گنجور

شمارهٔ ۳۰ - پوزش و سپاس

دوش عقلم که نیست گفت ای آن
کت خرد عمر بی وفا گوید
تو که در وجود تاشه فضل
از کرم مدح تو گدا گوید
دولتست ار نه ریشخند که او
شعر گویدت وز ابتدا گوید
آنکه گر قدر او برآرد سر
قاب قوسینش مرحبا گوید
وانکه وقت رویت و فکرت
با دلش غیب ماجری گوید
وانکه در پرده چون سخن راند
شیوه رمز انبیا گوید
کلک او وقت معجز الفاظ
سخن از موسی و عصا گوید
قدرش از برتری سخن با چرخ
همچو با چاه مرتضی گوید
هر کجا لفظ عذب اوست کسی
زاب حیوان و کیمیا گوید؟
هر کجا بوی خلق او آید
کس حدیث گل و صبا گوید؟
قاف با قدرتست نقطه قاف
قافیه بهر تو چرا گوید
بحر چون خطبه شمر خواند
شمس کی مدحت سها گوید
رو دعای نکو بخدمت بر
بل کت احسنت برملا گوید
گفتم الحق صواب فرمودی
مثل تو خود کجا خطا گوید
لیک با لفظ گوهر افشانش
خاطر ما سخن کجا گوید
او همی طبع را دهد جلوه
نه همه از برای ما گوید
از سر فضل و از تفضل خویش
نه بپاداش ماجرا گوید
سخن اندر مقابل این شعر
جان گویا کجاست تا گوید
مگر آن گفته باز گوید هم
همچنان کز هوا صبا گوید
بلبلی زاغ را نوائی گفت
زاغ چون صوت آن نوا گوید
شمس لعلی بخاره بخشید
بکدامش بیان ثنا گوید
ماه از آفتاب گیرد نور
بچه دل شرح آن ضیا گوید
پادشاهی بسگ دهد طوقی
سگ کجا شکر پادشا گوید
آنکه از نکته اش بیابد روح
از خرافات ما چه وا گوید
بر دعا اقتصار باید کرد
که دعا به چو بی ریا گوید

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دوش عقلم که نیست گفت ای آن
کت خرد عمر بی وفا گوید
هوش مصنوعی: دیروز عقل من که در حالتی نیست، گفت: ای آن قلب خردمند، عمر ناپایدار است و وفا ندارد.
تو که در وجود تاشه فضل
از کرم مدح تو گدا گوید
هوش مصنوعی: شما که با وجود خود، فضل و بخشش را نشان می‌دهید، حتی گدایان هم از شما تعریف می‌کنند.
دولتست ار نه ریشخند که او
شعر گویدت وز ابتدا گوید
هوش مصنوعی: اگر او به تو شعر می‌گوید، این نشانه‌ای از خوشبختی و خوشحالی است و نباید به آن به عنوان یک شوخی یا ریشخند نگاه کنی، بلکه باید از ابتدای صحبت‌هایش لذت ببری.
آنکه گر قدر او برآرد سر
قاب قوسینش مرحبا گوید
هوش مصنوعی: هر کسی که به توانایی و ارزش فردی خود پی ببرد، از سوی دیگران تحسین و توجه می‌تواند جلب کند.
وانکه وقت رویت و فکرت
با دلش غیب ماجری گوید
هوش مصنوعی: کسی که در زمان دیدن چهره‌ات و اندیشیدن به تو، با دلش از داستان‌های پنهان ما سخن می‌گوید.
وانکه در پرده چون سخن راند
شیوه رمز انبیا گوید
هوش مصنوعی: کسی که در خلوت و پرده صحبت می‌کند، به شیوه‌ای سخن می‌گوید که مانند زبان انبیاست و دارای معانی عمیق و رمزآلود است.
کلک او وقت معجز الفاظ
سخن از موسی و عصا گوید
هوش مصنوعی: قلم او به عنوان معجزه‌ای از سخن، داستان موسی و عصا را روایت می‌کند.
قدرش از برتری سخن با چرخ
همچو با چاه مرتضی گوید
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که ارزش و برتری شخصیت مراتب خود را در مقایسه با دیگران نشان می‌دهد، و مانند چاه‌هایی که از عمق خود خبر می‌دهند، نیکوترین سخن را در دل خود دارد. مانند مرتضی که همواره در تلاش برای بیان حقیقت و علم بوده است.
هر کجا لفظ عذب اوست کسی
زاب حیوان و کیمیا گوید؟
هوش مصنوعی: هر جا که سخن شیرین و دلنشین او باشد، چه کسی می‌تواند به غیر از آن راجع به حیوانات یا طلا صحبت کند؟
هر کجا بوی خلق او آید
کس حدیث گل و صبا گوید؟
هوش مصنوعی: هر جا بویی از محبوبی باشد، دیگران درباره گل و خوشی‌های زندگی صحبت می‌کنند.
قاف با قدرتست نقطه قاف
قافیه بهر تو چرا گوید
هوش مصنوعی: قاف به عنوان حروف و صداهای معنادار در شعر، قدرت و تاثیر خاصی دارد. پس چرا باید در مورد آن کم اهمیت جلوه کنیم؟
بحر چون خطبه شمر خواند
شمس کی مدحت سها گوید
هوش مصنوعی: زمانی که دریا مانند یک خطبه زیبا و دلنشین شمس پرنور و درخشان را می‌خواند، ستاره سها چگونه می‌تواند از او ستایش کند؟
رو دعای نکو بخدمت بر
بل کت احسنت برملا گوید
هوش مصنوعی: انسان خوب دعا می‌کند و در برابر نیکی‌ها شایسته ستایش است.
گفتم الحق صواب فرمودی
مثل تو خود کجا خطا گوید
هوش مصنوعی: گفتم که تو به درستی و حق سخن گفتی، مثل تو که هیچ وقت اشتباه نمی‌کند، کجا می‌توان صحبت نادرست کرد؟
لیک با لفظ گوهر افشانش
خاطر ما سخن کجا گوید
هوش مصنوعی: اما با کلام زیبا و پرمحتوایش، ذهن ما را گمراه می‌کند و نمی‌تواند به خوبی بیان کند که چه می‌خواهد بگوید.
او همی طبع را دهد جلوه
نه همه از برای ما گوید
هوش مصنوعی: او به مخلوقاتی که می‌سازد، زیبایی نشان می‌دهد، اما این نمایش تنها برای ما نیست و دیگران نیز در آن سهم دارند.
از سر فضل و از تفضل خویش
نه بپاداش ماجرا گوید
هوش مصنوعی: از روی لطف و بزرگواری خود، نه به خاطر پاداش یا نتیجه‌گیری از این ماجرا، سخن می‌گوید.
سخن اندر مقابل این شعر
جان گویا کجاست تا گوید
هوش مصنوعی: کجاست کسی که بتواند در برابر این شعر روح‌نواز صحبت کند و احساساتش را بیان کند؟
مگر آن گفته باز گوید هم
همچنان کز هوا صبا گوید
هوش مصنوعی: آیا آن سخن دوباره تکرار نمی‌شود، همان‌طور که نسیم صبحگاهی صحبت می‌کند؟
بلبلی زاغ را نوائی گفت
زاغ چون صوت آن نوا گوید
هوش مصنوعی: بلبلی به زاغ پیامی داد و زاغ هم وقتی صدای آن نغمه را می‌شنود، به سخن می‌آید.
شمس لعلی بخاره بخشید
بکدامش بیان ثنا گوید
هوش مصنوعی: شمس لعلی (شمس تبریزی) را بخاری به دوش کشید؛ حالا چه کسی می‌تواند به زیبایی او توصیف کند یا از او ستایش کند؟
ماه از آفتاب گیرد نور
بچه دل شرح آن ضیا گوید
هوش مصنوعی: ماه از خورشید نور می‌گیرد و کودک دل در مورد آن روشنایی سخن می‌گوید.
پادشاهی بسگ دهد طوقی
سگ کجا شکر پادشا گوید
هوش مصنوعی: اگر پادشاهی به یک سگ طوقی بدهد، آن سگ چگونه می‌تواند شکرگزاری کند؟
آنکه از نکته اش بیابد روح
از خرافات ما چه وا گوید
هوش مصنوعی: کسی که بتواند از نکته‌سنجی‌ها و دقت نظرهایش حقیقتی را کشف کند، نمی‌تواند از خرافات و باورهای نادرست ما سخنی بگوید.
بر دعا اقتصار باید کرد
که دعا به چو بی ریا گوید
هوش مصنوعی: باید فقط به دعا توجه کرد، زیرا دعا زمانی مؤثر است که با صداقت و خلوص نیت بیان شود.