گنجور

بخش ۴۵ - فلک زحل ارواح رذیله که با ملک و ملت غداری کرده و دوزخ ایشانرا قبول نکرده

پیر رومی آن امام راستان
آشنای هر مقام راستان
گفت ای گردون نورد سخت کوش
دیده ئی آن عالم زنار پوش
آنچه بر گرد کمر پیچیده است
از دم استاره ئی دزدیده است
از گران سیری خرام او سکون
هر نکو از حکم او زشت و زبون
پیکر او گرچه از آب و گل است
بر زمینش پا نهادن مشکل است
صد هزار افرشتهٔ تندر بدست
قهر حق را قاسم از روز الست
دره پیهم می زند سیاره را
از مدارش بر کند سیاره را
عالمی مطرود و مردود سپهر
صبح او مانند شام از بخل مهر
منزل ارواح بی یوم النشور
دوزخ از احراقشان آمد نفور
اندرون او دو طاغوت کهن
روح قومی کشته از بهر دو تن
جعفر از بنگال و صادق از دکن
ننگ آدم ، ننگ دین ، ننگ وطن
نا قبول و ناامید و نامراد
ملتی از کارشان اندر فساد
ملتی کو بند هر ملت گشاد
ملک و دینش از مقام خود فتاد
می ندانی خطهٔ هندوستان
آن عزیز خاطر صاحبدلان
خطه ای هر جلوه اش گیتی فروز
در میان خاک و خون غلطد هنوز
در گلش تخم غلامی را که کشت
این همه کردار آن ارواح زشت
در فضای نیلگون یکدم بایست
تا مکافات عمل بینی که چیست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: سایت علامه اقبال

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

پیر رومی آن امام راستان
آشنای هر مقام راستان
هوش مصنوعی: پیر رومی به آن امام اشاره می‌کند که با مقام‌های راستین و درست آشناست و در همه حال راهنمایی برای آن‌هاست.
گفت ای گردون نورد سخت کوش
دیده ئی آن عالم زنار پوش
هوش مصنوعی: ای آسمان پرزور و تلاش، آیا آن موجودی را که زره‌پوش است دیده‌ای؟
آنچه بر گرد کمر پیچیده است
از دم استاره ئی دزدیده است
هوش مصنوعی: آنچه که به دور کمر پیچیده شده، از دم یک ستاره دزدیده شده است.
از گران سیری خرام او سکون
هر نکو از حکم او زشت و زبون
هوش مصنوعی: از پرخوری و اشرافی‌گری او، آرامشی به دست نیاورده و هر کار نیک به دستور او، زشت و حقیر می‌شود.
پیکر او گرچه از آب و گل است
بر زمینش پا نهادن مشکل است
هوش مصنوعی: بدن او هرچند از خاک و آب ساخته شده، اما رفتن بر روی زمینش دشوار است.
صد هزار افرشتهٔ تندر بدست
قهر حق را قاسم از روز الست
هوش مصنوعی: در اینجا به عظمت و قدرت قهر الهی اشاره شده است که مانند تندر و رعد و برق، همگان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین، به یک شخصیت خاص (قاسم) اشاره می‌شود که این قهر و قدرت را می‌شناسد و از آن بهره‌برداری می‌کند، به ویژه در روز الست، که به روز پیمان‌های الهی اشاره دارد. در واقع، تازه‌ترین تجلیات و نمایان شدن قدرت الهی در این روز است.
دره پیهم می زند سیاره را
از مدارش بر کند سیاره را
هوش مصنوعی: سیاره به طور مکرر از جایگاه خود خارج می‌شود و از مدار خود منحرف می‌گردد.
عالمی مطرود و مردود سپهر
صبح او مانند شام از بخل مهر
هوش مصنوعی: در اینجا شاعر به حالتی اشاره می‌کند که کسی در عالم با بی‌محلی و طرد شدن مواجه است. او مانند صبحی است که نتوانسته انرژی و گرمای خورشید را دریافت کند و در نتیجه به تاریکی شب و خالی از روشنایی شباهت دارد. این توصیف نشان دهنده ناامیدی و غیاب محبت و نور در زندگی اوست.
منزل ارواح بی یوم النشور
دوزخ از احراقشان آمد نفور
هوش مصنوعی: آرامگاه ارواح در روز قیامت جایی است که دوزخ به خاطر آتش آنها مکروه و ناپسند شده است.
اندرون او دو طاغوت کهن
روح قومی کشته از بهر دو تن
هوش مصنوعی: در درون او دو نیروی قدرتمند و قدیمی وجود دارد که روح یک قوم را به خاطر دو نفر از بین برده‌اند.
جعفر از بنگال و صادق از دکن
ننگ آدم ، ننگ دین ، ننگ وطن
هوش مصنوعی: جعفر از منطقه بنگال و صادق از دکن، هر دو به نوعی این احساس را منتقل می‌کنند که به انسانیت، دین و میهن خود شرمنده‌اند.
نا قبول و ناامید و نامراد
ملتی از کارشان اندر فساد
هوش مصنوعی: ملتی که نه قبول دارند، نه امید دارند و نه به نتیجه‌گیری‌های مثبت می‌رسند، در وضعیتی ناپسند و نابسامان قرار دارند.
ملتی کو بند هر ملت گشاد
ملک و دینش از مقام خود فتاد
هوش مصنوعی: مردمی که از دیگر جوامع خود را جدا نکرده‌اند، علاوه بر این که کشور و معارف دینی‌شان دچار بحران می‌شود، از موقعیت و احترام خود نیز کاسته می‌شود.
می ندانی خطهٔ هندوستان
آن عزیز خاطر صاحبدلان
هوش مصنوعی: تو نمی‌دانی که سرزمین هندوستان چقدر برای دل‌های صاحبدل عزیز و ارزشمند است.
خطه ای هر جلوه اش گیتی فروز
در میان خاک و خون غلطد هنوز
هوش مصنوعی: این سرزمین، با وجود زیبایی‌ها و درخشش‌هایش، هنوز در خون و خاک غوطه‌ور است و مشکلات و سختی‌های زیادی را تجربه می‌کند.
در گلش تخم غلامی را که کشت
این همه کردار آن ارواح زشت
هوش مصنوعی: در گل، بذر بندگی و مقام را کاشته است، که اثرات آن اعمال، نتایج ناپسند و زشتی را به بار آورده است.
در فضای نیلگون یکدم بایست
تا مکافات عمل بینی که چیست
هوش مصنوعی: لحظه‌ای در آسمان آبی بایست و ببین که نتیجه کارهایت چه خواهد بود.