برگردان به زبان ساده
حجابِ زن که نادان شد چنینست
زنِ مستورۀ محجوبه اینست
هوش مصنوعی: حجاب زن، زمانی که به درستی درک نشود، این گونه می‌شود که زن به صورت پوشیده و از چشم‌ها پنهان است.
به کُس دادن همانا وقع نگذاشت
که با روگیری اُلفت بیشتر داشت
هوش مصنوعی: در اینجا به این نکته اشاره شده که برقراری روابط و نزدیکی بین افراد، به‌ویژه در ارتباطات عاطفی، به سادگی و بدون در نظر گرفتن شرایط و موانع ممکن نیست. اگرچه بعضی روابط ممکن است سطحی به نظر برسند، اما برای تشکیل رابطه‌ای عمیق‌تر و معنادارتر، باید شرایط و احساسات را به خوبی درک کرد و زمان کافی صرف کرد.
بلی شرم و حیا در چَشم باشد
چو بستی چَشم باقی پَشم باشد
هوش مصنوعی: آری، شرم و حیا در نگاه انسان دیده می‌شود، وقتی که چشمانت را ببندی، باقی‌اش تنها مانند پشم است و بی‌معنا خواهد بود.
اگر زن را بیاموزند ناموس
زند بی‌پرده بر بامِ فلک کوس
هوش مصنوعی: اگر به زنان آموزش داده شود، می‌توانند با افتخار و قدرت در بلندای آسمان نام و منزلت خود را به نمایش بگذارند.
به مستوری اگر پی بُرده باشد
همان بهتر که خود بی‌پَرده باشد
هوش مصنوعی: اگر کسی به راز و حقیقتی پی برده باشد، بهتر است که آن را پنهان کند تا خود را به راحتی در معرض آن نگذارد.
برون آیند و با مردان بجوشند
به تهذیبِ خصالِ خود بکوشند
هوش مصنوعی: بیرون بروند و با مردان دیگر ارتباط برقرار کنند تا ویژگی‌های خوب خود را پرورش دهند و اصلاح کنند.
چو زن تعلیم دید و دانش آموخت
رواقِ جان به نورِ بینش افروخت
هوش مصنوعی: وقتی زن آموزش می‌بیند و علم را یاد می‌گیرد، درونش را با روشنایی دانایی روشن می‌کند.
به هیچ افسون ز عصمت بر نگردد
به دریا گر بیفتد تر نگردد
هوش مصنوعی: هیچ جادو و نیرنگی نمی‌تواند انسان پاک و معصوم را از مسیرش منحرف کند؛ حتی اگر در چالش‌ها و سختی‌ها قرار بگیرد، باز هم دچار لغزش نخواهد شد.
چو خور بر عالمی پرتو فشانَد
ولی خود از تعرّض دور مانَد
هوش مصنوعی: وقتی خورشید نور خود را به همه جهان می‌تاباند، اما خود از آسیب‌ها و خطرات دور می‌ماند.
زن رفته کُلِژ دیده فاکُولتِه
اگر آید به پیشِ تو دِکُولتِه
هوش مصنوعی: زن که به دانشگاه رفته و تحصیلات کرده است، اگر پیش تو بیاید، باید به او احترام بگذاری و به توانایی‌هایش توجه کنی.
چو در وی عفّت و آزرم بینی
تو هم در وی به چَشم شرم بینی
هوش مصنوعی: زمانی که در او عفت و حیا را ببینی، خودت نیز با چشم شرم و وفاداری به او نگاه خواهی کرد.
تمنّایِ غلط از وی مُحال است
خیالِ بد در او کردن خیال است
هوش مصنوعی: خواستن چیز نادرست از او ممکن نیست، اگر به او بد فکر کنی، این فقط یک خیال است.
برو ای مرد فکرِ زندگی کن
نیی خر، ترکِ این خر بندگی کن
هوش مصنوعی: ای مرد، به زندگی فکر کن و خودت را مثل یک خر در زنجیر اسیر نکن. از این بندگی و زندگی بی‌فکر بیرون بیا.
برون کن از سرِ نحست خُرافات
بجنب از جا که فِی التاخیرِ آفات
هوش مصنوعی: از افکار و خرافات بی‌مورد خود را رها کن و از جا برخیز، زیرا تأخیر در عمل موجب بروز مشکلات و آسیب‌ها می‌شود.
گرفتم من که این دنیا بهشتست
بهشتی حور در لفّافه زشتست
هوش مصنوعی: من متوجه شدم که این دنیا مانند بهشت است، اما این بهشت واقعی در قالبی ناپسند و زشت قرار دارد.
اگر زن نیست، عشق اندر میان نیست
جهان بی عشق اگر باشد جهان نیست
هوش مصنوعی: اگر زنی وجود نداشته باشد، عشق نیز در میان نخواهد بود. اگر جهان بی‌عشق باشد، به حقیقت وجود ندارد.
به قربانت مگر سیری؟ پیازی؟
که توی بُقچه و چادر نمازی؟
هوش مصنوعی: آیا برای تو مهم هست که من چیزی از تو بخواهم؟ آیا تنها یک پیاز در بُقچه و چادر نماز تو وجود دارد که اهمیت دارد؟
تو مرآتِ جمالِ ذوالجلالی
چرا مانندِ شلغم در جَوالی
هوش مصنوعی: تو زیبایی و جلال خداوند را به نمایش می‌گذاری، اما چرا این‌قدر بی‌اهمیت و کم‌ارزش به نظر می‌رسی؟
سر و ته بسته چون در کوچه آیی
تو خانم جان نه، بادمجانِ مایی
هوش مصنوعی: وقتی تو به کوچه می‌آیی، مانند بادمجان ما هستی که سر و تهش بسته است. یعنی در واقع با وجود اینکه به نظر می‌رسد همه چیز درست و به‌جا است، اما عملاً کسی که به آنجا می‌آید، ممکن است فقط ظاهری خوشایند داشته باشد و واقعیت چیز دیگری باشد.
بدان خوبی در این چادر کریهی
به هر چیزی بجز انسان شبیهی
هوش مصنوعی: در این چادر که ظاهری زشت دارد، به جز انسان، هیچ چیز دیگری نمی‌تواند به خوبی‌های آن شبیه باشد.
کجا فرمود پیغمبر به قرآن
که باید زن شود غولِ بیابان
هوش مصنوعی: پیامبر در مورد قرآن هیچگاه اشاره نکرد که باید مانند غول بیابان باشد، یعنی نمی‌توان آن را عجیب و ترسناک دانست.
کدام است آن حدیث و آن خبر کو
که باید زن کند خود را چو لولو
هوش مصنوعی: کدام سخن و خبری وجود دارد که زن باید خود را مانند مروارید باارزش نشان دهد؟
تو باید زینت از مردان بپوشی
نه بر مردان کنی زینت فروشی
هوش مصنوعی: تو باید زینت و زیبایی‌ات را برای خودت داشته باشی و نه اینکه بخواهی خودت را به دیگران نشان دهی و زیبایی‌ات را به نمایش بگذاری.
چنین کز پای تا سر در حریری
زنی آتش به جان، آتش نگیری!
هوش مصنوعی: اگر از پای تا سر خود را در پارچه‌ای ظریف و نرم بپوشانی، اما آتش در جانت نباشد، چگونه می‌توانی انتظار داشته باشی که از آتش دور باشی؟
به پا پوتین و در سر چادرِ فاق
نمایی طاقتِ بی‌طاقتان طاق
هوش مصنوعی: با پای خود پوتین پوشیده‌ام و بر سرم چادر دارم که نشان‌دهنده‌ی قدرت و استقامت من است؛ در واقع، من به کسی که از تحمل در سختی‌ها ناتوان است، کمک می‌کنم تا تحمل‌ناپذیری‌اش را مدیریت کند.
بیندازی گُل و گُلزار بیرون
ز کیف و دستکش دل‌ها کنی خون
هوش مصنوعی: اگر زیبا و دلنشین باشی، می‌توانی با زیبایی‌ات دل‌ها را روشن کرده و احساسات را زنده کنی، اما اگر دل را بشکنی و درد و رنج به دیگران برسانی، خودت هم دچار آسیب خواهی شد.
شود محشر که خانم رو گرفته
تعالی الله از آن رو کو گرفته!
هوش مصنوعی: آیا روز قیامت می‌شود که خانم با زیبایی‌اش توجه خدا را جلب کرده باشد؟
پیمبر آنچه فرمودست آن کُن
نه زینت فاش و نه صورت نهان کن
هوش مصنوعی: پیامبر آنچه را گفته، انجام بده و آن را نه به زبانی زیبا به نمایش بگذار و نه به صورتی پنهان.
حجابِ دست و صورت خود یقینست
که ضدِّ نصِّ قرآنِ مبینست
هوش مصنوعی: پوشاندن دست و صورت خود کاملاً با آیات روشن قرآن در تضاد است.
به عصمت نیست مربوط این طریقه
چه ربطی گوز دارد با شقیقه؟
هوش مصنوعی: این رفتار یا روش ارتباطی به پاکی و عصمت ندارد. چه ارتباطی بین اعمال زشت و ظاهری بی‌خود با مسائل مهم وجود دارد؟
نگر اندر دهات و بینِ ایلات
همه رو باز باشند آن جمیلات
هوش مصنوعی: به محله‌ها و مناطق روستایی نگاه کن و ببین که همه‌جا چهره‌های زیبا و دل‌انگیز دیده می‌شود.
چرا بی عصمتی در کارشان نیست؟
رواجِ عشوه در بازارشان نیست؟
هوش مصنوعی: چرا در زندگی‌شان هیچ‌گونه ناتوانی وجود ندارد؟ چرا در رفتارشان هیچ نشانی از جذابیت و فریبندگی مشاهده نمی‌شود؟
زنان در شهرها چادر نشینند
ولی چادر نشینان غیرِ اینند
هوش مصنوعی: زنان در شهرها معمولاً در چادر زندگی می‌کنند، اما افرادی که در چادر هستند، متفاوت از آن دسته از زنان هستند.
در اقطارِ دگر زن یار مردست
در این محنت‌سرا سربارِ مردست
هوش مصنوعی: در جاهای دیگر، زن همسر مرد است، اما در این مکان پر از سختی، بار اضافی برای مرد به حساب می‌آید.
به هر جا زن بُوَد هم پیشه با مرد
در این جا مرد باید جان کَنَد فرد
هوش مصنوعی: هرجا که زن باشد و با مردی همکاری کند، در آنجا مرد باید سخت تلاش کند و جانفشانی کند.
تو ای با مشک و گل همسنگ و همرنگ
نمی‌گردد در این چادر دلت تنگ؟
هوش مصنوعی: ای که همواره با عطر مشک و زیبایی گل همراهی، آیا دل تو در این چادر، احساس تنگی و خفقان نمی‌کند؟
نه آخِر غنچه در سیرِ تکامُل
شود از پرده بیرون تا شود گُل؟
هوش مصنوعی: غنچه تا به مرحله‌ی شکوفایی کامل نرسد و از پنهانی بیرون نیاید، نمی‌تواند به گل تبدیل شود.
تو هم دستی بزن این پرده بردار
کمالِ خود به عالم کن نمودار
هوش مصنوعی: تو هم به فعالیت بپرداز و با برداشتن این پرده، نشان دهندهٔ تمام قابلیت‌ها و زیبایی‌های خودت در عالم باش.
تو هم این پرده از رُخ دور می‌کُن
در و دیوار را پر نور می‌کُن
هوش مصنوعی: تو نیز این حجاب را از چهره‌ات کنار بزن و فضا را پر از نور و روشنایی کن.
فدای آن سر و آن سینۀ باز
که هم عصمت در او جمعست هم ناز
هوش مصنوعی: آرزو می‌کنم برای آن سر و سینه‌ای که در آن هم پاکی و عفاف موج می‌زند هم زیبایی و دلربایی.
حاشیه ها
این شعر کامل نیست
سلام و درود خوب هستید؟ در بخش عارف نامه ایرج میرزا بخش 5 ام هستش که شعر شروع میشه باید به اینجا بروید تا بتوانید کاملا شعر را بخوانید : کلیک کنید
در واقع صفحه جاری ای که در ان هستید ادامه آن صفحه ای هست که لینکش را بالا به شما دادم...
پیروز و موفق باشید
سلام بر دوستان گرامی : درست ابیات چنین است که:
بیت ۵: همان بهتر که خود بی پرده باشد.
بیت ۹: چو خور بر عالمی پرتو فشاند.
بیت ۱۰: زن رفته کالژ دیده فاکو لته.
بیت ۱۷: که توی بقچه و چادر نمازی
بیت ۲۸:نه زینت فاش و نه صورت نهان کن
بیت ۳۱:نگر اندر دهات و بین ایلات
بیت ۳۴: در این محنت سرا سربار مرداست.
در نسخه pdf دیوان ایرج میرزا که در اینترنت موجوداست این ها در ظاهر غلط های تایپی می‌باشند ،ولی در نسخه های چاپی تصحیح شده اند. پیروز باشید.
چو خور بر عالمی پرتو فشاند. خور یعنی خورشید. چون خورشید بر عالمی پرتو فشاند ولی خود از تعرض دور ماند.
1401/11/13 15:02
احمد رحمت‌بر
کالژ، فاکولته: دانشگاه، دانشسرا
چادر فاق: احتمالا به معنی چادر درزدار.
اگر جناب ایرج زنده بود، بعید می دونم جرات گفتن همچین شعری رو داشتین
1402/09/03 23:12
زاهد ظاهرنشین
جواب شعر اقای سعمن.
به عصمت نیست مربوط این طریقه
چه ربطی گوز دارد با شقیقه؟
1402/11/14 02:02
Khishtan Kh
ظاهر به تماشا،عیانساز درون نیست
سیاهی رگ را اثر از سرخی خون نیست
قدری که تو سمعن،ز چشمت بحسابی
ولله کم از کاهلی و جهل و جنون نیست
1403/02/29 15:04
رضا از کرمان
سلام
این بیت نغز و با معنا ،چقدربا احوالات ومطالبه امروز جامعه همخوانی داره .
1403/04/27 13:06
Khishtan Kh
ای فغان از حجب از حیای داف
جامه ای پوشیده تا بالای ناف
جای دامن کرده پا تنبانکی
تا ببیند سمعن آن پاهای صاف
😅
پاسخ به شعر حجاب ایرج میرزا:
پیامی هست از من سوی ایرج
ببر ای باد ،جُردن،سوی ایرج
پیامی واضح و گویا و روشن
ببر از جانب دل خسته »سعمن«
کجا آسوده جمع آید به یک جا
عفاف و عشوه و رندی و تقوا
سه قفله می کنی شبها چرا پس
در خانه ز بیم دزد ناکس
چرا در خانه پنهان می کنی زر
نریزی روی خاک و پله و در
اگر خود در پی دزدی نباشی
چرا از بهر حفظش در تلاشی
نمی گویی مگر باشد دلت پاک
نباید دیگرت باشد ز کس باک
برو اینک سر هر کوی و برزن
نشان ده هر چه در صندوق و مخزن
نداری گر تو با دزدی سر و کار
برو از درب خانه قفل بردار
کنون دیدی که حرفت نادرست است
دلیل و منطقت هم سست سست است
حفاظ گوهر زیبایی زن
ز دست مرد بی ناموس رهزن
حجاب است و حجاب است و حجاب است
یقینا بهترین راه صواب است
اگر همجنسبازی از حجاب است
چرا در غرب بی حد و حساب است
اگر غربی نداند راه بازی
چرا قانون شده همجنسبازی
زن غربی اسیر دست مرد است
پر از تنهایی و رنج است و درد است
زن غربی دگر قدری ندارد
در آن ماتمکده صدری ندارد
مبین آن چهره و موهای رنگین
قدش خم گشته زیر کار سنگین
فرو پاشیده کانون محبت
شده بی بند و باری رسم و عادت
اگر قبلا اسیر دست شو بود
ولی کدبانوی خوش رنگ و بو بود
کنون گشته اسیر کل مردان
زبهر خورد و خوراکش پریشان
گر اینجا اندکی خوش رنگ و آب است
ز یمن بانوان با حجاب است
اگر فورا از این ره بر نگردد
دگر خر مهره هرگز زر نگردد
نخواندی در بیان معنای جلباب
و یا خواندی خودت را می زنی خواب
بیا ایرج ز پیغمبر حیا کن
چنین یاوه مگو شرم از خدا کن
مزن خود را به خواب ای مرد عاقل
چرا هستی ز کنه کار غافل
اگر باشد عفیف و با حیا زن
بود پوشیده در هر کوی و برزن
زنان را عفت و عصمت حجاب است
نه ناز و عشوه و گفت و جواب است
سخن کوتاه کن ای مرد نادان
شود ارزان چو گوهر شد فراوان
ایرج میرزا