گنجور

شمارهٔ ۳۹ - اشک شیخ

نَعوذُ بِاللَّه از آن قطره‌های دیدهٔ شیخ
چه خانه‌ها که از این آبِ کم خراب کند
شنیده‌ام که به دریای هند جانوری است
که کسب روزی با چشم اشک یاب کند
به ساحل آید و بی‌حس به روی خاک افتد
دو دیده خیره به رخسارِ آفتاب کند
شود ز تابشِ خور چشم او پر از قی و اشک
برای جلبِ مگس دیده پر لعاب کند
چو گشت کاسۀ چشمش پر از ذُباب و هَوام
به هم نهد مژه و سر به زیرِ آب کند
به آبِ دیدهٔ سوزنده‌تر ز آتشِ تیز
تنِ ذُباب و دلِ پشّه را کباب کند
چو اشک این حیوان است اشکِ دیدهٔ شیخ
مرو که صید تو چون پشّه و ذُباب کند

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: همراهان گنجور

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

نَعوذُ بِاللَّه از آن قطره‌های دیدهٔ شیخ
چه خانه‌ها که از این آبِ کم خراب کند
هوش مصنوعی: به خدا پناه می‌بریم، از آن اشک‌های شیخ که چه خساراتی به خانه‌ها می‌زند، حتی با وجود اینکه این آب چندان زیاد نیست.
شنیده‌ام که به دریای هند جانوری است
که کسب روزی با چشم اشک یاب کند
هوش مصنوعی: گفته‌اند در دریای هند موجودی وجود دارد که برای به دست آوردن روزی، با چشمانی پر از اشک تلاش می‌کند.
به ساحل آید و بی‌حس به روی خاک افتد
دو دیده خیره به رخسارِ آفتاب کند
هوش مصنوعی: به ساحل می‌رسد و بی‌حرکت بر روی زمین می‌افتد، با چشمانی خیره به چهره‌ی خورشید نگاه می‌کند.
شود ز تابشِ خور چشم او پر از قی و اشک
برای جلبِ مگس دیده پر لعاب کند
هوش مصنوعی: چشم او به دلیل تابش خورشید پر از اشک و درخشش می‌شود تا مگس را به سمت خود جلب کند.
چو گشت کاسۀ چشمش پر از ذُباب و هَوام
به هم نهد مژه و سر به زیرِ آب کند
هوش مصنوعی: زمانی که چشمش پر از مگس و حشره شد، مژه‌ها را به هم می‌زند و سرش را به زیر آب می‌برد.
به آبِ دیدهٔ سوزنده‌تر ز آتشِ تیز
تنِ ذُباب و دلِ پشّه را کباب کند
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اشک‌های غم‌انگیز و دردناک می‌توانند به مراتب بیشتر از آتش سوزاننده، درد و رنج را برای موجوداتی کوچک و بی‌اهمیت مثل مگس و پشه به وجود آورند. به عبارت دیگر، قدرت تأثیر احساسات و غم‌ها می‌تواند حتی بر روی موجودات ضعیف و کوچک نیز تأثیرگذار باشد و آن‌ها را به شدت آزار دهد.
چو اشک این حیوان است اشکِ دیدهٔ شیخ
مرو که صید تو چون پشّه و ذُباب کند
هوش مصنوعی: اشک این حیوان مانند اشک چشمان شیخ مرو است، زیرا که شکار تو همچون مگس و پشه خواهد بود.

حاشیه ها

1402/10/10 17:01
. .

آیا این قسمتی از این شعر نیست؟ ایرج میرزا » قصیده‌ها » شمارهٔ ۱۰ - انتقاد از حجاب (نقاب دارد و دل را به‌جلوه آب کند)

هم ردیف یکسان دارندن هم موضوع آنها یکی است و هم وزن و هم قافیه‌اند

اما هنوز مدرکی برای این موضوع پیدا نکرده‌ام 

1403/12/17 20:03
داود شبان

شادروان با توجه به آوردن اسم هند تو شعرش یک پیشگویی بزرگ هم کرده.