گنجور

بخش ۸ - در بیان معرفت زکوة و کیفیت آن

مالها داری تو ای صاحب نصاب
حق درویشان بده گردن متاب
سر معنی نقد این دنیا بدان
آیت مما رزقنا هم بخوان
چیست دنیا با همه خشک و ترش
گرهمه عقلست برخیز از سرش
هر چه دادندت برون آر و بپاش
اندرین معنی کم از خاکی مباش
گل شو و میده نسیم دلفروز
همچو آتش هر کرا یابی مسوز
از جوانمردی برآمد نام مرد
حاتم طی بین که در هیجا چه کرد
اهل عشرت چون بهم آمیختند
جرعۀ بر خاک مجلس ریختند
موراگر پای ملخ برخوان نهاد
آنچه بودش در بر مهمان نهاد
گر نکردی خود جوانمردی پدید
در جهان نه پیر بودی نه مرید
آنچه می باید مرید از جمله پیش
مایه دارست از زکوة پیر خویش
چون گدا را از توانگر میرسد
امتنان را از پیمبر میرسد

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مالها داری تو ای صاحب نصاب
حق درویشان بده گردن متاب
هوش مصنوعی: ای صاحب مال، بخاطر ثروتی که داری، به درویشان کمک کن و گردن خود را از سختی و فخر بی‌نیازی نکن.
سر معنی نقد این دنیا بدان
آیت مما رزقنا هم بخوان
هوش مصنوعی: این دنیا به صورت عادلانه و مطابق با آنچه که به ما داده شده است، مورد سنجش قرار می‌گیرد.
چیست دنیا با همه خشک و ترش
گرهمه عقلست برخیز از سرش
هوش مصنوعی: دنیا با تمام شیرینی‌ها و تلخی‌هایش چیست اگر همه چیز به عقل و تفکر مرتبط باشد؟ پس از این امور فاصله بگیر و به خودت بیندیش.
هر چه دادندت برون آر و بپاش
اندرین معنی کم از خاکی مباش
هوش مصنوعی: هر چیزی که به تو داده‌اند، آن را بگذار بیرون و در این معنا خود را کم‌تر از خاک ندان.
گل شو و میده نسیم دلفروز
همچو آتش هر کرا یابی مسوز
هوش مصنوعی: به خود جلوه‌ده و خوشی بپذیر، همچون نسیمی دلنشین که می‌وزد. مانند آتشی که هر کسی را پیدا کنی، او را نسوزان.
از جوانمردی برآمد نام مرد
حاتم طی بین که در هیجا چه کرد
هوش مصنوعی: نام مرد حاتم طائی به خاطر جوانمردی و بخشش‌هایش در دل‌ها باقی مانده است. او در زمان خود کارهای بزرگ و بزرگواری انجام داد که باعث شد یادش همیشه زنده بماند.
اهل عشرت چون بهم آمیختند
جرعۀ بر خاک مجلس ریختند
هوش مصنوعی: وقتی کسانی که اهل شادی و خوشگذرانی هستند با هم ملاقات می‌کنند، باده‌ای را بر روی زمین مجلس می‌ریزند.
موراگر پای ملخ برخوان نهاد
آنچه بودش در بر مهمان نهاد
هوش مصنوعی: اگر پای ملخ بر من بزند، هرچه در دل داشت به مهمانی که در بر دارد تقدیم می‌کند.
گر نکردی خود جوانمردی پدید
در جهان نه پیر بودی نه مرید
هوش مصنوعی: اگر خودت جوانمردی را در وجودت شکل ندهی، در جهان نه کسی به مقام پختگی می‌رسد و نه می‌توانی شاگرد و پیرو خوبی برای کسی باشی.
آنچه می باید مرید از جمله پیش
مایه دارست از زکوة پیر خویش
هوش مصنوعی: هر کسی که می‌خواهد راهمند و پیرو یک استاد باشد، نیاز دارد که از دانش و تجربیات او بهره‌مند شود و از آموزه‌های او در زندگی خود استفاده کند.
چون گدا را از توانگر میرسد
امتنان را از پیمبر میرسد
هوش مصنوعی: وقتی که یک گدا از ثروتمند چیزی می‌گیرد، این نشان‌دهنده‌ی نوعی درخواست و خدمت‌گزاری است. همچنین، این رابطه نشان می‌دهد که محبت و رحمت پیامبر نیز از دل بزرگ او می‌جوشد و به انسان‌ها می‌رسد.