جامیبخش ۴۶ - گفتار در تعریف و توصیف شعر و تقسیم آن به دو قسم متقابل که یکی آسایش جانست و دیگری کاهش دل
شعر چه بود نوای مرغ خرد
شعر چه بود مثال ملک ابد
می شود قدر مرغ ازو روشن
که به گلخن در است یا گلشن
می سراید ز گلشن ملکوت
می کشد زان حریم قوت و قوت
مستمع را ز فتح باب فتوح
می دهد کام جان و راحت روح
یا خود از گلخن هوا و هوس
می زند دم ز دودناک نفس
سامعان را ز ذکر لابه و لاغ
محنت خاطر است و رنج دماغ
گر بود لفظ و معنیش با هم
این دقیق و لطیف و آن محکم
صیت او راه آسمان گیرد
نام شاعر هم جهان گیرد
ور بود از طبیعت تاریک
معنی او کثیف و لفظ رکیک
نرود از بروت او بالا
پیش ریشش بماند آن کالا
شعر باید چو چشمه سار زلال
از عقود لآل مالامال
نشود آب او حجاب گهر
بلکه گردد ز آب تازه و تر
نه چو آن چشمه گل آلوده
که در او قعر آب ننموده
نتوانی در او گهر جستن
بل کزو دست بایدت شستن
لفظ او تیره معنیش تاریک
ره به معنی ز لفظ او باریک
تا به فکرت درون نرنجانی
نکنی فهم آن به آسانی
بخش ۴۵ - معالجه کردن ابوعلی سینا آن صاحب ماخولیا را که طبیبان از معالجه وی عاجز مانده بودند: بود در عهد بوعلی سینابخش ۴۷ - اشارت به بعضی از شعرای ماتقدم که از سلاطین پیشین تربیت ها یافتند و نام اینان به واسطه مدایح آنان بر صحیفه روزگار بماند: حبذا شاعران مدحت سنج
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
شعر چه بود نوای مرغ خرد
شعر چه بود مثال ملک ابد
هوش مصنوعی: شعر همانند صدای پرنده‌ای هوشمند است و به مانند مملکتی جاودانه و بی‌پایان می‌باشد.
می شود قدر مرغ ازو روشن
که به گلخن در است یا گلشن
هوش مصنوعی: می‌توان فهمید که ارزش مرغی که در گلخانه است بیشتر از مرغی است که در باغستان وجود دارد.
می سراید ز گلشن ملکوت
می کشد زان حریم قوت و قوت
هوش مصنوعی: در دل باغی از جمال و زیبایی، نغمه‌هایی سروده می‌شود و از آن فضای مقدس، نیرویی به دست می‌آید.
مستمع را ز فتح باب فتوح
می دهد کام جان و راحت روح
هوش مصنوعی: شنونده از گشایش دروازه‌های موفقیت، خوشی و آرامش روح را دریافت می‌کند.
یا خود از گلخن هوا و هوس
می زند دم ز دودناک نفس
هوش مصنوعی: شاید از دنیای پر از هوای نفس و آرزوها به یاد آید که در آنجا همواره جویای حقیقت و آرامش است و در نفس‌هایش بوی غم و اندوه وجود دارد.
سامعان را ز ذکر لابه و لاغ
محنت خاطر است و رنج دماغ
هوش مصنوعی: شنونده‌ها از یادآوری ناله‌ها و دردهای عمیق، دچار غم و اندوه می‌شوند و ذهن‌شان به زحمت می‌افتد.
گر بود لفظ و معنیش با هم
این دقیق و لطیف و آن محکم
هوش مصنوعی: اگر واژه و معنی آن با هم درست و دقیق باشند، این کلمه زیبا و لطیف و آن کلمه نیز محکم خواهد بود.
صیت او راه آسمان گیرد
نام شاعر هم جهان گیرد
هوش مصنوعی: آوازه او به آسمان‌ها می‌رسد و نام شاعر در سراسر جهان شناخته می‌شود.
ور بود از طبیعت تاریک
معنی او کثیف و لفظ رکیک
هوش مصنوعی: اگر از ذات طبیعت او چیزی زشت و ناپسند وجود داشته باشد، بیانش نیز ناخوشایند و بد خواهد بود.
نرود از بروت او بالا
پیش ریشش بماند آن کالا
هوش مصنوعی: این جمله می‌گوید که چیزی از پیش فرد بالا نمی‌رود و باید در برابر او باقی بماند. به عبارت دیگر، ارزش و کیفیت یک کالا وقتی مشخص می‌شود که در حضور شخص یا در شرایط خاصی باقی بماند.
شعر باید چو چشمه سار زلال
از عقود لآل مالامال
هوش مصنوعی: شعر باید همچون چشمه‌ای پاک و شفاف باشد که از جواهرات درخشان پر شده است.
نشود آب او حجاب گهر
بلکه گردد ز آب تازه و تر
هوش مصنوعی: آب نمی‌تواند مانع دیده شدن گوهر شود، بلکه با آب تازه و صاف، گوهر بهتر نمایان می‌شود.
نه چو آن چشمه گل آلوده
که در او قعر آب ننموده
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که من مانند چشمه‌ای نیستم که گل‌آلود باشد و عمق آب را نتوان فهمید. در واقع، من شفاف و روشن هستم و می‌توان به عمق و واقعیت وجودم پی برد.
نتوانی در او گهر جستن
بل کزو دست بایدت شستن
هوش مصنوعی: نمی‌توانی در زندگی او به دنبال گنجی بگردی، زیرا برای دستیابی به آن، باید از او دور شوی و خود را رها کنی.
لفظ او تیره معنیش تاریک
ره به معنی ز لفظ او باریک
هوش مصنوعی: این بیت به ما می‌گوید که واژه‌ها ممکن است به ظاهر واضح و روشن به نظر برسند، اما گاهی معنی واقعی آنها می‌تواند پیچیده و مبهم باشد. این به ما یادآوری می‌کند که درک عمیق‌تری از معناهای کلمات نیاز داریم؛ زیرا ظاهر آنها ممکن است گمراه‌کننده باشد.
تا به فکرت درون نرنجانی
نکنی فهم آن به آسانی
هوش مصنوعی: اگر نخواهی در دل خود گله‌ای ایجاد کنی، باید در افکارت به روشنی و سادگی بیندیشی.