گنجور

بخش ۹ - خطاب زمین بوس با ترغیب در رعایت رعایا و شفقت بر عموم برایا

ای به شاهی بلند آوازه
کردی آیین خسروی تازه
دل تو نقد عدل راست محک
نیست چون دال و لام ازو منفک
شد چو با عین عاطفت دل تو
متصل عدل گشت حاصل تو
حق ز شاهان به غیر عدل نخواست
آسمان و زمین به عدل بپاست
سلطنت خیمه ایست بس موزون
کش بود راستی و عدل ستون
گر نباشد ستون خیمه به جای
چون بود خیمه بی ستون بر پای
شاه باشد شبان و خلق همه
رمه و گرگ آن رمه ظلمه
بهر آنست های و هوی شبان
تا بیابد رمه ز گرگ امان
چون شبان سازگار گرگ بود
رمه را آفتی بزرگ بود
لطف با گرگ کار بیخرد است
مرحمت بر رمه به جای خود است
گرت افتد به مرحمت میلی
رمه باشد به آن ز گرگ اولی

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای به شاهی بلند آوازه
کردی آیین خسروی تازه
هوش مصنوعی: ای کسی که با آوازه بلند و عظمت خود، آیین پادشاهی را نوین ساخته‌ای.
دل تو نقد عدل راست محک
نیست چون دال و لام ازو منفک
هوش مصنوعی: دل تو به مانند یک میزان عادلانه نیست، چرا که نمی‌تواند به طور کامل و دقیق چیزی را سنجیده و ارزش‌گذاری کند؛ همچنان که حروف «دال» و «لام» از یکدیگر جدا هستند.
شد چو با عین عاطفت دل تو
متصل عدل گشت حاصل تو
هوش مصنوعی: وقتی دل تو به عشق و محبت وصل می‌شود، نتیجه‌اش عدالت و انصاف خواهد بود.
حق ز شاهان به غیر عدل نخواست
آسمان و زمین به عدل بپاست
هوش مصنوعی: خداوند از پادشاهان چیزی جز عدالت نخواست و آسمان و زمین نیز بر اساس عدالت برقرار هستند.
سلطنت خیمه ایست بس موزون
کش بود راستی و عدل ستون
هوش مصنوعی: سلطنت مانند یک خیمه است که بر پایه‌های استحکام و عدالت بنا شده است. اگر راستی و عدالت نباشد، این خیمه ناپایدار خواهد شد.
گر نباشد ستون خیمه به جای
چون بود خیمه بی ستون بر پای
هوش مصنوعی: اگر ستونی برای حمایت خیمه وجود نداشته باشد، چگونه می‌تواند خیمه برپا بماند؟
شاه باشد شبان و خلق همه
رمه و گرگ آن رمه ظلمه
هوش مصنوعی: اگر شاه همچون شبان باشد و مردم همچون گله‌ای از دام‌ها، در این صورت هر کسی که به این گله ظلم کند، همچون گرگ‌های خطرناک خواهد بود.
بهر آنست های و هوی شبان
تا بیابد رمه ز گرگ امان
هوش مصنوعی: شبان به خاطر نجات گوسفندانش از خطر گرگ ها، سر و صدایی را به راه می‌اندازد.
چون شبان سازگار گرگ بود
رمه را آفتی بزرگ بود
هوش مصنوعی: زمانی که چوپان، گرگ شود، رمه به خطر بزرگی مواجه خواهد شد.
لطف با گرگ کار بیخرد است
مرحمت بر رمه به جای خود است
هوش مصنوعی: مهربانی با کسی که بی‌فکر و خطرناک است، کار نادرستی است. درست است که باید بر جمعی که نیازمند هستند، لطف کرد.
گرت افتد به مرحمت میلی
رمه باشد به آن ز گرگ اولی
هوش مصنوعی: اگر به تو لطفی شود، بهتر است که در کنار دیگران باشی تا مورد آسیب قرار نگیری، زیرا در کنار گروه، ایمن‌تر خواهی بود تا در تنهایی و در برابر خطراتی که ممکن است تهدیدت کند.