گنجور

بخش ۱۴۸ - اشارة الی بعض بطون قوله تعالی و جنة عرضها السموات و الارض

اصل جنات جنت الذات است
عرضها الارض و السماوات است
ارض چه بود، حقایق اعیان
مستقر در نشیمن امکان
آسمان چه صفات یا اسما
متأثر ز حکم شان اشیا
بود اعیان باسرها و صفات
مندمج در نخست رتبه ذات
وحدت صرف و هستی ساذج
بود اینها همه در او مدرج
امتیازی و اختلافی نه
اتفاقی و ائتلافی نه
ذات خود را چو کرد بر خود عرض
عرضش این آسمان شد و این ارض
هم درآمد به کسوت اسما
هم برآمد به صورت اشیا
لیک در علم خویش نی در عین
بود در علم مندمج کونین
باز دیگر چو عرض کرد آغاز
کرد ارض و سمای دیگر ساز
ارض شد ملک و آسمان ملکوت
هر دو در تحت سطوت جبروت
شاید چو بار نخست در دومین
عرض او عین آسمان و زمین
هر چه در غیب ذات باطن بود
در شهادت ظهور کرد و نمود
آنچه در وی تجرد و تأثیر
گشت ظاهر شد آسمان و اثیر
آسمانی ولیک روحانی
نه هیولانی و نه جسمانی
وانچه آمد مخالف ارواح
ارض اجساد باشد و اشباح
طبقات است آن زمین و ازان
باشد اطباق آسمان جهان
ذات حق را که جنت آیین است
عرضهاالارض و السما این است
چون عیان شد ز غیب قدس قدم
عرضش این هر دو شد نه بیش و نه کم

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اصل جنات جنت الذات است
عرضها الارض و السماوات است
هوش مصنوعی: بهشتی که در اصل وجود دارد، همان جوهر و ذات است و گستره آن به اندازه زمین و آسمان‌هاست.
ارض چه بود، حقایق اعیان
مستقر در نشیمن امکان
هوش مصنوعی: زمین چیست جز اینکه حقیقت‌های واقعی در مکان‌های ممکن قرار دارند.
آسمان چه صفات یا اسما
متأثر ز حکم شان اشیا
هوش مصنوعی: آسمان به چه ویژگی‌ها یا نام‌هایی از تأثیرات ناشی از قوانین چیزها آراسته شده است؟
بود اعیان باسرها و صفات
مندمج در نخست رتبه ذات
هوش مصنوعی: افراد برجسته و ویژگی‌ها در مرتبه اول وجود با هم ترکیب شده‌اند.
وحدت صرف و هستی ساذج
بود اینها همه در او مدرج
هوش مصنوعی: وحدت و وجود اصلی ساده و خالص است و همه چیز در آن جای می‌گیرد.
امتیازی و اختلافی نه
اتفاقی و ائتلافی نه
هوش مصنوعی: نه در میان این قوم برتری وجود دارد و نه اختلافی، همه چیز تصادفی و به خاطر اتحاد نیست.
ذات خود را چو کرد بر خود عرض
عرضش این آسمان شد و این ارض
هوش مصنوعی: وقتی ذات خود را به نمایش گذاشت، آنچنان عظمتی پیدا کرد که آسمان و زمین را در بر گرفت.
هم درآمد به کسوت اسما
هم برآمد به صورت اشیا
هوش مصنوعی: او به شکل نام‌ها و اوصاف درآمد و نیز به صورت اجسام و موجودات ظاهر شد.
لیک در علم خویش نی در عین
بود در علم مندمج کونین
هوش مصنوعی: اما در دانش خود، نه در ظاهر هستم و نه در باطن، در علم من دو جهان در هم آمیخته‌اند.
باز دیگر چو عرض کرد آغاز
کرد ارض و سمای دیگر ساز
هوش مصنوعی: دوباره وقتی که خواست بیان کند، زمین و آسمان دیگری را شکل داد.
ارض شد ملک و آسمان ملکوت
هر دو در تحت سطوت جبروت
هوش مصنوعی: زمین و آسمان هر دو تحت سلطه و قدرت عظیم الهی هستند و به نوعی به هم وابسته‌اند.
شاید چو بار نخست در دومین
عرض او عین آسمان و زمین
هوش مصنوعی: شاید وقتی که برای اولین بار او را ملاقات می‌کنم، همه چیز از قضا به شکلی شگفت‌انگیز و زیبا باشد، مانند پیوستگی آسمان و زمین.
هر چه در غیب ذات باطن بود
در شهادت ظهور کرد و نمود
هوش مصنوعی: هر آنچه در دنیای پنهان و باطن وجود داشت، در دنیای آشکار و قابل مشاهده بروز و ظهور پیدا کرد.
آنچه در وی تجرد و تأثیر
گشت ظاهر شد آسمان و اثیر
هوش مصنوعی: آنچه در وجود او بروز و ظهور یافت، آسمان و تاثیرات آن است.
آسمانی ولیک روحانی
نه هیولانی و نه جسمانی
هوش مصنوعی: آسمان وجود دارد، اما این آسمان روحانی است و نه مادی یا ظاهری.
وانچه آمد مخالف ارواح
ارض اجساد باشد و اشباح
هوش مصنوعی: هر چیزی که با روح‌های زمین و اجساد آدم‌ها در تضاد باشد، به شکل سایه‌ها و موجودات غیرمادی در می‌آید.
طبقات است آن زمین و ازان
باشد اطباق آسمان جهان
هوش مصنوعی: زمین دارای لایه‌ها و طبقات مختلفی است و این ساختار لایه‌ای در آسمان نیز وجود دارد. به عبارت دیگر، زمین و آسمان هرکدام ساختارهای چندلایه‌ای دارند که در ساختار و زیبایی جهان تاثیرگذار هستند.
ذات حق را که جنت آیین است
عرضهاالارض و السما این است
هوش مصنوعی: این بیان اشاره دارد به این که حقیقت الهی، که بهشت و نعمت‌هایش را به همراه دارد، فراتر از تمام آسمان‌ها و زمین‌هاست. یعنی وجود خالق و ذات او آن چنان عظیم و گسترده است که درکش از حدود عالم مادی فراتر می‌رود.
چون عیان شد ز غیب قدس قدم
عرضش این هر دو شد نه بیش و نه کم
هوش مصنوعی: وقتی که حقیقت از دنیای غیب آشکار شد، از آنجا به دست آمد که این حقیقت نه کم است و نه زیاد.