نمی‌تواند به عمق این راز پی ببرد و فقط کسانی که محرم هستند می‌توانند وارد این راز شوند. برای دیگران، امکان دسترسی به این موضوع وجود ندارد.