جامیبخش ۱۳۶ - مهمان شدن عارف معرفت شعار مر خردمند خدمتگزار را و گفتن خردمند مر عارف را که حضرت حق سبحانه این همه طعامهای گوناگون و میوه های رنگارنگ را از برای آدمیزاد آفریده است و جواب دادن عارف که خدای تعالی آنها را از برای آدمی آفریده است اما آدمی را برای آن نیافریده است
عارفی در طریق حق سندی
گشت مهمان صاحب خردی
میزبان بهر خدمتش برخاست
میهمانخانه را به خوان آراست
ساخت آراسته به رسم کرام
خوان و خانه به گونه گونه طعام
صحن خانه شد از طبقها تنگ
همه پر میوه های رنگارنگ
مرد عارف تعللی می کرد
اندک اندک تناولی می کرد
دست می برد و دست می آورد
لیک کم می گرفت و کم می خورد
هر که از خوان حق غذا خوار است
بر دلش خوردن غذا بار است
از ابای ابیت دارد قوت
زان ابا می کند ز لقمه و لوت
میزبان پی به حال مهمان برد
راه اکرام و احترام سپرد
گفت شیخا زکات دندان را
رد مکن نزل مستمندان را
خوان ما را به پشت پای مزن
قرص نانی به دست خود بشکن
چون نشستی به خوان هیچ کسان
لب و دندان به نان شان برسان
ور نداری به خوان و سفره نیاز
دست می کن به سوی میوه دراز
این همه میوه و طعام و شراب
که درین عالم است از هر باب
آفریده ست حق برای شما
تا فتد یک به یک خورای شما
گفت عارف که هر چه هست بلی
بهر ما آفریده است ولی
خلق ما از برای اینها نیست
هستی ما فدای اینها نیست
حق چو ایجاد نیک و بد کرده ست
خلق ما از برای خود کرده ست
خوانده باشی و ما خلقت الجن
گشته باشی به صدق آن موقن
لام تعلیل یعبدون را داد
یأکلون را نکرد قطعا یاد
در نعم هر که روی منعم دید
به نعم التفات نپسندید
ساخت منعم به انس خود علمش
انس با او بدل شد از نعمش
قوت و قوت ز حق گرفت مدام
گشت مستغنی از شراب و طعام
بخش ۱۳۵ - در مذمت آنان که همت ایشان بتمام مصروف شراب است و طعام: خواجه را بین که از سحر تا شامبخش ۱۳۷ - اشارت به تقسیم جوع به اختیاری و اضطراری: جوع آیین سالک راه است
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
عارفی در طریق حق سندی
گشت مهمان صاحب خردی
هوش مصنوعی: عارفی در مسیر حقیقت به خانه‌ی فردی با دانش و خرد وارد شد و مهمان او شد.
میزبان بهر خدمتش برخاست
میهمانخانه را به خوان آراست
هوش مصنوعی: میزبان برای خدمت به مهمان از جا برخاست و خانه‌اش را برای پذیرایی با غذا و سفره مرتب کرد.
ساخت آراسته به رسم کرام
خوان و خانه به گونه گونه طعام
هوش مصنوعی: خانه‌ای زیبا و مجلل با انواع غذاهای خوشمزه و مناسب برای مهمانان فراهم کرده‌اند.
صحن خانه شد از طبقها تنگ
همه پر میوه های رنگارنگ
هوش مصنوعی: صحن خانه پر از سبدهای میوه رنگارنگ شده و دیگر جا برای حرکت نیست.
مرد عارف تعللی می کرد
اندک اندک تناولی می کرد
هوش مصنوعی: مرد عارف به آرامی و با صبر و حوصله سرگرم تماشا و خودشناسی بود.
دست می برد و دست می آورد
لیک کم می گرفت و کم می خورد
هوش مصنوعی: او اقدام می‌کند و به دست می‌آورد، اما همیشه کم خرج می‌کند و کم به دیگران می‌دهد.
هر که از خوان حق غذا خوار است
بر دلش خوردن غذا بار است
هوش مصنوعی: هر کس که از نعمت‌های خدا بهره‌مند شده باشد، بر دلش سنگینی و بار اضافه‌ای وجود دارد که ناشی از مسئولیت و سپاسگزاری از آن نعمت‌هاست.
از ابای ابیت دارد قوت
زان ابا می کند ز لقمه و لوت
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که شخصی به خاطر شرف و اصالت خانوادگی خود از خوردن لقمه‌ای نادرست و نامشروع دوری می‌کند. او به خاطر عزت نفس و پرهیز از ناپاکی، حتی به لذت‌های زودگذر و بی‌ارزش نیز توجهی ندارد.
میزبان پی به حال مهمان برد
راه اکرام و احترام سپرد
هوش مصنوعی: میزبان از وضعیت مهمان آگاه شد و راه برقراری احترام و پذیرایی شایسته را پیش گرفت.
گفت شیخا زکات دندان را
رد مکن نزل مستمندان را
هوش مصنوعی: سید، نگذار که صدقه دندان فراموش شود و به نیازمندان کمک کن.
خوان ما را به پشت پای مزن
قرص نانی به دست خود بشکن
هوش مصنوعی: به ما پشت پای نزن و به مهربانی ما آسیب نرسان. به جای اینکه منتظر کسی باشی، خودت به دست خودت زندگی‌ات را بساز و به دیگران هم کمک کن.
چون نشستی به خوان هیچ کسان
لب و دندان به نان شان برسان
هوش مصنوعی: وقتی برای صرف غذا کنار دیگران نشستی، باید به نان آنها احترام بگذاری و از آنها پذیرایی کنی.
ور نداری به خوان و سفره نیاز
دست می کن به سوی میوه دراز
هوش مصنوعی: اگر به食ای موجود در سفره نیاز نداری، می‌توانی دستت را به سمت میوه دراز کنی و از آن بهره‌مند شوی.
این همه میوه و طعام و شراب
که درین عالم است از هر باب
هوش مصنوعی: در این دنیا میوه‌ها، غذاها و نوشیدنی‌های فراوانی وجود دارد که از جنبه‌های مختلف می‌توان به آنها توجه کرد.
آفریده ست حق برای شما
تا فتد یک به یک خورای شما
هوش مصنوعی: خداوند شما را خلق کرده است تا هر یک از شما به نوبت از نعمت‌ها و فرصت‌ها بهره‌مند شوید.
گفت عارف که هر چه هست بلی
بهر ما آفریده است ولی
هوش مصنوعی: عارف می‌گوید که هر چیزی که وجود دارد، به‌طور یقین برای ما خلق شده است، اما در عین حال این موضوع به ما نیز بستگی دارد.
خلق ما از برای اینها نیست
هستی ما فدای اینها نیست
هوش مصنوعی: وجود ما برای این چیزها نیست، زندگی ما فدای این چیزها نیست.
حق چو ایجاد نیک و بد کرده ست
خلق ما از برای خود کرده ست
هوش مصنوعی: خداوند هنگامی که نیکی و بدی را خلق کرده، انسان‌ها را نیز به خاطر خود آفریده است.
خوانده باشی و ما خلقت الجن
گشته باشی به صدق آن موقن
هوش مصنوعی: اگر خوانده باشی که خداوند جن را آفریده، باید به صدق و حقیقت آن اطمینان داشته باشی.
لام تعلیل یعبدون را داد
یأکلون را نکرد قطعا یاد
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که خداوند بیان کرده که بندگان او تنها برای عبودیت و پرستش او خلق شده‌اند، اما در مورد خوردن و آشامیدن و نیازهای زندگی هیچ الزامی برای پرستش وجود ندارد. یعنی هدف اصلی از خلقت انسان، عبودیت و ارتباط با خداست و نه صرفا مشغول شدن به کارهای دنیوی.
در نعم هر که روی منعم دید
به نعم التفات نپسندید
هوش مصنوعی: هر کس که نعمت‌های منعم را ببیند، نباید به نعمت‌ها تنها توجه کند و از شخصی که آنها را داده غافل شود.
ساخت منعم به انس خود علمش
انس با او بدل شد از نعمش
هوش مصنوعی: این بیت بیانگر این است که انسانی که در کنار دیگران باشد و از محبت و دوستی آنها بهره‌مند شود، می‌تواند به آگاهی و دقت بیشتری دست یابد. به عبارت دیگر، بودن در جمع دوستان و نزدیکان، در امور دانایی و بینش او تأثیر مثبت خواهد گذاشت.
قوت و قوت ز حق گرفت مدام
گشت مستغنی از شراب و طعام
هوش مصنوعی: همیشه از حق نیرو و قدرت دریافت کرد و به همین خاطر نیاز به شراب و غذا ندارد و بی‌نیاز شده است.