گنجور

بخش ۱۹۲ - شبنم

گفتند فرود آی ز اوج مه و پرویز
بر خود زن و با بحر پر آشوب بیامیز
با موج در آویز نقش دگر انگیز تابنده گهر خیز
من عیش هم آغوشی دریا نخریدم
آن باده که از خویش رباید نچشیدم
از خود نرمیدم ز آفاق بریدم بر لاله چکیدم
گل گفت که هنگامه مرغان سحر چیست؟
این انجمن آراسته بالای شجر چیست؟
این زیر و زبر چیست؟پایان نظر چیست؟خارگل ترچیست؟
تو کیستی و من کیم این صحبت ما چیست؟
بر شاخ من این طایرک نغمه سرا چیست؟
مقصود نوا چیست؟ مطلوب صبا چیست؟ این کهنه سرا چیست؟
گفتم که چمن رزم حیات همه جائی است
بزمی است که شیرازه ٔ او ذوق جدائی است
دم گرم نوائی است جان چهره گشائی است این راز خدائی است
من از فلک افتاده تو از خاک دمیدی
از ذوق نمود است دمیدی که چکیدی
در شاخ تپیدی صد پرده دریدی بر خویش رسیدی
نم در رگ ایام ز اشک سحر ماست
این زیر و زبر چیست فریب نظر ماست
انجم به بر ماست لخت جگر ماست نور بصر ماست
در پیرهن شاهد گل سوزن خار است
خار است ولیکن ز ندیمان نگار است
از عشق نزار است در پهلوی یار است اینهم ز بهار است
بر خیز و دل از صحبت دیرینه بپرداز
با لالهٔ خورشید جهان تاب نظر باز
با اهل نظر ساز چون من بفلک تاز داری سر پرواز

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
منبع اولیه: سایت علامه اقبال

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گفتند فرود آی ز اوج مه و پرویز
بر خود زن و با بحر پر آشوب بیامیز
هوش مصنوعی: به تو گفتند که از اوج قدرت و عظمت فرود بیا و با خودت روبه‌رو شو، همچنین با دریا و وضعیت‌های پر آشوب زندگی خود را درگیر کن.
با موج در آویز نقش دگر انگیز تابنده گهر خیز
هوش مصنوعی: با امواج دریا بازی کن و تصویر تازه‌ای ایجاد کن که زیبایی و درخشش گوهر را به نمایش بگذارد.
من عیش هم آغوشی دریا نخریدم
آن باده که از خویش رباید نچشیدم
هوش مصنوعی: من لذتی را که از دریا و نزدیکی با آن به دست می‌آورم نخواستم، چرا که آن شرابی را که مرا از خودم دور کند، نچشیدم.
از خود نرمیدم ز آفاق بریدم بر لاله چکیدم
هوش مصنوعی: از خود فاصله گرفتم و از دنیای اطرافم جدا شدم و مثل گل لاله، بر روی زمین خروشیدم.
گل گفت که هنگامه مرغان سحر چیست؟
این انجمن آراسته بالای شجر چیست؟
هوش مصنوعی: گل پرسید که سر و صدای پرندگان صبحگاه به چه علت است؟ این جمع و اجتماع زیبا بر فراز درخت چه معنایی دارد؟
این زیر و زبر چیست؟پایان نظر چیست؟خارگل ترچیست؟
هوش مصنوعی: این پرسش‌ها نشان‌دهنده‌ی کنجکاوی و تعجب دربارهٔ اشیاء و مفاهیم مختلف است. سؤالات به وجود آمدن تضادها و چالش‌ها در زندگی اشاره دارند، و به دنبال فهم عمیق‌تری از شرایط و زیبایی‌های دنیا هستند. به عبارت دیگر، این عبارات نشان می‌دهند که فرد در تلاش است تا معنی واقعی چیزها و ابعاد مختلف آن‌ها را درک کند.
تو کیستی و من کیم این صحبت ما چیست؟
بر شاخ من این طایرک نغمه سرا چیست؟
هوش مصنوعی: کیستی تو و کیستم من؟ این گفت‌وگوی ما درباره چیست؟ بر روی شاخه من، این پرنده‌ی کوچک چه نغمه‌ای می‌خواند؟
مقصود نوا چیست؟ مطلوب صبا چیست؟ این کهنه سرا چیست؟
هوش مصنوعی: مقصود از نوا یا آهنگ چیست؟ هدف نسیم سحرگاهی چیست؟ این خانه‌ی قدیمی چه معنایی دارد؟
گفتم که چمن رزم حیات همه جائی است
بزمی است که شیرازه ٔ او ذوق جدائی است
هوش مصنوعی: گفتم که در چمن، نبرد زندگی در همه‌ جا وجود دارد؛ مانند مهمانی است که محور آن، حس جدایی و فراق است.
دم گرم نوائی است جان چهره گشائی است این راز خدائی است
هوش مصنوعی: صدای دل‌انگیز و زندگی‌بخش به مثابه‌ یک نور و روشنایی است که روح را شاداب می‌کند. این یک رمز و راز الهی است.
من از فلک افتاده تو از خاک دمیدی
از ذوق نمود است دمیدی که چکیدی
هوش مصنوعی: من از آسمان پایین افتاده‌ام و تو از زمین برآمده‌ای. از خوشحالی و شوری که در من ایجاد کردی، به شکوفایی و زیبایی رسیده‌ای، به‌طوری‌که درخشیدی و جلوه‌گری کردی.
در شاخ تپیدی صد پرده دریدی بر خویش رسیدی
هوش مصنوعی: تو در زندگی مانند یک درخت بودی که به اوج بلندی رسیدی و با شکوفه‌های متعدد، زنجیره‌ای از زیبایی‌ها را آفریدی. در نهایت، به خودت و به ماهیت واقعی‌ات دست یافتی و بر آن تسلط پیدا کردی.
نم در رگ ایام ز اشک سحر ماست
این زیر و زبر چیست فریب نظر ماست
هوش مصنوعی: امروز در طول روز، به خاطر اشک‌هایی که در صبح بر زمین ریخته شده، حالتی از نم و رطوبت وجود دارد. این تضاد و آشفتگی که می‌بینیم، تنها یک فریب از طرف دیدگاه ماست.
انجم به بر ماست لخت جگر ماست نور بصر ماست
هوش مصنوعی: ستاره‌ها در کنار ما هستند، دل‌خوشی ما هستند و روشنی چشم‌مان محسوب می‌شوند.
در پیرهن شاهد گل سوزن خار است
خار است ولیکن ز ندیمان نگار است
هوش مصنوعی: در پیراهن گل، سوزن خاری وجود دارد. این خار هرچند که خاری است، اما به نظر می‌آید که در کنار زیبایی و دلنشینی دوستان و محبوبان، اهمیت کمتری دارد.
از عشق نزار است در پهلوی یار است اینهم ز بهار است
هوش مصنوعی: عشق، حالتی نازک و آسیب‌پذیر دارد و در کنار محبوب، زیبایی خاصی را به وجود می‌آورد که این زیبایی شبیه به زیبایی‌های بهار است.
بر خیز و دل از صحبت دیرینه بپرداز
با لالهٔ خورشید جهان تاب نظر باز
هوش مصنوعی: برخیز و از یادگارهای قدیمی دل بکن و به گل لاله‌ای که نماد زیبایی و روشنی است نگاه کن.
با اهل نظر ساز چون من بفلک تاز داری سر پرواز
هوش مصنوعی: با افرادی که دانا و با تجربه‌اند همراه شو، زیرا تو هم می‌توانی به اوج برسی و پرواز کنی.