شمارهٔ ۵ - دربارۀ رفتن مستوفی الممالک و آمدنِ صَمصامُ السلطنه
این شنیدم که چوکابینۀ مستوفی رفت
فرصت افتاد به کف مَردُمِ فرصتجو را
از وطن خواهان یک عدّه به هم جمع شدند
عرضه کردند شهنشاهِ فلک نیرو را
کاندر این مُلک رئیس الوزرایی باید
که به اِعجاز کند سُخرۀ خود جادو را
کاردانی که به تدبیرِ خرد حلّ سازد
این همه مشکلِ خَم در خمِ تو در تو را
پهلوان مردی فَعّال و زَبَردست و قوی
که ببندد دهن و باز کند بازو را
تیزهوشی که رهانَد وطن از بندِ بلا
آن چنان سهل که از ماست کَشد کَس مو را
شاه فرمود: من اقدام به کاری نکنم
تا نَسنجَم همه خوب و بد و زیر و رو را
فکر باید، که رئیس الوزرا نتوان کرد
!هر خرِ بی خردِ با طمع پُررو را
مُهلتی بایَد کاندیشم و زان پس بکنم
انتخابی که ببندد دهنِ بدگو را
همه گشتند از این عزمِ همایون خُرسند
همه گفتند: مَلِک زنده بماند، هورا
بعدِ یک هَفته مَلِک داد به آنان پیغام
که نکو جُستم بر دردِ شما دارو را
پس از اندیشه مرا رای به صَمصام افتاد
!از همه خلق پسندیدم این هالو را
فکرِ خود کردم و کَردَمش رئیس الوزرا
همه بِستایید این مُنتَخَبِ نیکو را
خلق رفتند در اندیشه و حَیران ماندند
که از این کرده چه مقصود بُوَد یارو را
یکی از جمع بپرسید ز گوینده، که شاه
!فکر هم کرد و رئیس الوُزَرا کرد او را؟
شمارهٔ ۴ - کارگر و کارفرما: شنیدم کارفرمایی نظر کردشمارهٔ ۶ - برای تصویری که به مرحوم عبدالحسینِ بیات داده سُروده است: بنگر چگونه کردم بیرون ز جِسم جان را
اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: همراهان گنجور
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
این شنیدم که چوکابینۀ مستوفی رفت
فرصت افتاد به کف مَردُمِ فرصتجو را
هوش مصنوعی: شنیدم که وقتی که مسئول امور مالی رفت، فرصت مناسبی برای افرادی که به دنبال استفاده از فرصتها بودند پیش آمد.
از وطن خواهان یک عدّه به هم جمع شدند
عرضه کردند شهنشاهِ فلک نیرو را
هوش مصنوعی: عدهای از افرادی که عاشق وطن بودند، گرد هم آمدند و قدرتی را که به آسمانها تعلق دارد، به شاه ارائه دادند.
کاندر این مُلک رئیس الوزرایی باید
که به اِعجاز کند سُخرۀ خود جادو را
هوش مصنوعی: در این سرزمین، کسی که به مقام ریاست وزرایی میرسد باید به گونهای جادویی قدرت و تواناییهای خود را به نمایش بگذارد و بر چالشها غلبه کند.
کاردانی که به تدبیرِ خرد حلّ سازد
این همه مشکلِ خَم در خمِ تو در تو را
هوش مصنوعی: شخصی که دارای دانش و تدبیر است، قادر است این همه پیچیدگی و مشکلات را با خرد خود حل کند. او میتواند به راحتی به درون مسائل عمیق و مختلف نفوذ کند و راهی برای برطرف کردن آنها بیابد.
پهلوان مردی فَعّال و زَبَردست و قوی
که ببندد دهن و باز کند بازو را
هوش مصنوعی: پهلوان فردی است با توانایی و قدرت که میتواند به راحتی دیگران را ساکت کند و در عین حال خود را در موقعیتهای سخت نشان دهد و قوای خود را به نمایش بگذارد.
تیزهوشی که رهانَد وطن از بندِ بلا
آن چنان سهل که از ماست کَشد کَس مو را
هوش مصنوعی: شخصی با هوش و زیرک میتواند به راحتی و به سادگی مشکلات و مصائب را از سرزمینش دور کند، همانطور که یک تار موی انسان به سادگی از او جدا میشود.
شاه فرمود: من اقدام به کاری نکنم
تا نَسنجَم همه خوب و بد و زیر و رو را
هوش مصنوعی: پادشاه اعلام کرد که قبل از انجام هر کاری، همه جوانب مثبت و منفی آن را به دقت بررسی خواهد کرد.
فکر باید، که رئیس الوزرا نتوان کرد
!هر خرِ بی خردِ با طمع پُررو را
هوش مصنوعی: برای اینکه رئیسالوزرایی به دست آورد، نیاز به تفکر است و هر فرد نادان و طماع، حتی اگر پررو باشد، نمیتواند به این مقام برسد.
مُهلتی بایَد کاندیشم و زان پس بکنم
انتخابی که ببندد دهنِ بدگو را
هوش مصنوعی: باید مدتی فکر کنم و بعد تصمیم بگیرم که حرفهای بدگویان را خاموش کند.
همه گشتند از این عزمِ همایون خُرسند
همه گفتند: مَلِک زنده بماند، هورا
هوش مصنوعی: همه از تصمیم بزرگ و شگرف خوشحال شدند و با شادی فریاد زدند که: "ملک همیشه زنده بماند، زنده باد!"
بعدِ یک هَفته مَلِک داد به آنان پیغام
که نکو جُستم بر دردِ شما دارو را
هوش مصنوعی: بعد از یک هفته، پادشاه پیامی به آنها فرستاد که من درمانی برای درد شما پیدا کردم.
پس از اندیشه مرا رای به صَمصام افتاد
!از همه خلق پسندیدم این هالو را
هوش مصنوعی: بعد از تفکر، به این نتیجه رسیدم که این هالو را از بین همه مردم بیشتر پسندیدم.
فکرِ خود کردم و کَردَمش رئیس الوزرا
همه بِستایید این مُنتَخَبِ نیکو را
هوش مصنوعی: من به فکر خود رفتم و او را رئیسالوزرا کردم. همه به این انتخاب خوب او احترام بگذارند و ستایشش کنند.
خلق رفتند در اندیشه و حَیران ماندند
که از این کرده چه مقصود بُوَد یارو را
هوش مصنوعی: مردم در فکر و تأمل هستند و دچار سردرگمی شدهاند که هدف یار از این کار چه میتواند باشد.
یکی از جمع بپرسید ز گوینده، که شاه
!فکر هم کرد و رئیس الوُزَرا کرد او را؟
هوش مصنوعی: یکی از حاضرین از گوینده پرسید که آیا شاه نیز به فکر انتخاب یا معرفی او به عنوان رئیس وزرای خود افتاده است؟