اقبال لاهوریبخش ۸۰ - ای غنچه خوابیده چو نرگس نگران خیز
ای غنچه خوابیده چو نرگس نگران خیز
کاشانهٔ ما رفت به تاراج غمان خیز
از ناله مرغ چمن از بانگ اذان خیز
از گرمی هنگامه آتش نفسان خیز
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
خورشید که پیرایه به سیمای سحر بست
آویزه به گوش سحر از خون جگر بست
از دشت و جبل قافله ها رخت سفر بست
ای چشم جهان بین به تماشای جهان خیز
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
خاور همه مانند غبار سر راهی است
یک ناله خاموش و اثر باخته آهی است
هر ذره این خاک گره خورده نگاهی است
از هند و سمرقند و عراق و همدان خیز
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
دریای تو دریاست که آسوده چو صحراست ؟
دریای تو دریاست که افزون نشد و کاست ؟
بیگانهٔ آشوب و نهنگ است ! چه دریاست ؟
از سینه چاکش صفت موج روان خیز
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
این نکته گشاینده اسرار نهان است
ملک است تن خاکی و دین روح روان است
تن زنده و جان زنده ز ربط تن و جان است
با خرقه و سجاده و شمشیر و سِنان خیز
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
ناموس ازل را تو امانی تو امینی
دارای جهان را تو یساری تو یمینی
ای بندهٔ خاکی تو زمانی تو زمینی
صهبای یقین دَرکش و از دیر گمان خیز
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
فریاد ز افرنگ و دلآویزی افرنگ
فریاد ز شیرینی و پرویزی افرنگ
عالم همه ویرانه ز چنگیزی افرنگ
معمار حرم باز به تعمیر جهان خیز
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
بخش ۷۹ - مانند صبا خیز و وزیدن دگر آموز: مانند صبا خیز و وزیدن دگر آموزبخش ۸۱ - جهان ما همه خاک است و پی سپر گردد: جهان ما همه خاک است و پی سپر گردد
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
منبع اولیه: سایت علامه اقبال
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ای غنچه خوابیده چو نرگس نگران خیز
کاشانهٔ ما رفت به تاراج غمان خیز
هوش مصنوعی: ای غنچهٔ خوابیده، مانند نرگس نگران، بیدار شو. کاشانهٔ ما در دست غم‌ها و اندوه‌ها ویران شده است، پس برخیز و کمک کن.
از ناله مرغ چمن از بانگ اذان خیز
از گرمی هنگامه آتش نفسان خیز
هوش مصنوعی: از صدای پرنده‌ها در باغ و صدای اذان بیدار شو، از گرمای شور و شوقی که در دل داری برخیز.
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
هوش مصنوعی: از خواب عمیق بیدار شو و به حرکت و تلاش بپرداز. زمانی برای استراحت نیست، حرکت کن و به جلو برو.
خورشید که پیرایه به سیمای سحر بست
آویزه به گوش سحر از خون جگر بست
هوش مصنوعی: خورشید با جلوه‌ای زیبا به صبح نور و روشنی بخشید و همچون گوشواره‌ای در گوش صبح، یاد و خاطره‌ای از دل‌نوشته‌ها و احساسات عمیق را نقش زد.
از دشت و جبل قافله ها رخت سفر بست
ای چشم جهان بین به تماشای جهان خیز
هوش مصنوعی: از دشت و کوه‌ها کاروان‌ها آماده‌ی سفر شده‌اند؛ ای چشمی که به جهان وقوف داری، برای تماشای زیبایی‌های جهان بیدار شو.
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
هوش مصنوعی: از خوابی عمیق و طولانی بیدار شو و از خواب سنگین خود برخیز.
خاور همه مانند غبار سر راهی است
یک ناله خاموش و اثر باخته آهی است
هوش مصنوعی: شرق مانند غباری است که در مسیر زندگی پراکنده شده و تنها صدای خاموشی است که در دل خود درد و ناله‌ای نهفته دارد.
هر ذره این خاک گره خورده نگاهی است
از هند و سمرقند و عراق و همدان خیز
هوش مصنوعی: هر قسمت از این سرزمین، نشان‌دهنده نگاهی و تأثیراتی از فرهنگ‌ها و سرزمین‌های مختلفی همچون هند، سمرقند، عراق و همدان است.
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
هوش مصنوعی: از خوابی عمیق و پرطنین بیدار شو و از این سکوت و خاموشی بیرون بیا.
دریای تو دریاست که آسوده چو صحراست ؟
دریای تو دریاست که افزون نشد و کاست ؟
هوش مصنوعی: آیا دریای تو همان دریا است که آرامش آن مانند بیابان است؟ آیا دریای تو همان دریایی است که نه به آن افزوده می‌شود و نه از آن کاسته می‌شود؟
بیگانهٔ آشوب و نهنگ است ! چه دریاست ؟
از سینه چاکش صفت موج روان خیز
هوش مصنوعی: بیگانه‌ای که موجب هیاهوست و مانند نهنگ در دریا موج ایجاد میکند! این دریا چه عظمتی دارد؟ از سینه‌اش که شکافته شده، نشانهٔ جریانی خروشان و زنده بیرون می‌آید.
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
هوش مصنوعی: از خواب عمیق بیدار شو و از حالت خواب آلودگی خارج شو.
این نکته گشاینده اسرار نهان است
ملک است تن خاکی و دین روح روان است
هوش مصنوعی: این موضوع به روشن شدن رازهای پنهان اشاره دارد. بدن مادی تشبیه به یک سرزمین دارد، در حالی که روح و دین همچون روحی زنده، برای آن بدن وجود دارد.
تن زنده و جان زنده ز ربط تن و جان است
با خرقه و سجاده و شمشیر و سِنان خیز
هوش مصنوعی: وجود و زندگی انسان از ارتباط و پیوند جسم و روح ناشی می‌شود، و این پیوند به وسیله ابزارهایی چون لباس، محل عبادت و وسایل دفاعی تجلی می‌یابد.
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
هوش مصنوعی: از خواب عمیق بیدار شو و برخیز.
ناموس ازل را تو امانی تو امینی
دارای جهان را تو یساری تو یمینی
هوش مصنوعی: تو حافظ ناموس ازلی هستی و به عنوان امانت‌دار آن شناخته می‌شوی. همچنین، تو دارای جهان و نگهبان آن هستی و به حقیقت، مظهر یمین و راست‌گویی.
ای بندهٔ خاکی تو زمانی تو زمینی
صهبای یقین دَرکش و از دیر گمان خیز
هوش مصنوعی: ای انسان خاکی، زمانی بر روی زمین بودی. حالا جام آگاهی و یقین را بنوش و از دیرهای شک و تردید خارج شو.
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
هوش مصنوعی: از خواب عمیق بیدار شو و از این خواب سنگین برخیز.
فریاد ز افرنگ و دلآویزی افرنگ
فریاد ز شیرینی و پرویزی افرنگ
هوش مصنوعی: صدای بلند و زیبایی‌های غرب را فریاد می‌زنم، به خاطر شیرینی و دل‌چسبی‌های آن.
عالم همه ویرانه ز چنگیزی افرنگ
معمار حرم باز به تعمیر جهان خیز
هوش مصنوعی: دنیا به خاطر حمله مغولان ویران شده است، اما معمار حرم (خدا) به ما دستور می‌دهد که برای بازسازی و ترمیم این جهان تلاش کنیم.
از خواب گران خواب گران خواب گران خیز
از خواب گران خیز
هوش مصنوعی: از خواب عمیق بیدار شو و به حرکت و فعالیت بپرداز.
آهنگ ها
این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟
"ساز و آواز/مخالف،حصار،فرود"
با صدای سینا سرلک (آلبوم بوی مهر)
حاشیه ها
1393/01/13 07:04
سید مجتبی فتاحی
سلام در مصرع یازده کلمه امینی دوبار تکرار شده است که اولی باید امانی باشد .
ناموس ازل را تو امانی تو امینی ...
1394/01/14 23:04
عباس نجفی راد
خدا رحمت کند به شاعر زنده دل وزنده یاد وبیدار دل اقبال را که گویا هم اکنون زنده است و نظاره گر جنایات افرنک(غربیها)ومشغول سرودن این رباعیات!
1394/11/24 09:01
محمد کرمی
زیبایی این شعر بویژه ازاین روست که حقایق رابدون اغراق وخودبزرگ بینی عنوان کرده وبه ضعف و عقب افتادگی شرق اشاره فرموده ولی چراغ امید را در دل روشن میکند که :ما میتوانیم
1396/09/29 09:11
حمید مهدوی فر
با سلام بر مراجعین. زیبایهای ادبی این منظومه از جهات مختلف جای بحث دارد. باید اشارتا گفت: آهنگ روان و شورانگیز، واژه های دلنشین، محتوای عالی، سبک منحصر و قالب شعر، قرار دادن خواننده در واقعیت های فابل احساس، به کار گیری پدیده های طیعی در صناعات و آرایه های به کار رفته و موارد دیگر همه تایید
گر توانایی ادبی شاعر مربوط می باشد.
1397/11/26 05:01
الماس
این شعر توسط اقای طاهر بهجتی نیز اجرا شده در ماهور
پیوند به وبگاه بیرونی
1398/10/01 17:01
Sogand
سلام
این شعر در چه قالبی سروده شده؟؟!
1402/05/27 20:07
عباس
سلام
در قالب مسمط