گنجور

شمارهٔ ۷۸ - دو هدیه

آمد مرا دو هدیه چو دو قرص مهر و ماه
با نامه‌ای دو چون دو طبق گوهر ثمین
از هیأت شریفه نسوان ری که باد
بر هیأت آفرین و بر این هیأت آفرین
یک نامه بود حاوی اشعار دل پسند
یک نامه نیز حاوی افکار دل نشین
وان هر دو هدیه قوطی و گلدان نقره‌ای
چون سینه فرشته و چون نای حور عین
سیگارهای نخبه در آن قوطی قشنگ
گل های نازنین در گلدان نازنین
تأثیر کرده گفته من در دل بنات
زان پیش تر که رخنه کند در دل بنین
خوش گفت آنکه گفت که این جنس الطفند
حساس تر شوند لطیفان علی الیقین
جنس لطیف زود کند حس نیک و بد
جنس لطیف بیش کند درک مهر و کین
جنس لطیف جنس لطیف آرزو کند
در هم دود دو نور که گردد به هم قرین
هر چند مرد و زن ز هم آیند در وجود
لیکن هزار فرق بود بین آن و این
از سنگ نیز آینه زاید ولی کجاست
در سنگ آن صفای تن و پاکی جبین
زنبور و نحل هر دو ز یک گوهرند لیک
زنبور نیش آورد و نحل انگبین
این مهر از دو مدرسه بر من طلوع کرد
تحت مدیری دو زن عاقل متین
آن را لقب به نامه ندیم الملوک ثبت
وین درة المعالی بنوشته بر نگین
هر دو زنان کامله با کمال و فهم
پرورده شهور و بر آورده سنین
تا بر درند پرده جهل از رخ بنات
بیرون نموده دست شهامت ز آستین
تأسیس چند باب مدارس نموده اند
بی خواهش اعانه و بی منت معین
گردند گرد جوقه اطفال روز و شب
چون باغبان به گرد گل و سرو و یاسمین
امیدم آن که تا نبود نقطه در الف
تا با سه نقطه فرق بود بین سین و شین
از این دو پیر زن نشود خالی این اساس
وز این دو شیر زن نشود خالی این عرین
وان خواهران دینی من مادران شوند
اندر حفاظ عصمت و اندر پناه دین
بر زادگان دهند ز پستان علم شیر
زان پس که بوده اند به بطن هنر جنین
هم مهستی به عرصه بیارند هم هوگو
هم مصطفی کمال بزایند و هم لنین
تا آسمان بنازد شبها به اختران
نازد شبانه روز به این اختران زمین
مدح و ثنای من به عموم معلمات
خیر و دعای من به وجود معلمین
بر شعر من مخند به خشکی که خواجه گفت
کی شعر تر تراود از خاطر حزین

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: همراهان گنجور

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آمد مرا دو هدیه چو دو قرص مهر و ماه
با نامه‌ای دو چون دو طبق گوهر ثمین
هوش مصنوعی: دو هدیه به من رسید، مانند دو قرص خورشید و ماه، که همراه آن نامه‌ای نیز بود، مانند دو ظرف پر از جواهر باارزش.
از هیأت شریفه نسوان ری که باد
بر هیأت آفرین و بر این هیأت آفرین
هوش مصنوعی: از زیبایی و شکل دل‌نواز زنان شهر ری که باد به آنها درود می‌فرستد و بر این زیبایی تحسین می‌کند.
یک نامه بود حاوی اشعار دل پسند
یک نامه نیز حاوی افکار دل نشین
هوش مصنوعی: یک نامه شامل اشعار زیبا و دلنشین بود و دیگری حاوی افکاری جذاب و دلپذیر.
وان هر دو هدیه قوطی و گلدان نقره‌ای
چون سینه فرشته و چون نای حور عین
هوش مصنوعی: این هدیه‌ها، قوطی و گلدان نقره‌ای، مانند سینهٔ فرشته و همچون نی حوری زیبا و دلکش هستند.
سیگارهای نخبه در آن قوطی قشنگ
گل های نازنین در گلدان نازنین
هوش مصنوعی: سیگارهای مرغوب در آن بسته زیبا، همچون گل‌های لطیف در گلدانی زیبا دیده می‌شود.
تأثیر کرده گفته من در دل بنات
زان پیش تر که رخنه کند در دل بنین
هوش مصنوعی: گفته‌های من در دل دختران تأثیر گذاشته، از زمانی که این گفته‌ها در دل پسران نفوذ کرده است.
خوش گفت آنکه گفت که این جنس الطفند
حساس تر شوند لطیفان علی الیقین
هوش مصنوعی: شخصی به درستی بیان کرده است که این موجودات ظریف به طور قطع حساس‌تر و ظریف‌تر می‌شوند.
جنس لطیف زود کند حس نیک و بد
جنس لطیف بیش کند درک مهر و کین
هوش مصنوعی: چیزهای لطیف و حساس به خوبی می‌توانند احساسات نیک و بد را تشخیص دهند و همچنین درک عمیق‌تری از محبت و دوستی یا دشمنی دارند.
جنس لطیف جنس لطیف آرزو کند
در هم دود دو نور که گردد به هم قرین
هوش مصنوعی: یک واقعیت زیبا و دلنشین است که چیزی ظریف و رقیق، مانند آرزو، آرزوی پیوستن و ترکیب با دو نور را دارد تا به یکدیگر نزدیک شوند و هماهنگ شوند.
هر چند مرد و زن ز هم آیند در وجود
لیکن هزار فرق بود بین آن و این
هوش مصنوعی: اگرچه مردان و زنان در وجود یکدیگر مشترک‌اند، اما بین آن‌ها تفاوت‌های زیادی وجود دارد.
از سنگ نیز آینه زاید ولی کجاست
در سنگ آن صفای تن و پاکی جبین
هوش مصنوعی: آیینه، حتی از سنگ هم می‌تواند به وجود بیاید، اما در سنگ کجا می‌توان صفا و پاکی صورت را پیدا کرد؟
زنبور و نحل هر دو ز یک گوهرند لیک
زنبور نیش آورد و نحل انگبین
هوش مصنوعی: زنبور و زنبورعسل هر دو از یک نوع هستند، اما زنبور نیش می‌زند و زنبورعسل عسل تولید می‌کند.
این مهر از دو مدرسه بر من طلوع کرد
تحت مدیری دو زن عاقل متین
هوش مصنوعی: این عشق و محبت از دو محیط آموزشی در زندگی‌ام نمایان شد، جایی که تحت سرپرستی دو زن عاقل و با وقار تربیت شدم.
آن را لقب به نامه ندیم الملوک ثبت
وین درة المعالی بنوشته بر نگین
هوش مصنوعی: این جمله به معرفی یک اثر یا شخص با عنوانی خاص اشاره دارد و می‌گوید که لقب "ندیم الملوک" بر روی یک نامه نوشته شده و عبارت "درة المعالی" بر روی نگین حکاکی شده است. به طور کلی، این متن به اهمیت و ارزشی که به این عناوین و نوشته‌ها داده می‌شود، اشاره می‌کند.
هر دو زنان کامله با کمال و فهم
پرورده شهور و بر آورده سنین
هوش مصنوعی: هر دو زن به درجه عالی و کمال رسیده‌اند و با دانایی و آگاهی بزرگ شده‌اند و سال‌های عمر خود را پشت سر گذاشته‌اند.
تا بر درند پرده جهل از رخ بنات
بیرون نموده دست شهامت ز آستین
هوش مصنوعی: برای اینکه دختران از زیر پرده نادانی بیرون بیایند و خود را نشان دهند، باید با شجاعت و اراده، این پرده را کنار بزنند.
تأسیس چند باب مدارس نموده اند
بی خواهش اعانه و بی منت معین
هوش مصنوعی: چندین مدرسه راه‌اندازی کرده‌اند بدون اینکه از کسی درخواست کمک کنند یا توقعی داشته باشند.
گردند گرد جوقه اطفال روز و شب
چون باغبان به گرد گل و سرو و یاسمین
هوش مصنوعی: کودکان همچون باغبانان، روز و شب در اطراف یکدیگر جمع می‌شوند و به دور گل‌ها، سروها و یاسمن‌ها می‌چرخند.
امیدم آن که تا نبود نقطه در الف
تا با سه نقطه فرق بود بین سین و شین
هوش مصنوعی: امیدوارم که زمانی بیاید که فاصله‌ای میان سین و شین وجود نداشته باشد، همان‌طور که الف بدون نقطه است و نقطه‌های موجود در دیگر حروف نمی‌توانند آن را تغییر دهند.
از این دو پیر زن نشود خالی این اساس
وز این دو شیر زن نشود خالی این عرین
هوش مصنوعی: این دو زن سالخورده هیچوقت بدون اهمیت نخواهند بود و این دو زن قوی نیز همیشه در این میدان حاضر خواهند ماند.
وان خواهران دینی من مادران شوند
اندر حفاظ عصمت و اندر پناه دین
هوش مصنوعی: این خواهران دینی من، در سایه حفاظت از پاکی و زیر پوشش دین به مقام مادران می‌رسند.
بر زادگان دهند ز پستان علم شیر
زان پس که بوده اند به بطن هنر جنین
هوش مصنوعی: افراد با هوش و توانمندی، از آموزش و دانش بهره‌مند می‌شوند، همانطور که نوزادان از شیر مادر تغذیه می‌کنند. این آموزش و پرورش از زمان تولد بر آنان تأثیر می‌گذارد، چون هنر و خلاقیت در وجودشان شکل گرفته است.
هم مهستی به عرصه بیارند هم هوگو
هم مصطفی کمال بزایند و هم لنین
هوش مصنوعی: این متن به وجود آوردن شخصیت‌های تاریخی و تأثیرگذار در یک زمان و مکان اشاره دارد. به این معنا که افرادی چون مهستی، هوگو، مصطفی کمال و لنین به دنیای ما وارد شوند و هر کدام با ایده‌ها و اندیشه‌های خود نقش مهمی را ایفا کنند. این افراد هر کدام در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تأثیرگذار بوده‌اند.
تا آسمان بنازد شبها به اختران
نازد شبانه روز به این اختران زمین
هوش مصنوعی: آسمان شب‌ها به ستاره‌ها می‌بالد و آنها را به نمایش می‌گذارد، در حالی که روزها نیز زمین به این ستاره‌ها افتخار می‌کند.
مدح و ثنای من به عموم معلمات
خیر و دعای من به وجود معلمین
هوش مصنوعی: من همواره به تمام معلمان احترام می‌گذارم و دعا می‌کنم که وجودشان حفظ شود.
بر شعر من مخند به خشکی که خواجه گفت
کی شعر تر تراود از خاطر حزین
هوش مصنوعی: به شعر من نخند به خاطر خشک بودنش، زیرا خواجه گفته است که شعر دل‌انگیز از اندیشه‌های غمگین به آسانی نمی‌آید.