برگردان به زبان ساده
نقاب دارد و دل را به جلوه آب کند
نعوذباللّه اگر جلوه بی نقاب کند
هوش مصنوعی: این شعر به معنای این است که فردی با ظاهری فریبنده و نقابی که به چهره زده است، می‌تواند قلب‌ها را شگفت‌زده کند و زیبایی خود را به نمایش بگذارد. اما اگر همین جمال بدون نقاب و به صورت واقعی ظاهر شود، ممکن است خطرناک و ترسناک باشد. به عبارتی، داشتن پوشش و نقاب می‌تواند جذابیت ایجاد کند، در حالی که ظهور بدون آن ممکن است عواقب ناخواسته‌ای به همراه داشته باشد.
فقیه شهر به رفعِ حجاب مایل نیست
چرا که هر چه کند حیله در حجاب کند
هوش مصنوعی: فقیه شهر تمایل ندارد که حجاب را بردارد، زیرا هر کاری که انجام دهد برای دور زدن حجاب خواهد بود.
چو نیست ظاهرِ قرآن به وِفقِ خواهشِ او
رود به باطن و تفسیرِ ناصواب کند
هوش مصنوعی: وقتی که ظاهر قرآن مطابق خواسته‌های شخص نباشد، او به سمت باطن آن رفته و تفسیر نادرست از آیات می‌سازد.
از او دلیل نباید سؤال کرد که گرگ
به هر دلیل که شد برّه را مُجاب کند
هوش مصنوعی: نباید از او دلیل خواست، زیرا گرگ با هر توجیهی می‌تواند گوسفند را فریب دهد.
کس این معمّا پرسید و من ندانستم
هر آن که حل کند آن را به من ثواب کند
هوش مصنوعی: هیچکس نتوانسته این معما را بپرسد و من هم جوابش را نمی‌دانم. هر کسی که بتواند آن را حل کند، برای من پاداش خواهد داشت.
به غیرِ ملت ایران کدام جانور است
که جفت خود را نادیده انتخاب کند؟
هوش مصنوعی: کدام موجود دیگر غیر از مردم ایران وجود دارد که جفت خود را بدون دقت و توجه انتخاب کند؟
کجاست همت یک هَیأتی ز پَردِگیان
که مَرد وار ز رخ پرده را جَواب کند
هوش مصنوعی: کجاست فردی با همت و اراده که بتواند به صورت مردانه و با شجاعت، جواب گوی پرسش‌ها و چالش‌ها باشد و از زیر پرده محافظت‌کننده بیرون آید؟
نقاب بر رخ زن سدِّ بابِ معرفت است
کجاست دستِ حقیقت که فتحِ باب کند
هوش مصنوعی: پوشاندن چهره زن مانع از شناخت واقعی اوست. پس کجاست آن حقیقتی که بتواند این مانع را کنار بزند و به ما امکان آگاهی بدهد؟
بلی نقاب بُوَد کاین گروهِ مُفتی را
به نصفِ مردمِ ما مالِکُ الرِّقاب کند
هوش مصنوعی: بله، به راستی که این گروه از مفتی‌ها به گونه‌ای عمل می‌کنند که می‌توانند نیمی از مردم ما را تحت تسلط خود درآورند.
به زهدِ گربه شبیه است زهدِ حضرتِ شیخ
نه بلکه گربه تَشَبّه به آن جَناب کند
هوش مصنوعی: زهد شیخ مانند زهد گربه است، چرا که گربه به او شبهه دارد و سعی میکند خود را به آن بزرگوار شبیه کند.
اگر ز آب کمی دستِ گربه تر گردد
بسی تکاند و بر خُشکیَش شتاب کند
هوش مصنوعی: اگر پای گربه کمی در آب خیس شود، به سرعت خود را خشک میکند.
به احتیاط ز خود دستِ تر بگیرد دور
چو شیخِ شهر ز آلایش اجتناب کند
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که فرد باید با احتیاط و دقت از کارها و موقعیت‌هایی که ممکن است او را آلوده یا تحت تاثیر قرار دهد، دوری کند. مانند یک شخص با تجربه که از ناخالصی‌ها و مشکلات دوری میکند تا خود را حفظ کند.
کسی که غافل از این جنس بود پندارد
که آب پنجۀ هر گربه را عذاب کند
هوش مصنوعی: کسی که از این موضوع بی‌خبر است، ممکن است تصور کند که آب می‌تواند پای هر گربه را عذاب دهد.
ولی چو چشم حریصش فُتَد به ماهیِ حوض
ز سینه تا دُمِ خود را درونِ آب کند
هوش مصنوعی: اما زمانی که چشمان حریص او به ماهی در حوض می‌افتد، از سینه‌اش تا دمش را در آب فرو می‌برد.
ز من مترس که خانم تُرا خطاب کنم
ازو بترس که همشیره ات خطاب کند
هوش مصنوعی: از من نترس که من فقط به تو احترام می‌گذارم، اما از او بترس که ممکن است با تو به گونه‌ای صمیمی و نزدیک رفتار کند.
به حیرتم ز که اسرار هیپنوتیسم آموخت
فقیهِ شهر که بیدار را به خواب کند
هوش مصنوعی: من شگفت‌زده‌ام که چه کسی به عالم دین این هنر را آموخته است که می‌تواند انسان‌های بیدار را به خواب ببرد.
زنان مکه همه بی نقاب می گردند
بگو بتازد و آن خانه را خراب کند
هوش مصنوعی: زنان مکه بدون پوشش و عاری از حجاب در دور و بر می‌چرخند، به او بگو به خود جسارت دهد و آن خانه را ویران کند.
به دست کس نرسد قرص ماه در دل آب
اگر چه طالبِ آن جهدِ بی حساب کند
هوش مصنوعی: هیچ کس نمی‌تواند ماه کامل را که در دل آب منعکس شده است به دست آورد، حتی اگر خیلی تلاش کند و سخت کوشش کند.
تو نیز پردهٔ عصمت بپوش و رخ بفُروز
بهل که شیخِ دَغا عوعوِ کِلاب کند
هوش مصنوعی: خود را در پوششی از پاکی و معصومیت بپوشان و نور چهره‌ات را به نمایش بگذار، زیرا که برخی از مردم با نیرنگ و فریب خود، سر و صدا و حاشیه‌سازی می‌کنند.
به اعتدال ازین پرده مان رهایی نیست
مگر مساعدتی دستِ انقلاب کند
هوش مصنوعی: تنها با همکاری و کمک دستِ تغییر و تحول می‌توانیم از این وضعیت متعادل خارج شویم و از این وضعیت رهایی یابیم.
ز هم بدرّد این ابرهایِ تیرۀ شب
وِثاق و کوچه پر از ماه و آفتاب کند
هوش مصنوعی: ابرهای تیره شب را کنار می‌زند و کوچه را پر از نور ماه و آفتاب میکند.
حاشیه ها
1402/02/13 18:05
احمد رحمت‌بر
انگار ایرج به انقلاب زن زندگی آزادی اشاره میکند.
1402/02/13 22:05
رضا از کرمان
احمد آقای نازنین واقعا خدا بیامرز ایرج میرزاچه حقیقتی رو گفته:
کجاست همت یک هیاتی زپردگیان
که مرد وار ز رخ پرده را جواب کند
به اعتدال از این پرده‌مان رهایی نیست
مگر مساعدتی دست انقلاب کند
1403/10/17 10:01
هومن ظریف
درود بر عزیزان.
ایرج عزیز پرسیده است؛
«که جفت خود را نادیده انتخاب کند؟»
هرچند این پرسش در آن دوران یعنی اواخر مظفری و ممدلی شاه، باب بود و هنوز هم در برخی نواحی ایران نادیده جفت انتخاب می کنند اما نکته جالب که در همه کشورها، بتا بر پدیده‌ای که آنرا بربریت مدرن نامیده‌ام، بنا بر تشخیص مصلحت دربار و حکومتها، انتخاب جفت نادیده برای ازدواج‌های سیاسی و بازاری رخ می دهد.
بنابراین عزیزان در پوستین انتقاد از مذاهب نیافتند. چرا که همه دوستان در هر قرائتی از مذهب، اهل صفا و مروت و وطن پرستی و نیکی و عفت و راستی، متفق‌القول هستند.
فلذا، وقتی ایرج این انتخاب جفت نادیده را با تساهل شعری به ایرانی جماعت نسبت داده، باید گفت خیر. توی کلام ایرج شکر.
متاسفانه ازدواج کورکورانه سوق الجیشی، در همه کشورها بوده و خواهد بود و اتفاقا حیا در بی حجاب و بد حجاب و با حجاب ما ایرانیان امری ستودنی و قابل ارجاع است.
خلاصه هیچ آدم عاقلی در دنیا دروغ و نقاب و ریا را نستوده.
و هیچکس هم فعالیت اجتماعی را مختص زن یا مرد نکرده.
شاد باشید و اهل گفتگو
هدیه من عکسی جالب است از ایرج عزیز با جوانی دکتر حسین گل‌گلاب که به زودی طی کتابی با عنوان ای ایران ای مرز پرگهر، منتشر خواهد شد.
ارادت
پاسخ به شعر حجاب ایرج میرزا:
هر آنکه عقل و خرد را چنین نقاب کند
چنین به زعم خودش خدشه در حجاب کند
تو کز نظاره جام تهی چنین مستی
چه حاجت است که ساقی پر از شراب کند
بگو رسوم غلط را چه نسبتی به حجاب
هر آنکسی که بگوید به من ،ثواب کند
نگاه کردن اگر بهر ازدواج آمد
به رسم شرع ببیند پس انتخاب کند
ولی اگر نگه از روی لذت و هوس است
چه خوب بره گر از گرگ اجتناب کند
کجاست غیرت مردی که تا دو سه مشتی
حواله دهن باز آن جناب کند
صریح حکم حجاب آمده است در قرآن
نیاز نیست که تفسیر ناصواب کند
بپرس معنی جلباب وانگهی تفسیر
چرا به گفتن چیزی چنین شتاب کند
فقیه شهر مطیع خداست ای نادان
چگونه امر خلافی به شیخ و شاب کند
عناد و جهل و تعصب نهد کنار اول
سپس بیاید و آسوده انقلاب کند
دهان تو نیز فروبند و هر چه خواهی گوی!
مگر نه پرده عصمت وفا به تاب(تاپ) کند!
بس است یک مه و خورشید بهر هر خانه
نیاز نیست پر از ماه و آفتاب کند
ایرج میرزا