گنجور

بخش ۱۳۱ - اشارت به رکن سوم از ارکان ولایت که جوع است

چون سوم رکن از ولایت جوع
باشد اکنون بدان کنیم رجوع
جوع باشد غذای اهل صفا
محنت و ابتلای کرم هوا
مرده ره راست جوع رأس المال
زان کند اکتساب حسن مال
مصطفی گفت می رود شیطان
همچو خون در مجاری انسان
باید اندر گرسنگی زد چنگ
تا شود بر وی آن مجاری تنگ
کرد گویی نبی بدین گفتار
به عموم تصرفش اشعار
زانکه چون معده پر شود ز طعام
یکسر اعضا فتند در آثام
از ممر همه زند ابلیس
ره بر انسان به حیله و تلبیس
دست حکم خدای نپذیرد
آنچه نبود گرفتنی گیرد
پای راهی رود ز جهل و غرور
به مراحل ز صوب مقصد دور
باصره از دو دیده روشن
در حریم سخط کند روزن
سامعه هوش بر دریچه گوش
کذب و غیبت شنو نمیمه نیوش
ذایقه دایما چه چاشت چه شام
چاشنی گیرد از حلال و حرام
لامسه بالعشی و الاشراق
شاهدان را بسوده ساعد و ساق
باشد القصه در همه اندام
فعل ابلیس را تصرف عام
آدمی را ز بس فریب و فسون
در رگ و پی بود رونده چو خون
چون شود معده از طعام تهی
زان لعین و تصرفش برهی
تنگ گردد همه مجاری او
شوی ایمن ز حیله کاری او
معده سیر است هر یک از اعضا
جوید از مشتهای خویش غذا
ور بود معده جایع و عطشان
بود آن عین سیری ایشان
باش بر جوع و صوم معده دلیر
تا شود مابقی اعضا سیر
گرسنه سر به جیب صبر و ثبات
به که در کسب کردن شهوات
بدری همچو گرگ دیوانه
پوست بر آشناو بیگانه
گرسنه پا به دامن ادبار
پشت بر خلق و روی در دیوار
به که همچون سگان کهدانی
بهر لقمه دمی بجنبانی
جوع تنویر خانه دل توست
اکل تعمیر خانه گل توست
خانه دل گذاشتی بی نور
خانه گل چه می کنی معمور

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چون سوم رکن از ولایت جوع
باشد اکنون بدان کنیم رجوع
هوش مصنوعی: از آنجا که سومیین اصل و رکن در مفهوم ولایت، گرسنگی است، اکنون به آن باز می‌گردیم.
جوع باشد غذای اهل صفا
محنت و ابتلای کرم هوا
هوش مصنوعی: گرسنگی و مشکلات، غذایی برای اهل صفا و کسانی است که در جستجوی فضل و مهر هستند.
مرده ره راست جوع رأس المال
زان کند اکتساب حسن مال
هوش مصنوعی: کسی که در جستجوی مسیر صحیح زندگی است، از گرسنگی و فقدان مالی که به نوعی سرمایه‌اش به حساب می‌آید، می‌تواند به دست آوردن خوبی‌ها و ارزش‌ها را آغاز کند.
مصطفی گفت می رود شیطان
همچو خون در مجاری انسان
هوش مصنوعی: مصطفی گفت که شیطان مانند خون در رگ‌های انسان جریان دارد و هر لحظه می‌تواند در دل و روح انسان نفوذ کند.
باید اندر گرسنگی زد چنگ
تا شود بر وی آن مجاری تنگ
هوش مصنوعی: برای رسیدن به هدف و فتح در سختی‌ها و مشکلات، باید تلاش کرد و هرچه بیشتر در شرایط دشوار خود را به چالش کشید تا راه‌های بسته و دشوار گشوده شوند و موفقیت حاصل گردد.
کرد گویی نبی بدین گفتار
به عموم تصرفش اشعار
هوش مصنوعی: گویی پیامبر به وسیله این سخنان به طور عمومی تصرفاتی در اشعار خود انجام داده است.
زانکه چون معده پر شود ز طعام
یکسر اعضا فتند در آثام
هوش مصنوعی: چون معده پر از غذا می‌شود، دیگر اعضای بدن به سمت گناهان کشیده می‌شوند.
از ممر همه زند ابلیس
ره بر انسان به حیله و تلبیس
هوش مصنوعی: تمام راه‌های زندگی انسان از طریق شیطان به تدبیر و فریب ممکن می‌شود.
دست حکم خدای نپذیرد
آنچه نبود گرفتنی گیرد
هوش مصنوعی: هر چیزی که در سرنوشت مقدر شده باشد، حتی اگر دست کسی نرسد، بالاخره به او خواهد رسید.
پای راهی رود ز جهل و غرور
به مراحل ز صوب مقصد دور
هوش مصنوعی: اگر انسان به دلیل جهل و خودبینی بر مسیر اشتباهی گام بردارد، به هدف خود نخواهد رسید و مسیرش از مقصد بسیار دور خواهد بود.
باصره از دو دیده روشن
در حریم سخط کند روزن
هوش مصنوعی: با دو چشمی که بینا و روشن است، در مکان ناپسندی، دیدی ایجاد می‌کند.
سامعه هوش بر دریچه گوش
کذب و غیبت شنو نمیمه نیوش
هوش مصنوعی: اگر گوش شنوای تو به حقایق و واقعیت‌ها باشد، از شنیدن دروغ و غیبت خودداری کن.
ذایقه دایما چه چاشت چه شام
چاشنی گیرد از حلال و حرام
هوش مصنوعی: ذائقه انسان همیشه تحت تأثیر غذاهایی است که می‌خورد، چه در صبحانه و چه در شام. این تأثیر از دسترس بودن غذاهای حلال و حرام نشأت می‌گیرد.
لامسه بالعشی و الاشراق
شاهدان را بسوده ساعد و ساق
هوش مصنوعی: لمس کردن در شب و بامداد، مانند شاهدانی است که با بازو و پا به آرامش رسیده‌اند.
باشد القصه در همه اندام
فعل ابلیس را تصرف عام
هوش مصنوعی: به هر حال، شیطان در همه اجزای وجود ما تأثیر دارد و در اعمال ما نفوذ می‌کند.
آدمی را ز بس فریب و فسون
در رگ و پی بود رونده چو خون
هوش مصنوعی: انسان به خاطر فریب‌ها و نیرنگ‌ها در وجودش به اندازه‌ای درگیر شده که مثل خون در رگ‌هایش جریان دارد.
چون شود معده از طعام تهی
زان لعین و تصرفش برهی
هوش مصنوعی: زمانی که معده از غذا خالی شود، آن مخلوق ناپسند و تأثیرش دور خواهد شد.
تنگ گردد همه مجاری او
شوی ایمن ز حیله کاری او
هوش مصنوعی: اگر مجاری او تنگ شود، از نیرنگ او در امان خواهی بود.
معده سیر است هر یک از اعضا
جوید از مشتهای خویش غذا
هوش مصنوعی: هر کدام از اعضای بدن به طور مستقل و جداگانه به تأمین نیازهای خود می‌پردازند، در حالی که معده از تمامی این غذاها سیر می‌شود.
ور بود معده جایع و عطشان
بود آن عین سیری ایشان
هوش مصنوعی: اگر معده‌ای پر باشد و کسی تشنه باشد، این احساس سیری واقعی نیست.
باش بر جوع و صوم معده دلیر
تا شود مابقی اعضا سیر
هوش مصنوعی: با گرسنه ماندن و روزه‌داری دلیر باش تا دیگر اعضای بدنت سیر و پر انرژی شوند.
گرسنه سر به جیب صبر و ثبات
به که در کسب کردن شهوات
هوش مصنوعی: اگر گرسنه‌ای، بهتر است صبر و پایداری کنی تا اینکه دنبال برآورده کردن خواسته‌های زودگذر باشی.
بدری همچو گرگ دیوانه
پوست بر آشناو بیگانه
هوش مصنوعی: شخصی همچون گرگ دیوانه، به شدت و بی‌رحمی به دیگران حمله‌ور می‌شود و فرقی بین آشنایان و بیگانگان نمی‌گذارد.
گرسنه پا به دامن ادبار
پشت بر خلق و روی در دیوار
هوش مصنوعی: ناامیدی و مشکلات اجتماعی باعث شده که فرد به تنهایی و جدایی رو بیاورد و از دیگران دوری کند، به طوری که به دیوار تکیه زده و از انسان‌ها فاصله گرفته است. او به علت گرسنگی و نیاز، به دنیا پشت کرده و تنها به فکر خودش است.
به که همچون سگان کهدانی
بهر لقمه دمی بجنبانی
هوش مصنوعی: بهتر است مانند سگان، برای یک لقمه غذا تلاش نکنیم و خود را به زحمت نیندازیم.
جوع تنویر خانه دل توست
اکل تعمیر خانه گل توست
هوش مصنوعی: سردی و نیاز درونی تو باعث روشنایی و گرمای دل می‌شود، همان‌طور که فقر و گرسنگی هم برای ایجاد زیبایی و شکوفایی در زندگی ضروری است.
خانه دل گذاشتی بی نور
خانه گل چه می کنی معمور
هوش مصنوعی: خانه‌ای که دل در آن جا دارد، بدون نور و روشنایی است، تو چه کار می‌کنی با این خانه‌ای که گل و زیبایی ندارد؟