گنجور

بخش ۱۳۲ - قال رسول الله صلی الله علیه و سلم یوجر ابن آدم فی نفقته کلها الاشیئا وضعه فی الماء و الطین

مصطفی گفت هر که کرد انفاق
ببرد مزد خویش یوم تلاق
مگر آن هرزه کار بی حاصل
که کند سعی در عمارت گل
هر چه سازد در آب و خاک تلف
نایدش زان به غیر باد به کف
گر تو گویی کسی که دسترسی
یافت، سازد بنای خیر بسی
خانقاه و رباط و مسجد و پل
برکه و حوض بر ممر و سبل
چون بود قصدش از ریا منفک
مزد یابد بر آن عمل بی شک
گویم آری ولی به وجه جواب
با تو گویم دقیقه ای دریاب
قبله گاه توجهات همم
بر دو گونه است در جمیع امم
یا حفوظ نشیمن گل و آب
یا حظوظ ریاض حسن ماب
هر که می خواهد از عمارت گل
فسحت دار و نزهت منزل
یا تفاخر میانه اقران
که بنا کرد مسجدی ویران
چون به اخلاص همت عامل
متجاوز نشد ز عالم گل
نفقاتش در آب و گل موضوع
ماند و او ز اجر او مقطوع
بلکه در حج و عمره و صلوات
چون بود بهر عاجلت نفقات
همه ماند در آب و گل مرهون
ندهد اجر صانع بیچون
هر که را از عمارت گل و آب
هست مقصود کسب قرب و ثواب
چون ز گل درگذشت همت وی
نفاتش همی رود در پی
نفقاتش چو قطع کرد این راه
عندکم بود گشت عندالله

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مصطفی گفت هر که کرد انفاق
ببرد مزد خویش یوم تلاق
هوش مصنوعی: پیام این بیت این است که هر کسی که کار خوب و انفاق کند، در روز قیامت پاداش خود را دریافت خواهد کرد.
مگر آن هرزه کار بی حاصل
که کند سعی در عمارت گل
هوش مصنوعی: آیا فرد بیهوده‌ای که در ساختن و پرداختن گل‌ها تلاش می‌کند، جز کار بی‌ثمر و ناچیز چیزی انجام می‌دهد؟
هر چه سازد در آب و خاک تلف
نایدش زان به غیر باد به کف
هوش مصنوعی: هر چیزی که در آب و خاک خلق شود، از بین نمی‌رود؛ مگر آن که تنها از باد بهره‌مند باشد.
گر تو گویی کسی که دسترسی
یافت، سازد بنای خیر بسی
هوش مصنوعی: اگر تو بگویی کسی که به دانش و توانایی دست پیدا کرده، می‌تواند کارهای نیکو زیادی انجام دهد.
خانقاه و رباط و مسجد و پل
برکه و حوض بر ممر و سبل
هوش مصنوعی: محلی برای عبادت و پرستش خداوند به همراه جایی برای استراحت و زندگی، جایی که در آن آب و آبگیر وجود دارد و راه‌هایی برای گذر مردم در آنجا فراهم شده است.
چون بود قصدش از ریا منفک
مزد یابد بر آن عمل بی شک
هوش مصنوعی: اگر کسی نیتش از نفاق و تظاهر خالص باشد، بدون شک پاداش خوبی برای عملش خواهد گرفت.
گویم آری ولی به وجه جواب
با تو گویم دقیقه ای دریاب
هوش مصنوعی: می‌گویم که بله، اما در پاسخ به تو به طریقی صحبت می‌کنم که اگر کمی بیشتر دقت کنی، محتوا را خواهی فهمید.
قبله گاه توجهات همم
بر دو گونه است در جمیع امم
هوش مصنوعی: محل توجه و تمرکز خواسته‌ها و آرزوها در همه ملت‌ها به دو صورت مختلف وجود دارد.
یا حفوظ نشیمن گل و آب
یا حظوظ ریاض حسن ماب
هوش مصنوعی: یا اینکه باید از گل و آب حفاظت کنی، یا اینکه از زیبایی‌های باغ لذت ببری.
هر که می خواهد از عمارت گل
فسحت دار و نزهت منزل
هوش مصنوعی: هر کس که می‌خواهد از زیبایی و سرسبزی گل‌ها بهره‌مند شود، باید خانه‌ای را انتخاب کند که با طراوت و خوشبو باشد.
یا تفاخر میانه اقران
که بنا کرد مسجدی ویران
هوش مصنوعی: آیا به فخر فروشی میان هم‌نوعان خود ادامه می‌دهی با ساختن یک مسجد خراب و بی‌فایده؟
چون به اخلاص همت عامل
متجاوز نشد ز عالم گل
هوش مصنوعی: زمانی که تلاش و کوشش با صداقت همراه باشد، دیگر از دنیای مادی و زودگذر فاصله می‌گیرد و به حقیقتی عمیق‌تر دست می‌یابد.
نفقاتش در آب و گل موضوع
ماند و او ز اجر او مقطوع
هوش مصنوعی: هزینه‌هایش در زندگی مادی و جسمانی ثابت و مشخص باقی ماند و او از پاداش و نتیجه‌ی کارش محروم شد.
بلکه در حج و عمره و صلوات
چون بود بهر عاجلت نفقات
هوش مصنوعی: در حج و عمره و نمازها، هزینه‌ها باید برای کارهای فوری و ضروری مشخص شود.
همه ماند در آب و گل مرهون
ندهد اجر صانع بیچون
هوش مصنوعی: همه موجودات در دنیا به واسطه خلقت و وجود خود، مدیون خالقشان هستند و هیچ‌کس نمی‌تواند بدون ستایش و قدردانی از خالق، حق او را ادا کند.
هر که را از عمارت گل و آب
هست مقصود کسب قرب و ثواب
هوش مصنوعی: هر کسی که به زیبایی و دلنشینی طبیعت عشق می‌ورزد، هدفش از این عالم نزدیک شدن به خدا و به دست آوردن پاداش است.
چون ز گل درگذشت همت وی
نفاتش همی رود در پی
هوش مصنوعی: وقتی که اراده و تلاش او از زیبایی‌های زندگی بگذرد، نیروی او به سمت اهدافش ادامه می‌دهد.
نفقاتش چو قطع کرد این راه
عندکم بود گشت عندالله
هوش مصنوعی: هنگامی که هزینه‌های زندگی‌اش را قطع کردند، این دنیا برای او دیگر ارزشی نداشت و به سمت خدا رفت.