بخش ۴۶ - اشارت به آنکه امر دو قسم است ایجادی و ایجابی
بر دو قسم است امر اگر یابی
امر ایجادی است و ایجابی
امر ایجادی امر کن باشد
که مفیض نو و کهن باشد
زو تخلف نمی کند مدلول
زانکه او علت است و این معلول
امر ایجابی از حکیم ازل
صیغه افعل است و لا تفعل
بر قوی روشن است و بر عاجز
که تخلف ازان بود جایز
بخش ۴۵ - بیان فرمودن پاشاه که مقصود از این امر اتیان بفعل مأمور به بود بلکه غرض آن بود که آنچه در سرشت شماست از انقیاد و عناد ظاهر شود: چون گذشت از حد آن جحود و عنادبخش ۴۷ - سؤال غلام گناهکار از شاه گردون اقتدار: گفت شاها چو نهی و امر از توست
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بر دو قسم است امر اگر یابی
امر ایجادی است و ایجابی
هوش مصنوعی: هر کاری که انجام میشود به دو نوع تقسیم میشود: یکی کارهایی که از هیچ ایجاد میشوند و دیگری کارهایی که بر اساس زمینه و شرایط موجود انجام میگیرند.
امر ایجادی امر کن باشد
که مفیض نو و کهن باشد
هوش مصنوعی: خواستن یک خلق جدید باید باشد که همواره از منابع قدیم و نو بهرهمند شود.
زو تخلف نمی کند مدلول
زانکه او علت است و این معلول
هوش مصنوعی: اگر دلیلی وجود دارد، نتیجهای نیز به دنبال آن خواهد بود و نمیتوان از آن تخلف کرد. زیرا دلیل، عامل اصلی است و نتیجه، اثر آن عامل.
امر ایجابی از حکیم ازل
صیغه افعل است و لا تفعل
هوش مصنوعی: حکیم ازل دستوری صادر میکند که شامل دو دسته از شدنها است؛ یکی اینکه کاری انجام شود و دیگری اینکه کاری انجام نشود.
بر قوی روشن است و بر عاجز
که تخلف ازان بود جایز
هوش مصنوعی: این جمله میگوید که برای فرد قوی و توانا، عمل به تعهدات و انجام صحیح کارها ضروری است، اما برای کسانی که ضعیف و ناتوان هستند، میتوان تخلف و کوتاهی را قابل قبول دانست.