جامیبخش ۳۹ - در بیان آنکه در کلام سابق مذکور شد منافی اثبات اختیار آدمی نیست و در تحقیق معنی اختیار و جبر
نبرد فعل را چه خیر و چه شر
آنچه گفتم ز اختیار بدر
آن بود اختیار در هر کار
که بود فاعل اندر آن مختار
معنی اختیار فاعل چیست
آنکه فاعل چو فعل را نگریست
ایزد اندر دلش به فضل و رشاد
درک خیریت وجود نهاد
یعنی آنش به دیده خیر نمود
کاید آن فعل از عدم به وجود
منبعث شد ازان ارادت و خواست
کرد ایجاد فعل و بی کم و کاست
درک خیریت اختیار بود
وان به تعلیم کردگار بود
هر چه این علم و خواست شد سببش
اختیاری نهد خرد لقبش
وانچه باشد بدون این اسباب
اضطراریست نام او دریاب
باشد از اختیار و قدرت دور
فاعل آن بود بر آن مجبور
همچو برگ درخت و شاخ شجر
که بجنبد ز باد شام و سحر
هر که در فعل خود بود مختار
فعل او دور باشد از اجبار
گرچه از جبر فعل او دور است
اندر آن اختیار مجبور است
ورچه بی اختیار کارش نیست
اختیار اندر اختیارش نیست
بخش ۳۸ - در بیان معنی ان من العصمة ان لایقدر: آن دگر نکته را که کرد ادابخش ۴۰ - در بیان جواب از سؤالی که چون بنده مختار در اختیار خود مجبور باشد اختیار وی به جبر راجع شود پس حکمت تکلیف وی به اوامر و نواهی چه باشد: گر تو گویی چو بنده مامور
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
نبرد فعل را چه خیر و چه شر
آنچه گفتم ز اختیار بدر
هوش مصنوعی: در نبرد عمل، چه خوبی و چه بدی، آنچه را که گفتم از دست اختیار خارج است.
آن بود اختیار در هر کار
که بود فاعل اندر آن مختار
هوش مصنوعی: هر کاری که انجام می‌شود، به اختیار خودش انجام می‌دهد و در آن، فاعل یا عامل کار نیز مختار است.
معنی اختیار فاعل چیست
آنکه فاعل چو فعل را نگریست
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که «اختیار فاعل» به کسانی اشاره دارد که وقتی به عمل خود نگاه می‌کنند، می‌توانند تصمیم بگیرند که چگونه عمل کنند یا چه انتخابی داشته باشند. به عبارت دیگر، فردی که بر روی رفتار یا اقدام خود تأمل کند، در واقع از اختیاری برخوردار است تا مسیر خاصی را برگزینید.
ایزد اندر دلش به فضل و رشاد
درک خیریت وجود نهاد
هوش مصنوعی: خداوند در دل او به خاطر فضل و حکمت، حس خوبی را قرار داده است.
یعنی آنش به دیده خیر نمود
کاید آن فعل از عدم به وجود
هوش مصنوعی: به این معناست که آنچه که در نگاه نیکو و مثبت دیده می‌شود، می‌تواند به عمل و نتیجه‌ای از عدم به وجود برساند.
منبعث شد ازان ارادت و خواست
کرد ایجاد فعل و بی کم و کاست
هوش مصنوعی: از آن عشق و ارادتی که در دل داشت، ایجاد کرد و کاری انجام داد بدون هیچ نقص و کم و کاست.
درک خیریت اختیار بود
وان به تعلیم کردگار بود
هوش مصنوعی: درک خوبی‌ها بستگی به انتخاب فرد دارد و این انتخاب از سوی آموزگار بزرگ عالم است.
هر چه این علم و خواست شد سببش
اختیاری نهد خرد لقبش
هوش مصنوعی: هر آنچه که در علم و خواسته‌ها به وقوع می‌پیوندد، به انتخاب و اراده خود شخص بستگی دارد و عقل انسانی نامش را می‌سازد.
وانچه باشد بدون این اسباب
اضطراریست نام او دریاب
هوش مصنوعی: هر چیزی که بدون این ابزارها و وسایل به دست آید، اضطراری و ناخواسته است؛ نام او را بشناس و درک کن.
باشد از اختیار و قدرت دور
فاعل آن بود بر آن مجبور
هوش مصنوعی: می‌توان گفت که شاید فاعل (خالق) از اختیار و قدرت خودش دور باشد و در واقع به گونه‌ای مجبور به انجام آن عمل باشد.
همچو برگ درخت و شاخ شجر
که بجنبد ز باد شام و سحر
هوش مصنوعی: مانند برگ درخت و شاخه درخت که به خاطر وزش باد در صبح و شب تکان می‌خورند.
هر که در فعل خود بود مختار
فعل او دور باشد از اجبار
هوش مصنوعی: هر کسی که در کارهای خود اختیار داشته باشد، اعمالش از اجبار و فشار دور خواهد بود.
گرچه از جبر فعل او دور است
اندر آن اختیار مجبور است
هوش مصنوعی: هرچند که به نظر می‌رسد کارهای او بر اساس اجبار و سرنوشت صورت می‌گیرد، اما در واقع انسان در انتخاب‌های خود دارای آزادی است.
ورچه بی اختیار کارش نیست
اختیار اندر اختیارش نیست
هوش مصنوعی: اگرچه او توانایی کنترل کارهایش را ندارد، اما در واقع اختیارش خارج از کنترل اوست.
حاشیه ها
1398/09/01 23:12
مهدی قناعت پیشه
درک خیریت اختیار بود
آن به تعلیم کردگار بود
هرکه درفعل خود بود مختار
فعل او دور باشد از اجبار
گرچه از جبر، فعل او دورست
اندر آن اختیار مجبورست
نفرت و مرز بشر از زورست!
یا که خیر در آن مجبورست؟
1398/09/02 16:12
مهدی قناعت پیشه
چه زیبا درک خدارا ساده نموده برای انسانها
هر چه خیرست،خالق سبب‌اش
اختیاری نهد خرد لقب‌اش
وگرآید بی خرد، همان افکار
اضطراری توست، بی اجبار
هست بی اختیار زقدرت دور
فاعل آن ولی بر آن مجبور