گنجور

بخش ۵۴ - اشارة الی ما قاله بعض کبراء العارفین فی معنی قوله تعالی «یا ایها الناس اتقوا ربکم » الایة ان الامر ذم و حمد فکونوا وقایته فی الذم واجعلوه وقایتکم فی الحمد تکونوا ادباء عالمین

متقی نفس خویش را چو شناخت
در شرورش وقایه حق ساخت
سپری شد به پیش حق که مدام
دارد او را نگه ز تیر ملام
هر چه آمد ز جنس نقصان پیش
داشت مسند به نفس ناقص خویش
گرچه در کیش صاحب تفرید
آن تقاضا همی کند توحید
که همه فعل ها چه زشت و چه خوب
بی وسایط به حق بود منسوب
لیک از آنجا که شیوه ادب است
نسبت فعل شر به حق عجب است
همچنین از مقوله افعال
هر چه دید از قبیل خیر و کمال
ساخت خاطر تهی ز وایه خویش
کرد حق را در آن وقایه خویش
نزد از نفس و فعل نفس نطق
داشت بی واسطه مضاف به حق
تا نیفتد در آن فساد و خلل
از ظهور و غرور نفس دغل
نزند سر ریا و عجب ازوی
گرددش نامه رعونت طی

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

متقی نفس خویش را چو شناخت
در شرورش وقایه حق ساخت
هوش مصنوعی: انسانی که پرهیزگار است، وقتی نفس خود را به خوبی می‌شناسد، برای محافظت از خود در برابر بدی‌ها و خواسته‌های نادرست، تدابیری می‌اندیشد.
سپری شد به پیش حق که مدام
دارد او را نگه ز تیر ملام
هوش مصنوعی: زمانی گذشت که او همیشه در برابر حقیقت قرار داشت و همچنان تحت حمایت پروردگارش بود تا از آزار و ملامت دیگران در امان بماند.
هر چه آمد ز جنس نقصان پیش
داشت مسند به نفس ناقص خویش
هوش مصنوعی: هر چیزی که از جنس نقص و کمبود به وجود آمده، نشانه‌ای از ناتمامی در وجود خود دارد.
گرچه در کیش صاحب تفرید
آن تقاضا همی کند توحید
هوش مصنوعی: اگرچه در عقیده‌ی صاحبان تفرید (تأکید بر یگانگی خدا) درخواست‌هایی مطرح می‌شود، اما حقیقتاً همه چیز به یکتایی و وحدت باز می‌گردد.
که همه فعل ها چه زشت و چه خوب
بی وسایط به حق بود منسوب
هوش مصنوعی: همه کارها، چه نیک و چه زشت، به طور مستقیم و بدون واسطه به خداوند نسبت داده می‌شوند.
لیک از آنجا که شیوه ادب است
نسبت فعل شر به حق عجب است
هوش مصنوعی: اما از آنجا که در ادب و فرهنگ صحیح، نسبت دادن کارهای بد به حق تعجب‌آور است.
همچنین از مقوله افعال
هر چه دید از قبیل خیر و کمال
هوش مصنوعی: هر چیزی که در مورد خوبی و کمال می‌بیند، از جمله کارهایی که انجام می‌دهد، مربوط به این دسته از فعالیت‌ها است.
ساخت خاطر تهی ز وایه خویش
کرد حق را در آن وقایه خویش
هوش مصنوعی: انسان باید در دل خود از خواسته‌ها و امیال شخصی خالی شود تا بتواند به حقیقت و معنای واقعی زندگی نزدیک‌تر شود. در این حالت، وجود او به نوعی محافظتی برای درک عمیق‌تری از حقیقت‌های موجود تبدیل خواهد شد.
نزد از نفس و فعل نفس نطق
داشت بی واسطه مضاف به حق
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که روح و نفس انسان از وجود و عملکرد خود به صحبت می‌آید و این ارتباط مستقیم و بی‌واسطه با حقیقت الهی دارد. در واقع، آنچه انسان از درون خود با دیگران به اشتراک می‌گذارد، در واقع تجلی وجود و حقیقتی عمیق‌تر است.
تا نیفتد در آن فساد و خلل
از ظهور و غرور نفس دغل
هوش مصنوعی: برای اینکه در کارها فساد و اختلالی پیش نیاید، باید از فریب و خودبزرگ‌بینی نفس خود دوری کنیم.
نزند سر ریا و عجب ازوی
گرددش نامه رعونت طی
هوش مصنوعی: اگر کسی به ریا و خودبزرگ‌بینی گرفتار شود، به زودی در نامه عملش نشانه‌های تکبر و غرور خواهد نوشت.