گنجور
ایرج میرزاایرج میرزا

شمارهٔ ۵۸ - مادر

پسر، رو قدر مادر دان که دایم
کشد رنج پسر بیچاره مادر
برو بیش از پدر خواهش که خواهد
تو را بیش از پدر بیچاره مادر
ز جان محبوب تر دارش که داردت
ز جان محبوب تر بیچاره مادر
نگهداری کند نُه ماه و نُه روز
تو را چون جان به بر بیچاره مادر
از این پهلو به آن پهلو نغلتد
شب از بیم خطر بیچاره مادر
به وقت زادن تو مرگ خود را
بگیرد در نظر بیچاره مادر
بشوید کهنه و آراید او را
چو کمتر کارگر بیچاره مادر
تموز و دی تو را ساعت به ساعت
نماید خشک و تر بیچاره مادر
اگر یک عطسه آید از دماغت
پرد هوشش ز سر بیچاره مادر
اگر یک سرفه بی جا نمایی
خورد خون جگر بیچاره مادر
برای این که شب راحت بخوابی
نخوابد تا سحر بیچاره مادر
دو سال از گریۀ روز و شب تو
نداند خواب و خور بیچاره مادر
چو دندان آوری رنجور گردی
کشد رنج دگر بیچاره مادر
سپس چون پا گرفتی، تا نیفتی
خورد غم بیشتر بیچاره مادر
تو تا یک مختصر جانی بگیری
کند جان، مختصر بیچاره مادر
به مکتب چون روی تا بازگردی
بُوَد چشمش به در بیچاره مادر
و گر یک ربع ساعت دیر آیی
شود از خود بدر بیچاره مادر
نبیند هیچ کس زحمت به دنیا
ز مادر بیشتر، بیچاره مادر
تمام حاصلش از زخمت اینست
که دارد یک پسر بیچاره مادر
شمارهٔ ۵۷ - بامداد: صبحدم کاین مرغ گیهان آشیانشمارهٔ ۵۹ - مزاح با یکی از دوستان: چند تو را گفتم ای کمال مخور کیر

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: همراهان گنجور

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

پسر، رو قدر مادر دان که دایم
کشد رنج پسر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: پسر، قدر و ارزش مادر را بدان، زیرا او همیشه برای تو رنج و زحمت می‌کشد و زحماتش بسیار زیاد است.
برو بیش از پدر خواهش که خواهد
تو را بیش از پدر بیچاره مادر
برو و از پدر بیشتر او را دوست داشته باش، زیرا مادر بیچاره تو را بیشتر از پدر دوست دارد.
ز جان محبوب تر دارش که داردت
ز جان محبوب تر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: محبوب تو از جانت عزیزتر است، زیرا او تو را از جانت عزیزتر می‌داند، و بیچاره مادر تو.
نگهداری کند نُه ماه و نُه روز
تو را چون جان به بر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: مادر، نُه ماه و نُه روز تو را با تمام وجودش در دل خود نگه‌داری می‌کند، انگار که تو جان او هستی.
از این پهلو به آن پهلو نغلتد
شب از بیم خطر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: مادر به خاطر نگرانی و ترس از خطر، نمی‌تواند راحت بخوابد و مدام از یک سمت به سمت دیگر می‌غلتد.
به وقت زادن تو مرگ خود را
بگیرد در نظر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: زمانی که تو به دنیا می‌آیی، مرگ خود را در نظر مادر درمانده و ناتوان ببیند.
بشوید کهنه و آراید او را
چو کمتر کارگر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: باید از شر کهنگی و آلودگی‌ها بگذرد و خود را تازه کند، مانند مادری که کمتر از پس کارهایش برمی‌آید و نیازمند کمک است.
تموز و دی تو را ساعت به ساعت
نماید خشک و تر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: در ماه‌های تموز و دی، مادر بیچاره به ساعت و لحظه شاهد تغییرات و سختی‌های شرایط زندگی است.
اگر یک عطسه آید از دماغت
پرد هوشش ز سر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: اگر فقط یک عطسه از بینی‌ات بیرون بیاید، تمام هوش و حواس مادر بیچاره‌ات به هم می‌ریزد.
اگر یک سرفه بی جا نمایی
خورد خون جگر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: اگر کسی به طور ناگهانی و بی‌دلیل سرفه کند، ممکن است نشانه‌ای از نگرانی یا رنجش مادرش باشد، چرا که شاید او از این موضوع ناراحت شود.
برای این که شب راحت بخوابی
نخوابد تا سحر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: برای این که شب راحت بخوابی، مادر بی‌خواب و نگران تا سحر بیدار می‌ماند.
دو سال از گریۀ روز و شب تو
نداند خواب و خور بیچاره مادر
هوش مصنوعی: دو سال مادر ندانسته است که روزها و شب‌ها چگونه می‌گذرد و از خواب و خوراک محروم شده است، چرا که پیوسته در حال گریه و اندوه است.
چو دندان آوری رنجور گردی
کشد رنج دگر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: وقتی که کسی دچار درد و رنج شود، این درد نه تنها برای خود او دشوار است، بلکه خانواده و به خصوص مادرش نیز از آن رنج می‌کشد و زجر می‌بیند.
سپس چون پا گرفتی، تا نیفتی
خورد غم بیشتر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: زمانی که تو شروع به حرکت کردی و پا گرفتایی، باید مواظب باشی که زمین نخوری، چون غم و نگرانی مادر بیشتر می‌شود.
تو تا یک مختصر جانی بگیری
کند جان، مختصر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: وقتی تو کمی جان بگیری، جانِ رنجیده‌ی مادر هم به سختی می‌کشد.
به مکتب چون روی تا بازگردی
بُوَد چشمش به در بیچاره مادر
هوش مصنوعی: وقتی به مدرسه می‌روی و برمی‌گردی، مادر بیچاره‌ات نگران و منتظر توست و چشمانش همیشه به در دوخته شده است.
و گر یک ربع ساعت دیر آیی
شود از خود بدر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: اگر یک ربع ساعت دیر بیایی، مادر بیچاره از دل خود پریشان خواهد شد.
نبیند هیچ کس زحمت به دنیا
ز مادر بیشتر، بیچاره مادر
هوش مصنوعی: هیچ کس در دنیا زحمتی که مادر هنگام به دنیا آوردن فرزندش می‌کشد، را تجربه نکرده است. مادر واقعاً در این زمینه دچار سختی و رنجی عظیم است.
تمام حاصلش از زخمت اینست
که دارد یک پسر بیچاره مادر
هوش مصنوعی: تمام تلاش و زحمتش به خاطر این است که یک پسر بیچاره به دنیا آورده است که مادرش را دارد.

حاشیه ها

1403/04/04 01:07
محمدرضا پورعبداللهی

اگر این شعر ارزش حاشیه نوشتن ندارد پس هیچ شعری در دنیا حاشیه نمی خواهد

قابل توجه اهل ادب که کم لطفی کردند

درود به روان پاکت ایرج بزرگوار 

رحمت خدا بر مادر بزرگوارت