گنجور

شمارهٔ ۱۷ - شکوۀ شاگرد

چنین می گفت شاگردی به مَکتَب
که این مکتب چه تاریکست یارب
نباشد جز همان تاریک دیوار
همان لوحِ سیاهِ تیره و تار
همان درس و همان بحث مُبَیَّن
همان تکلیف و آن جای مُعَیَّن
همیشه این کتاب و این قلمدان
همین دفتر که در پیشَست و دیوان
نشاید خواند این را زندگانی
کسالت باشد این نه شادمانی
مُعَلِّم در جوابش این چنین گفت
که باشد حالِ تو با حالِ من جُفت
همین مِنبَر مرا همواره در زیر
کنم هر صبحدم این درس تَکریر
نباشد جز همان قیل و همان قال
همان تعلیم ِصَرف و نَحوِ اَطفال
چه اطفالی که با این جمله تدریس
نمی دانند جز تَزویر و تَلبیس
چنان تنبل به وقتِ درس خواندن
که هم خود را کسل سازند و هم من
به شاگرد و معلِّم بار بسیار
به گردن هست و باید بُرد ناچار

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: همراهان گنجور

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چنین می گفت شاگردی به مَکتَب
که این مکتب چه تاریکست یارب
هوش مصنوعی: شاگردی در مکتب به معلم گفت که این مکتب چقدر افسرده و خفقان‌آور است، ای خدا.
نباشد جز همان تاریک دیوار
همان لوحِ سیاهِ تیره و تار
هوش مصنوعی: هیچ چیز جز همان دیوار تاریک نیست، همانند لوحی سیاه و تیره.
همان درس و همان بحث مُبَیَّن
همان تکلیف و آن جای مُعَیَّن
هوش مصنوعی: همان موضوع و همان مسأله‌ای که توضیح داده شده است، همان وظیفه و همان مکان مشخصی که تعیین شده است.
همیشه این کتاب و این قلمدان
همین دفتر که در پیشَست و دیوان
هوش مصنوعی: همیشه این کتاب و قلمدان، همین دفتر که مقابل توست و دیوانی که در دست داری.
نشاید خواند این را زندگانی
کسالت باشد این نه شادمانی
هوش مصنوعی: زندگی نباید به گونه‌ای باشد که کسالت و بی‌حوصلگی را به همراه داشته باشد، بلکه باید پر از شادی و انرژی باشد.
مُعَلِّم در جوابش این چنین گفت
که باشد حالِ تو با حالِ من جُفت
هوش مصنوعی: معلم در پاسخ به او گفت که حال تو باید با حال من یکی باشد.
همین مِنبَر مرا همواره در زیر
کنم هر صبحدم این درس تَکریر
هوش مصنوعی: هر صبحگاه، من این منبر را تنها برای یادآوری و تکرار این درس پایین می‌آورم.
نباشد جز همان قیل و همان قال
همان تعلیم ِصَرف و نَحوِ اَطفال
هوش مصنوعی: هیچ چیز جز همان گفت و گوها وجود ندارد، همان آموزش‌های دستوری و قواعد زبان برای بچه‌ها.
چه اطفالی که با این جمله تدریس
نمی دانند جز تَزویر و تَلبیس
هوش مصنوعی: بسیاری از کودکان که با این حرف‌ها آموزش می‌بینند، جز امور فریبکارانه و نیرنگ‌آمیز چیزی نمی‌آموزند.
چنان تنبل به وقتِ درس خواندن
که هم خود را کسل سازند و هم من
هوش مصنوعی: آن‌قدر بی‌علاقه و تنبل است که در زمان درس خواندن هم خودش را خسته می‌کند و هم باعث می‌شود من احساس کسالت کنم.
به شاگرد و معلِّم بار بسیار
به گردن هست و باید بُرد ناچار
هوش مصنوعی: شاگرد و معلم هر دو مسئولیت‌های سنگینی دارند که باید آنها را به دوش بکشند و این امری ضروری است.