گنجور

بخش ۴ - اشارت به معنی تنزیه که متقضای عقل و تشبیه که موجب سمع است با تنبیه بر آنکه کمال در مرتبه جمع است

وصف حق حق به خود تواند گفت
این گهر را خرد نداند سفت
شرح اوصاف ذات او ده ازو
کس نداند صفات او به ازو
هر چه خود را به آن کند توصیف
مکنش بر خلاف آن تعریف
وانچه خود را ازان کند تقدیس
تو در اثبات آن مکن تلبیس
نه به تنزیه شو چنان مشغوف
که به نفی صفت شوی موصوف
نه به تشبیه آنچنان مایل
که به جسم و جهت شوی قایل
هر چه تقدیس ذات و تنزیه است
وانچه مشعر به نفی تشبیه است
مرجع آن بود تجرد ذات
از تلبس به مقتضای صفات
هر چه تشبیه باشد و تحدید
وانچه مبنی ز حصر یا تقیید
منشاء آن بود تلبس عین
به ظهور از ملابس کونین
گر تو ز ارباب ذوق و ادراکی
وز تقید به یک طرف پاکی
می کن اینسان که کردمت تنبیه
جمع تنزیه را مع التشبیه
هر یکی را به جای او می دار
چشم بر مقتضای او می دار
در صفت های حق مشو یک چشم
می گشا سوی هر یک اندک چشم
می کن از شر اعور دجال
استعاذت در اکثر احوال
معتدل شو که هر که اهل دل است
در جمیع امور معتدل است
وسط آمد محل عز و شرف
به وسط روی نه ز هر دو طرف
تا رساند تو را به فر و بها
حکم خیرالامور اوسطها

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وصف حق حق به خود تواند گفت
این گهر را خرد نداند سفت
هوش مصنوعی: از ویژگی‌های حق این است که خود را به خوبی توصیف می‌کند، اما انسان نمی‌تواند به درستی آن را درک کند و بفهمد، زیرا قدرت عقل او در برابر این حقیقت ناتوان است.
شرح اوصاف ذات او ده ازو
کس نداند صفات او به ازو
هوش مصنوعی: ویژگی‌های ذات او را بیان کن، زیرا هیچ‌کس به جز خود او نمی‌تواند صفاتش را بهتر از او بشناسد.
هر چه خود را به آن کند توصیف
مکنش بر خلاف آن تعریف
هوش مصنوعی: هر چیزی را که خود را به آن توصیف می‌کنی، بر خلاف آن چیزی نباش که حقیقتاً هست. اگر می‌خواهی چیزی را به درستی توصیف کنی، باید با واقعیت آن همخوانی داشته باشد.
وانچه خود را ازان کند تقدیس
تو در اثبات آن مکن تلبیس
هوش مصنوعی: هر آنچه که به خاطر خدا پاک می‌داری، در اثبات آن دچار اشتباه و تردید مشو.
نه به تنزیه شو چنان مشغوف
که به نفی صفت شوی موصوف
هوش مصنوعی: آن‌قدر به پاکی و خالی کردن صفات منفی خود مشغول نباش که فراموش کنی که باید ویژگی‌های خوب را هم در خود پرورش دهی.
نه به تشبیه آنچنان مایل
که به جسم و جهت شوی قایل
هوش مصنوعی: من آنقدر به تشبیه و مقایسه متمایل نیستم که بخواهم به شکل و شمایل و جهت آن اهمیت بدهم.
هر چه تقدیس ذات و تنزیه است
وانچه مشعر به نفی تشبیه است
هوش مصنوعی: هر چیزی که به نوعی به ستایش خلوص و پاکی از هر عیب اشاره دارد و آنچه که نشان‌دهنده نفی تشبیه و مشابهت است.
مرجع آن بود تجرد ذات
از تلبس به مقتضای صفات
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اصل و حقیقت وجود، برترین و ناب‌ترین حالت را دارد که از خصوصیات و ویژگی‌های دنیوی و موجودات دور است. به عبارت دیگر، حقیقت وجود در خالص‌ترین شکلش از جنبه‌های ظاهری و صفات گوناگون جداست و تنها به ذات خود می‌پردازد.
هر چه تشبیه باشد و تحدید
وانچه مبنی ز حصر یا تقیید
هوش مصنوعی: هر چیزی که به نوعی شبیه‌سازی یا محدود کردن چیزی باشد، یا هر آنچه که بر اساس حصر یا قید بنا شده است، به نوعی از نقص و کم‌بود مواجه است.
منشاء آن بود تلبس عین
به ظهور از ملابس کونین
هوش مصنوعی: منبع اصلی در حقیقت، ظهور و تجلی حقیقت از موجودات و اجسام این جهان است.
گر تو ز ارباب ذوق و ادراکی
وز تقید به یک طرف پاکی
هوش مصنوعی: اگر تو اهل ذوق و درک هستی و به یک سمت محدود نباشی،
می کن اینسان که کردمت تنبیه
جمع تنزیه را مع التشبیه
هوش مصنوعی: اینسان مانند کسی که با روش خاصی تنبیه می‌شود، باید به یاد داشته باشیم که امکان دارد در کنار آن، تحسین و تقدیر نیز وجود داشته باشد.
هر یکی را به جای او می دار
چشم بر مقتضای او می دار
هوش مصنوعی: هرکسی را باید به مقدار و ظرفیت خودش ارزش و احترام بدهی. به شرایط و ویژگی‌های هر فرد توجه کن و با توجه به آن‌ها رفتار کن.
در صفت های حق مشو یک چشم
می گشا سوی هر یک اندک چشم
هوش مصنوعی: در بیان ویژگی‌های خداوند، بهتر است فقط به طور مختصر و بدون جستجو در جزئیات به آن‌ها نگاه کنیم.
می کن از شر اعور دجال
استعاذت در اکثر احوال
هوش مصنوعی: در بیشتر مواقع از شر دجال نابینا به خدا پناه می‌برم.
معتدل شو که هر که اهل دل است
در جمیع امور معتدل است
هوش مصنوعی: به آرامش و ثبات برس، زیرا هر کسی که به حقایق درونی و عشق واقعی دست یافته، در تمام جوانب زندگی‌اش متعادل و با معیار است.
وسط آمد محل عز و شرف
به وسط روی نه ز هر دو طرف
هوش مصنوعی: در وسط این محل، جایگاه عزت و شرافت است، نه از سمت راست و نه از سمت چپ، بلکه فقط در میانه.
تا رساند تو را به فر و بها
حکم خیرالامور اوسطها
هوش مصنوعی: تا زمانی که تو را به مقام و ارزش واقعی‌ات برساند، دست قدرت او در میانه کارها و امور جهان به کار خواهد افتاد.