و منهم: زین عُبّاد، و جمال اوتاد، ابوعبدالرّحمان حاتم بن عُنوان الأصمّ، رضی اللّه عنه
از محتشمان بلخ بود و از قدمای مشایخ خراسان، مرید شقیق بود و استاد احمد خضرویه، رحمةاللّه علیهم. اندر جملهٔ احوال خود،از ابتدا تا انتها، یک قدم بی صدق ننهاد؛ تا جنید گفت: «صِدّیقُ زمانِنا حاتمُ الأصمّ.»
وی را کلام عالی است اندر دقایق رؤیت آفات نفس و رعونات طبع، و تصانیف مشهور اندر علم معاملات.
از وی میآید که گفت: «الشّهوةُ ثلاثةً: شهوةً فی الأکلِ، و شهوةً فی الکلامِ، و شهوةٌ فی النّظرِ، فاحْفَظِ الأکلَ بالثّقةِ و اللِّسانَ بالصّدقِ و النّظرَ بالعِبْرةِ.» شهوت سه است: یکی اندر طعام و دیگر اندر گفتار و سدیگر اندر دیدار. نگاه دار خورش خود را به باور داشت و اعتماد بر خداوند جل جلاله و زبان را به راست گفتن و چشم را به عبرت نگریستن. پس هر که اندر اکل توکل کند از شهوت اکل رسته باشد و هر که به زبان صدق گوید از شهوت زبان رسته باشد و هر که به چشم راست بیند از شهوت چشم رسته باشد و حقیقت توکل از راست دانستن بود؛ که وی را چون به راستی به روزی دادن باور دارد، آنگاه به راستی دانش خود عبارت کند، آنگاه از راستی معرفت خود نظر کند؛ تا اکل و شربش جز دوستی نبود و عبارتش جز وجد نه و نظرش بهجز مشاهدت نه. پس چون راست داند حلال خورد و چون راست گوید ذکر گوید و چون راست بیند وی را بیند؛ زان که جز دادهٔ وی به اذن وی خوردن حلال نیست و جز ذکر وی اندر هژده هزار عالم ذکر کس راست نیست و جز اندر جمال و جلالش اندر موجودات نظاره کردن روا نیست. چون از وی گیری و به اذن وی خوری شهوت نباشد و چون ازوی گویی وبه اذن وی گویی شهوت نباشد و چون فعل وی بینی و به دستوری وی بینی شهوت نباشد؛ و باز چون به هوای خود خوری اگر چه حلال باشد شهوت بود و چون به هوای خود گویی هر چند ذکر بود دروغ و شهوت بود و اگر به هوای خود نگری اگرچه استدلال کنی وبال و شهوت باشد و هو اعلم.
اطلاعات
منبع اولیه: محمودرضا رجایی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
و منهم: زین عُبّاد، و جمال اوتاد، ابوعبدالرّحمان حاتم بن عُنوان الأصمّ، رضی اللّه عنه
هوش مصنوعی: در میان این عباد، یکی از بزرگترین چهرهها، ابوعبدالرّحمان حاتم بن عنوان است که به عنوان فردی برجسته و معروف شناخته میشود و با ویژگیهای اخلاقی و روحانی خود مورد احترام و محبت قرار دارد. خداوند از او راضی باشد.
از محتشمان بلخ بود و از قدمای مشایخ خراسان، مرید شقیق بود و استاد احمد خضرویه، رحمةاللّه علیهم. اندر جملهٔ احوال خود،از ابتدا تا انتها، یک قدم بی صدق ننهاد؛ تا جنید گفت: «صِدّیقُ زمانِنا حاتمُ الأصمّ.»
هوش مصنوعی: او از شخصیتهای محترم بلخ و از پیشکسوتان مشایخ خراسان بود. مرید شقیق و شاگرد احمد خضرویه بود و در تمام طول زندگیاش، هیچ قدمی بدون صداقت برنداشت. به طوری که جنید گفت: «صادق زمان ما حاتمِ ناشنوا است.»
وی را کلام عالی است اندر دقایق رؤیت آفات نفس و رعونات طبع، و تصانیف مشهور اندر علم معاملات.
هوش مصنوعی: او در خصوص دقایق و جزئیات خطرات نفس و تمایلات طبیعی، سخنان عمیق و عالی دارد و همچنین آثار معروفی در زمینه علم معاملات نوشته است.
از وی میآید که گفت: «الشّهوةُ ثلاثةً: شهوةً فی الأکلِ، و شهوةً فی الکلامِ، و شهوةٌ فی النّظرِ، فاحْفَظِ الأکلَ بالثّقةِ و اللِّسانَ بالصّدقِ و النّظرَ بالعِبْرةِ.» شهوت سه است: یکی اندر طعام و دیگر اندر گفتار و سدیگر اندر دیدار. نگاه دار خورش خود را به باور داشت و اعتماد بر خداوند جل جلاله و زبان را به راست گفتن و چشم را به عبرت نگریستن. پس هر که اندر اکل توکل کند از شهوت اکل رسته باشد و هر که به زبان صدق گوید از شهوت زبان رسته باشد و هر که به چشم راست بیند از شهوت چشم رسته باشد و حقیقت توکل از راست دانستن بود؛ که وی را چون به راستی به روزی دادن باور دارد، آنگاه به راستی دانش خود عبارت کند، آنگاه از راستی معرفت خود نظر کند؛ تا اکل و شربش جز دوستی نبود و عبارتش جز وجد نه و نظرش بهجز مشاهدت نه. پس چون راست داند حلال خورد و چون راست گوید ذکر گوید و چون راست بیند وی را بیند؛ زان که جز دادهٔ وی به اذن وی خوردن حلال نیست و جز ذکر وی اندر هژده هزار عالم ذکر کس راست نیست و جز اندر جمال و جلالش اندر موجودات نظاره کردن روا نیست. چون از وی گیری و به اذن وی خوری شهوت نباشد و چون ازوی گویی وبه اذن وی گویی شهوت نباشد و چون فعل وی بینی و به دستوری وی بینی شهوت نباشد؛ و باز چون به هوای خود خوری اگر چه حلال باشد شهوت بود و چون به هوای خود گویی هر چند ذکر بود دروغ و شهوت بود و اگر به هوای خود نگری اگرچه استدلال کنی وبال و شهوت باشد و هو اعلم.
هوش مصنوعی: شهوت به سه بخش تقسیم میشود: یکی مربوط به خوردن، دیگری به گفتار و سومی به دیدن. باید خوردن را با اعتماد به خداوند انجام دهی، زبان را با صداقت و دید را با عبرت. هرکس بر خوردن توکل کند، از شهوت خوردن رسته و آن کس که با صداقت سخن بگوید، از شهوت زبان آزاد شده و آن کسی که با دیدی صحیح بنگرد، از شهوت دیدن رسته است. حقیقت توکل در راستگویی است؛ زمانی که به رزق حقیقی ایمان داشته باشد، به درستی سخن میگوید و معرفت خود را با بصیرت مشاهده میکند. در این حالت، خوردنش فقط بر اساس دوستی و گفتارش متکی بر وجد و دیدنش به معنای واقعی است. هنگامی که به درستی حلال را میشناسد، به درستی ذکر میگوید و به درستی میبیند. چون تنها چیزی که میخورد، با اجازه او حلال است و تنها ذکری که در عالم میگوید، به اجازه او راست است و تنها نگریستن به جمال و جلال او در موجودات صحیح است. اگر از او بگیری و به اجازه او بخوری، شهوت وجود ندارد و وقتی از او بگویی و به اجازه او صحبت کنی، شهوت نیست. اگر کار او را ببینی و طبق دستورات او عمل کنی، شهوت نخواهد بود. اما اگر به خواستههای خود عمل کنی، حتی اگر حلال باشد، شهوت ایجاد میشود و اگر به خواسته خود بگویی، هرچند ذکر باشد، کذب و شهوت است و اگر به خواسته خود بنگری، حتی اگر استدلال کنی، باز هم باعث ضرر و شهوت خواهد بود. خداوند داناتر است.