جامیبخش ۱۳۵ - در مذمت آنان که همت ایشان بتمام مصروف شراب است و طعام
خواجه را بین که از سحر تا شام
دارد اندیشه شراب و طعام
شکم از خوشدلی و خوشحالی
گاه پر می کند گهی خالی
فارغ از خلد و ایمن از دوزخ
جای او مزبله ست یا مطبخ
کار او بهر نفس پروردن
روز و شب ریدن است و یا خوردن
معده فاسد ز اشتهای دروغ
می دهد تیز و می زند آروغ
زین دو باد عفن ز طبع کثیف
داد بر باد نقد عمر شریف
بس که زد معده بر دماغش دود
روزن عقل شد بر او مسدود
شهرت بطن کان بود بطنه
تذهب بالذکاء و الفطنه
چون شود پر ز نان و آب شکم
گردد از سینه علم و دانش کم
خود چه دانش بود در آن سینه
که بود جای شهوت و کینه
ور بود دانشی ز جهل کم است
زانکه از بهر فرج یا شکم است
دانش خویش را چو خرج کند
بهر شهوات بطن و فرج کند
هر که را بنگری ز دشمن و دوست
قیمت او به قدر همت اوست
هر که را همت آن بود که مدام
رودش در درون شراب و طعام
قیمت او اگر بیفزاید
آن بود کز درون برون آید
چه ازین زشتتر بود به جهان
که طفیل شکم کنی دل و جان
دل و جان بهر آب و نان خواهی
عقل و دین بهر انی و آن کاهی
همت تو همه شکم باشد
هر چه غیر از شکم عدم باشد
بخش ۱۳۴ - قال رسول الله صلی الله علیه و سلم یکفی ابن آدم فی لقیمات یقمن صلبه: مصطفی گفت آدمیزادهبخش ۱۳۶ - مهمان شدن عارف معرفت شعار مر خردمند خدمتگزار را و گفتن خردمند مر عارف را که حضرت حق سبحانه این همه طعامهای گوناگون و میوه های رنگارنگ را از برای آدمیزاد آفریده است و جواب دادن عارف که خدای تعالی آنها را از برای آدمی آفریده است اما آدمی را برای آن نیافریده است: عارفی در طریق حق سندی
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خواجه را بین که از سحر تا شام
دارد اندیشه شراب و طعام
هوش مصنوعی: بنگر که خواجه از صبح تا شب تنها به فکر نوشیدنی و غذاست.
شکم از خوشدلی و خوشحالی
گاه پر می کند گهی خالی
هوش مصنوعی: گاهی اوقات دلشاد و خوشحال هستیم و از خوشی می‌خوریم، و گاهی اوقات هم دلگیر و بی‌میل هستیم و از غذا خوردن دوری می‌جوییم.
فارغ از خلد و ایمن از دوزخ
جای او مزبله ست یا مطبخ
هوش مصنوعی: جایگاه او نه بهشت است و نه جهنم، بلکه مانند زباله‌دان یا آشپزخانه‌ای است که از هر دو دنیا جدا شده و در حالتی خنثی قرار دارد.
کار او بهر نفس پروردن
روز و شب ریدن است و یا خوردن
هوش مصنوعی: کار او صرفا تأمین نیازهای روزمره‌اش است؛ یا باید بخورد یا باید بی‌دلیل از خود، سوءاستفاده کند.
معده فاسد ز اشتهای دروغ
می دهد تیز و می زند آروغ
هوش مصنوعی: معده‌ای که خراب شده، به خاطر علاقه به دروغ، احساس بیماری می‌کند و باعث ایجاد نفخ می‌شود.
زین دو باد عفن ز طبع کثیف
داد بر باد نقد عمر شریف
هوش مصنوعی: از این دو بوی بد که ناشی از ناپاکی طبیعت است، عمر ارزشمند ما به هدر می‌رود.
بس که زد معده بر دماغش دود
روزن عقل شد بر او مسدود
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که فردی به قدری تحت تأثیر تنش‌ها و مشکلات قرار گرفته که نمی‌تواند به درستی فکر کند و عقلش دچار اختلال شده است. در واقع، او به خاطر فشار و حرارت زندگی، قدرت تحلیل و تفکرش را از دست داده و در یک حالت گیجی قرار دارد.
شهرت بطن کان بود بطنه
تذهب بالذکاء و الفطنه
هوش مصنوعی: شهرت از درون انسان نشأت می‌گیرد و خرد و زیرکی او را به سمت موفقیت هدایت می‌کند.
چون شود پر ز نان و آب شکم
گردد از سینه علم و دانش کم
هوش مصنوعی: وقتی که شکم از نان و آب پر شود، علم و دانش از دل فراموش می‌شود.
خود چه دانش بود در آن سینه
که بود جای شهوت و کینه
هوش مصنوعی: در دل انسان، اگر فقط جایگاهی برای شهوت و کینه وجود داشته باشد، دانش و آگاهی واقعی جایی ندارد.
ور بود دانشی ز جهل کم است
زانکه از بهر فرج یا شکم است
هوش مصنوعی: اگر دانش وجود داشته باشد، جهل کمتر خواهد بود؛ زیرا انسان به دنبال آسایش و رفع نیازهای خود است.
دانش خویش را چو خرج کند
بهر شهوات بطن و فرج کند
هوش مصنوعی: اگر کسی دانش و آگاهی‌اش را صرف ارضای خواسته‌های دنیوی و لذت‌های جسمی کند، در واقع آن را به هدر داده است.
هر که را بنگری ز دشمن و دوست
قیمت او به قدر همت اوست
هوش مصنوعی: اگر به هر فردی، چه دوست و چه دشمن، نگاه کنی، ارزش او به اندازه تلاشی است که برای رسیدن به اهدافش کرده است.
هر که را همت آن بود که مدام
رودش در درون شراب و طعام
هوش مصنوعی: هر کسی که اراده‌اش این باشد که همیشه در حال لذت بردن از خوراک و نوشیدنی باشد.
قیمت او اگر بیفزاید
آن بود کز درون برون آید
هوش مصنوعی: اگر ارزش او افزایش یابد، این نشان می‌دهد که حقیقتش از درونش نمایان شده است.
چه ازین زشتتر بود به جهان
که طفیل شکم کنی دل و جان
هوش مصنوعی: چه چیزی می‌تواند در دنیا زشتتر از این باشد که فقط به فکر شکم خود باشی و دل و جانت را فراموش کنی؟
دل و جان بهر آب و نان خواهی
عقل و دین بهر انی و آن کاهی
هوش مصنوعی: اگر به دنبال تأمین نیازهای مادی و رفاه زندگی هستی، باید بدانی که این امر برای دل و جان ضروری است. اما اگر به عقل و مذهب اهمیت می‌دهی، برای رسیدن به آن نیز باید تلاش کنی و از زحمت و کوشش غافل نشوی.
همت تو همه شکم باشد
هر چه غیر از شکم عدم باشد
هوش مصنوعی: تلاش و کوشش تو باید تمام تمرکزت باشد؛ زیرا هر چیزی که به جز تلاش و کوشش باشد، بی‌فایده و هیچ است.