گنجور

شمارهٔ ۴۴ - این قطعه از دیگری است در مدح جمال الدین

شعر مخدوم من جمال الدین
که چو گل بردم سحر گه بود
آنکه از ضبط یک دقیقه آن
عقل و ادراک نیک گمره بود
لفظ و معنیش چونگل دوروی
خوش و نغز و تر و موجه بود
معنی روشنش ز خط سیاه
صورت یوسف از دل چه بود
یا شبی بد بروز آبستن
یا کلف گشته برقع مه بود
عقل و جان بود از متانت و لطف
کز همه عیبها منزه بود
معنی آن چو موی و زاندیشه
خاطر مستمع مرفه بود
چون بخادم رسید خدمت را
صد کمر بسته همچو خر گه بود
خواندم آنرا وزان فضای همه
پر ز احسنت و پر زخه خه بود
مر ثنایش بصد زبان گفتند
وانچه گفتند هر یکی ده بود
لیکن از دامن معانی آن
دست ادراک بنده کوته بود
کردم آنرا جواب والله اگر
جانم از نیم حرفش آگه بود
نو عروسی چو ماه در جلوه
لیک مشاطه وی اکمه بود
حال این گفته و روایت من
راست طوطی و قل هوالله بود
این نه مدحست حسب حالست این
تا نگوئی که مردک ابله بود

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شعر مخدوم من جمال الدین
که چو گل بردم سحر گه بود
هوش مصنوعی: عشقی که من نسبت به جمال الدین دارم، مانند گلی است که در صبحگاهان چیده‌ام.
آنکه از ضبط یک دقیقه آن
عقل و ادراک نیک گمره بود
هوش مصنوعی: کسی که حتی در یک دقیقه، قدرت فهم و درک خوبی ندارد، به شدت گمراه است.
لفظ و معنیش چونگل دوروی
خوش و نغز و تر و موجه بود
هوش مصنوعی: این عبارت به زیبایی و جذابیت کلمات اشاره دارد، به گونه‌ای که واژه‌ها هم از نظر صوت و هم از نظر معنا، دلنشین و دلربا هستند. به عبارت دیگر، کلمات و مفاهیم به طرز دلپذیری با هم ترکیب شده‌اند و برای شنونده یا خواننده جالب و جذاب به نظر می‌رسند.
معنی روشنش ز خط سیاه
صورت یوسف از دل چه بود
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی و جذابیت یوسف اشاره دارد و بیان می‌کند که زیبایی او، که به وسیلهٔ رنگ سیاه خطی در صورش نمود پیدا کرده، چقدر در دل‌ها تاثیرگذار است. در واقع، این ویژگی‌های ظاهری یوسف تنها یک عنصر بیرونی نیستند، بلکه احساسات و افکار عمیق‌تری را در دل‌ها برمی‌انگیزند.
یا شبی بد بروز آبستن
یا کلف گشته برقع مه بود
هوش مصنوعی: یا شبی که زاده‌ای در آن به دنیا آمده، یا ایزی که پرده بر چهره دارد و زیباست.
عقل و جان بود از متانت و لطف
کز همه عیبها منزه بود
هوش مصنوعی: عقل و روح به دلیل ادب و زیبایی‌ای که دارند، از تمامی عیب‌ها و نقص‌ها پاک و خالی هستند.
معنی آن چو موی و زاندیشه
خاطر مستمع مرفه بود
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اگر کسی در شرایط آسوده و مرفهی به سر ببرد، افکار و احساساتش نیز تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد و به نوعی راحتی و آرامش در ذهن او ایجاد می‌شود.
چون بخادم رسید خدمت را
صد کمر بسته همچو خر گه بود
هوش مصنوعی: وقتی به خدمت رسیده‌ام، مانند الاغ با صد (مشکلی) خود را آماده کرده‌ام.
خواندم آنرا وزان فضای همه
پر ز احسنت و پر زخه خه بود
هوش مصنوعی: خواندم آن را و دیدم که همه جا پر از خوبی و زیبایی است.
مر ثنایش بصد زبان گفتند
وانچه گفتند هر یکی ده بود
هوش مصنوعی: او را با صد زبان ستایش کردند و هر کدام از آنچه گفتند چیزی به او افزوده است.
لیکن از دامن معانی آن
دست ادراک بنده کوته بود
هوش مصنوعی: اما توانایی من برای درک عمق معانی این موضوع محدود است.
کردم آنرا جواب والله اگر
جانم از نیم حرفش آگه بود
هوش مصنوعی: من به او پاسخ دادم و قسم به خدا، اگر جانم از یک نیمه کلام او خبر داشت، طور دیگری رفتار می‌کردم.
نو عروسی چو ماه در جلوه
لیک مشاطه وی اکمه بود
هوش مصنوعی: عروس جدید مانند ماه در زیبایی می‌درخشد، اما آرایشگر او چهره‌ای عادی دارد.
حال این گفته و روایت من
راست طوطی و قل هوالله بود
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که آنچه من می‌گویم حقیقت دارد، مانند آن طوطی که فقط سخن می‌گوید و به عبارتی دیگر، توجه داشته باشید که من بر چه چیزی تأکید می‌کنم.
این نه مدحست حسب حالست این
تا نگوئی که مردک ابله بود
هوش مصنوعی: این جمله به معنای آن است که این سخن ستایش نیست و حالت واقعی موضوع را بیان می‌کند. به‌طور خاص، اگر کسی آن را درک نکند، نشان‌دهنده نادانی یا ابلهی او خواهد بود.