گنجور

بخش ۵۶ - تحریض علی طلب الادب و تحریض علی ادب الطلب

اَدِّبوا النَّفْسَ اَیُّها الْاَصْحاب
طُرُقُ العِشْقِ کُلُّها آداب
مایه دولت ابد ادبست
پایه رفعت خرد ادبست
جز ادب نیست در دل ابدال
جز ادب نیست دأب اهل کمال
چیست ادب داد بندگی دادن
بر حدود خدای ایستادن
قول و فعل و شنیدن و دیدن
به موازین شرع سنجیدن
با حق و خلق و شیخ و یار و رفیق
ره سپردن به مقتضای طریق
حرکات جوارح و اعضا
راست کردن به حکم دین هدی
خطرات خواطر و اوهام
پاک کردن ز شوب نفس تمام
در ادای حدود بی تغییر
از غلو دور بودن و تقصیر
نه به افراط هیچ افزودن
نه ز تفریط هیچ فرسودن
دین و اسلام در ادب طلبیست
کفر و طغیان ز شوم بی ادبیست
گوش کن قصه نصاری را
که چو کردند قبله عیسی را
بس که در شأن او غلو کردند
دین و ملت فدای او کردند
سر زد از سر جان شان ناگاه
کالمسیح بن مریم ابن الله
. . .
. . .
گفت در مدحت علی سخنان
که نیاید جز از دروغ زنان
هست قدر علی ازان اعلی
که رسد فهم . . . آنجا
خود علی را چه ننگ ازان افزون
کش ستایش کنند مشتی دون
دون مگو بل ز دون بسی دونتر
در کمی از کم از کم افزون تر
همه را از ردی به دوش ردی
به حدیث نبی و نص نبی

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اَدِّبوا النَّفْسَ اَیُّها الْاَصْحاب
طُرُقُ العِشْقِ کُلُّها آداب
ای یاران، نفْس را ادب کنید؛ راه‌های عشق همه‌اش ادب‌هاست.
مایه دولت ابد ادبست
پایه رفعت خرد ادبست
هوش مصنوعی: منش و ادب، اساس و بنیاد هر موفقیتی در زندگی هستند. انسان با داشتن ادب و آداب اجتماعی می‌تواند به جایی والاتر و محترم‌تر دست یابد. ادب نه‌تنها مایه‌ی خوشبختی و سعادت است، بلکه باعث ارتقاء عقل و خرد فرد نیز می‌شود.
جز ادب نیست در دل ابدال
جز ادب نیست دأب اهل کمال
هوش مصنوعی: تنها چیزی که در دل بندگان خاص خدا وجود دارد، ادب است و این ادب تنها ویژگی افرادی است که به کمال دست یافته‌اند.
چیست ادب داد بندگی دادن
بر حدود خدای ایستادن
هوش مصنوعی: ادب و فروتنی واقعی در مقابل خداوند، رعایت حدود و قوانین او و ایستادگی در برابر نافرمانی است.
قول و فعل و شنیدن و دیدن
به موازین شرع سنجیدن
هوش مصنوعی: عمل و گفتار و شنیدن و دیدن را باید با اصول و قواعد شرعی بسنجیم.
با حق و خلق و شیخ و یار و رفیق
ره سپردن به مقتضای طریق
هوش مصنوعی: در مسیر زندگی، باید با خدا، مردم، استاد، دوستان و همراهان رفتار کرد و آنطور زندگی کرد که شایسته این راه باشد.
حرکات جوارح و اعضا
راست کردن به حکم دین هدی
هوش مصنوعی: حرکات و رفتارهای اعضا و جوارح باید بر اساس دستورات دین و هدایت‌های آن تنظیم شود.
خطرات خواطر و اوهام
پاک کردن ز شوب نفس تمام
هوش مصنوعی: از افکار و خیالات خطرناک و مزاحم دوری کنید تا از شر نفس خود رهایی یابید.
در ادای حدود بی تغییر
از غلو دور بودن و تقصیر
هوش مصنوعی: در رعایت حدود و قواعد نباید از حد و مرزها فراتر رفت و باید از زیاده‌روی و کاستی پرهیز کرد.
نه به افراط هیچ افزودن
نه ز تفریط هیچ فرسودن
هوش مصنوعی: نه باید در چیزهای خوب و مثبت زیاده‌روی کرد و نه بی‌توجهی و کم‌کاری کرد. باید در هر کاری اعتدال را رعایت کرد.
دین و اسلام در ادب طلبیست
کفر و طغیان ز شوم بی ادبیست
هوش مصنوعی: درست بودن و پیروی از اصول دینی و اسلامی در ادبیات و رفتار درست به نمایش گذاشته می‌شود، در حالی که نداشتن ادب و بی‌احترامی به اصول، نشانه‌ای از کفر و سرکشی است.
گوش کن قصه نصاری را
که چو کردند قبله عیسی را
هوش مصنوعی: به داستان مسیحیان گوش کن که وقتی قبله عیسی را تغییر دادند، چه اتفاقی افتاد.
بس که در شأن او غلو کردند
دین و ملت فدای او کردند
هوش مصنوعی: به خاطر بزرگداشت و ستایش بسیار از او، دین و ملت را فدای او کردند.
سر زد از سر جان شان ناگاه
کالمسیح بن مریم ابن الله
هوش مصنوعی: ناگهان از وجودشان نوری شعله‌ور شد، همچون مسیح پسر مریم.
. . .
. . .
هوش مصنوعی: این بیت بیانگر این است که عشق و احساسات عمیق انسان‌ها نمی‌تواند به سادگی فراموش شود یا از میان برود. حتی با گذشت زمان یا تغییر شرایط، این احساسات به نوعی همیشه در قلب و ذهن باقی می‌مانند.
گفت در مدحت علی سخنان
که نیاید جز از دروغ زنان
هوش مصنوعی: گفتند در ستایش علی، سخنانی وجود دارد که تنها از زبان دروغگویان خارج می‌شود.
هست قدر علی ازان اعلی
که رسد فهم . . . آنجا
هوش مصنوعی: قدرت و مقام علی به قدری بالاست که درک آن برای برخی افراد ممکن نیست. رسیدن به فهم و درک عمیق این مقام نیازمند آگاهی و شناخت ویژه‌ای است.
خود علی را چه ننگ ازان افزون
کش ستایش کنند مشتی دون
هوش مصنوعی: علی که شخصیت بزرگی است، نیازی به ستایش افرادی ندارد که خود ارزشی ندارند.
دون مگو بل ز دون بسی دونتر
در کمی از کم از کم افزون تر
هوش مصنوعی: در مورد پست‌تری و پایین‌تر بودن افراد، بهتر است کمترین الفاظ را به کار ببری، زیرا ممکن است کسی که به نظر می‌رسد در پایین‌ترین سطح قرار دارد، حتی از کسانی که ظاهراً خیلی پایین هستند نیز، پایین‌تر باشد.
همه را از ردی به دوش ردی
به حدیث نبی و نص نبی
هوش مصنوعی: همه این افراد را با تأسیس به سخن و دستورات پیامبر بیاموزید و هدایت کنید.

حاشیه ها

1402/05/30 22:07
زهیر

از اشعار خیلی عالی دربارۀ ادب با توجّه به اهمّیّتی که داره