گنجور

شمارهٔ ۴۵ - رم

یارب این عادت چه می‌باشد که اهل ملک ما
گاه بیرون رفتن از مجلس ز در رم می‌کنند
جمله بنشینند با هم خوب و برخیزند خوش
چون به پیش در رسند از همدگر رم می‌کنند
همچنان در موقع وارد شدن در مجلسی
گه ز پیش رو گهی از پشت سر رم می‌کنند
دردم در این یکی بر چپ رود آن یک به راست
از دو جانب دوخته بر در نظر رم می‌کنند
بر زبان آرند بسم الله بسم الله را
گوییا جن دیده یا از جانور رم می‌کنند
این که وقت رفت و آمد بود اما این گروه
در نشستن نیز یک نوع دگر رم می‌کنند
این یکی چون می‌نشیند دیگری ور می‌جهد
تا دو نوبت گاه کم گه بیشتر رم می‌کنند
فرضا اندر مجلسی گر ده نفر بنشسته بود
چون یکی وارد شود هر ده نفر رم می‌کنند
گویی اندر صحنه مجلس فنر بنشانده‌اند
چون یکی پا می‌نهد روی فنر رم می‌کنند
نام این رم را چو نادانان ادب بنهاده‌اند
بیشتر از صاحبان سیم و زر رم می‌کنند
از برای رنجبر رم مطلقا معمول نیست
تا توانند از برای گنجور رم می‌کنند
گر وزیری از در آید رم مفصل می‌شود
دیگر آن جا اهل مجلس معتبر رم می‌کنند
هیچ حیوانی ز جنس خود ندارد احتراز
این بشرها از هیولای بشر رم می‌کنند
همچو آن اسبی که بر من داده میر کامگار
بی‌خبر رم می‌کنند و باخبر رم می‌کنند
رم نه تنها کار این اسب سیاه مخلص است
مردم این مملکت هم مثل خر رم می‌کنند

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: همراهان گنجور

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یارب این عادت چه می‌باشد که اهل ملک ما
گاه بیرون رفتن از مجلس ز در رم می‌کنند
هوش مصنوعی: خدایا، این چه عادت عجیبی است که افرادی که در کشور ما هستند، گاهی به طرز غیرمنتظره‌ای از جلسه‌ها و مجالس خارج می‌شوند؟
جمله بنشینند با هم خوب و برخیزند خوش
چون به پیش در رسند از همدگر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: همه با هم خوب نشسته و خوشحال برمی‌خیزند، اما هنگامی که به مقابل یکدیگر می‌رسند، از هم دور می‌شوند.
همچنان در موقع وارد شدن در مجلسی
گه ز پیش رو گهی از پشت سر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: در هنگام ورود به مجلسی، گاهی با نگاه‌های مستقیم رو به رو می‌شوید و گاهی هم از پشت سر، به نوعی در معرض قضاوت و توجه قرار می‌گیرید.
دردم در این یکی بر چپ رود آن یک به راست
از دو جانب دوخته بر در نظر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: درد من به گونه‌ای است که از یک سو به سمت چپ می‌رود و از سوی دیگر به سمت راست. از دو طرف به چشمان من نگاه می‌کنند و من را می‌ترسانند.
بر زبان آرند بسم الله بسم الله را
گوییا جن دیده یا از جانور رم می‌کنند
هوش مصنوعی: می‌گویند بسم‌الله را بر زبان بیاور، به‌گونه‌ای که مثل جن یا حیوانات وحشی از آن فرار کنند.
این که وقت رفت و آمد بود اما این گروه
در نشستن نیز یک نوع دگر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: این وقت رفت و آمد است، اما این جمع حتی در نشستن هم نوعی حرکت و تغییر دارند.
این یکی چون می‌نشیند دیگری ور می‌جهد
تا دو نوبت گاه کم گه بیشتر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: این شخص زمانی که نشسته است، دیگری بالا می‌پرد. به این ترتیب، گاهی میزان فعالیت این دو کمتر و گاهی بیشتر می‌شود.
فرضا اندر مجلسی گر ده نفر بنشسته بود
چون یکی وارد شود هر ده نفر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: اگر در مجلسی ده نفر نشسته باشند و شخصی تازه وارد شود، همه آنها به سرعت پراکنده می‌شوند.
گویی اندر صحنه مجلس فنر بنشانده‌اند
چون یکی پا می‌نهد روی فنر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: انگار در صحنه مجلس، فنری گذاشته‌اند که هر بار کسی بر آن پا می‌گذارد، فرار می‌کند و به سمت دیگر می‌رود.
نام این رم را چو نادانان ادب بنهاده‌اند
بیشتر از صاحبان سیم و زر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: نام این رم را به نادانی‌هایی که دارند، ادب گذاشته‌اند و بیشتر از کسانی که مال و ثروت دارند، از آن بهره‌برداری می‌کنند.
از برای رنجبر رم مطلقا معمول نیست
تا توانند از برای گنجور رم می‌کنند
هوش مصنوعی: افرادی که در زحمت و مشقت هستند، به هیچ وجه نباید از هوی و هوس‌های بی‌ثمری که باعث آزارشان می‌شود، پرهیز کنند. بلکه باید تلاش کنند تا از زندگی خود لذت ببرند و به دنبال اهداف ارزشمند بروند.
گر وزیری از در آید رم مفصل می‌شود
دیگر آن جا اهل مجلس معتبر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: اگر وزیری به مجلس وارد شود، جو حاکم بر آنجا تغییر می‌کند و دیگر افراد حاضر در جلسه نیز به آرامی به آن شرایط پاسخ می‌دهند و رفتارشان مطابق با او خواهد شد.
هیچ حیوانی ز جنس خود ندارد احتراز
این بشرها از هیولای بشر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: هیچ حیوانی از نوع خود دوری نمی‌کند، اما انسان‌ها از زشتی‌های انسانی می‌گریزند.
همچو آن اسبی که بر من داده میر کامگار
بی‌خبر رم می‌کنند و باخبر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: مانند آن اسبی که به من داده شده، کسانی به ظاهر خوشحال و راضی به نظر می‌رسند، اما در واقع مشغول دسیسه و فرار هستند.
رم نه تنها کار این اسب سیاه مخلص است
مردم این مملکت هم مثل خر رم می‌کنند
هوش مصنوعی: این جمله به نوعی به این موضوع اشاره دارد که نه تنها اسب سیاه مخلص در حالتی ناآرام و وحشی به سر می‌برد، بلکه مردم این سرزمین نیز مانند آن اسب، دچار شورش و آشفتگی هستند. این بیان، نوعی انتقاد به وضعیت اجتماعی و سیاسی مردم را نشان می‌دهد.