گنجور

بخش ۳۵ - در بیان آنکه روی عاشق اول به سوی خویش است و بعد از آن به سوی معشوق و در آخر کار به سوی عشق

روی عاشق نخست در خویش است
دل او از برای خود ریش است
گر بخواهد برای خود خواهد
ور بکاهد برای خود کاهد
همه گرد مراد خود گردد
بهر بند و گشاد خود گردد
باشد از جام عشق مستی او
دوست باشد طفیل هستی او
دوست را چون به کام خود یابد
صید مقصود رام خود یابد
ور بود بر خلاف مقصودش
زان تغابن به سر رود دودش
این نه عشق است خویشتنداریست
به هواهای خود گرفتاریست
هیچ عاشق هوا پسند مباد
به مرادات نفس بند مباد
حیف عاقل که نقد عمر نفیس
هیچ سازد برای نفس خسیس
خیر خود را ز سود و مایه نفس
نشناسد به غیر وایه نفس
بس که باشد فرود پایه وی
شر بود هر چه هست وایه وی
هر چه با وایه وی انجامد
خیر خواند بر آن بیارامد
شکر گوید بسی که آخر کار
یافت کارش به وجه خیر قرار

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

روی عاشق نخست در خویش است
دل او از برای خود ریش است
هوش مصنوعی: عاشق ابتدا باید به درون خود نگاهی بیندازد، زیرا دل او به خاطر خود و به خاطر عشقش دچار درد و رنج شده است.
گر بخواهد برای خود خواهد
ور بکاهد برای خود کاهد
هوش مصنوعی: اگر بخواهد، برای خود عمل می‌کند و اگر بخواهد، از خود می‌کاهد.
همه گرد مراد خود گردد
بهر بند و گشاد خود گردد
هوش مصنوعی: همه برای رسیدن به هدف خود تلاش می‌کنند و به دنبال راهی برای رسیدن به خواسته‌هایشان هستند.
باشد از جام عشق مستی او
دوست باشد طفیل هستی او
هوش مصنوعی: تا وقتی که از عشق او سرمست هستم، دوستم و وجودم به خاطر اوست.
دوست را چون به کام خود یابد
صید مقصود رام خود یابد
هوش مصنوعی: وقتی انسان به خواسته‌ها و آرزوهای خود می‌رسد، می‌تواند به راحتی از دوستی و همراهی دیگران لذت ببرد.
ور بود بر خلاف مقصودش
زان تغابن به سر رود دودش
هوش مصنوعی: اگر بر خلاف خواسته‌اش به او آسیب برسد، در نتیجه‌ی این ناپایداری و فریب، او ناراحت و پریشان خواهد شد.
این نه عشق است خویشتنداریست
به هواهای خود گرفتاریست
هوش مصنوعی: این احساس، عشق نیست بلکه توانایی کنترل خود و جلوگیری از گرفتار شدن در خواسته‌ها و آرزوهای خود است.
هیچ عاشق هوا پسند مباد
به مرادات نفس بند مباد
هوش مصنوعی: هیچ عاشقی نباید به خواسته‌های نفسانی خود وابسته شود و به دنبال تمایلات هوایی و سطحی برود.
حیف عاقل که نقد عمر نفیس
هیچ سازد برای نفس خسیس
هوش مصنوعی: ناب بودن عمر انسان به قدری ارزشمند است که نباید آن را برای خواسته‌های بیهوده و ناچیز صرف کرد.
خیر خود را ز سود و مایه نفس
نشناسد به غیر وایه نفس
هوش مصنوعی: خیر و نیکی انسان به چیزهای دیگر برنمی‌گردد، بلکه تنها به خود نفس و وجودش وابسته است.
بس که باشد فرود پایه وی
شر بود هر چه هست وایه وی
هوش مصنوعی: هرچقدر هم که او را پایین بیاورند، باز هم برای او شرّی وجود دارد؛ زیرا هر آنچه که هست، به نوعی برای او بد است.
هر چه با وایه وی انجامد
خیر خواند بر آن بیارامد
هوش مصنوعی: هر چیزی که با اراده و خواست او انجام شود، خوب به شمار می‌آید و بر آن می‌توان استراحت کرد.
شکر گوید بسی که آخر کار
یافت کارش به وجه خیر قرار
هوش مصنوعی: شکرگزار است خیلی به خاطر اینکه در نهایت کارش به خوبی و نیکی انجام شد.