هلالی جغتاییبخش ۴- در نعت سیدالمرسلین صلی‌الله علیه و سلم
از خدا گر ره خدا طلبی
مطَلب جز محمد عربی
زانکه مطلوب اهل بینش اوست
بلکه مقصود آفرینش اوست
شاه ایوان مکه و یثرب
ماه تابان مشرق و مغرب
شرف گوهر بنی آدم
وز شرف سرور همه عالم
شهریاری که خیل اوست همه
عرش و کرسی طفیل اوست همه
کوی او مقصدست و او مقصود
او محمد مقام او محمود
پنجه افتاب را برتافت
به یک انگشت قرص مه بشکافت
بود برتر ز انجم و افلاک
زان نیفتاد سایه اش بر خاک
آنکه بگذشت از سپهر برین
سایهٔ او کجا فتد به زمین؟
فارغ است از صحیفه و خامه
واصلان را چه حاجت نامه؟
آن که ناخوانده علم دین داند
لوح تعلیم پس چرا خواند؟
انبیا را شرف نبود برو
خود تواضع‌کنان نشست فرو
ذات او چیست بعد خیل رسل؟
گل پس از برگ و میوه بعد از گل
گمرهانی که راه جنگ زدند
حلقهٔ لعل او به سنگ زدند
لعل او در ز حقه داد به سنگ
که دگر جا نداشت حقهٔ سنگ
لاجرم ورنه سنگ بدگهران
کی تواند فکند رخنه در آن؟
زیر گیسوی او رخ چون ماه
شب معراج را جمال الله
بخش ۳ - مناجات: سال‌ها شد که مهر عالم‌سوزبخش ۵ - وصف معراج رسول‌الله و صحابهٔ کبار آن: ای خوش آن شب که جبرئیل امین
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: علی پی‌سپار
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
از خدا گر ره خدا طلبی
مطَلب جز محمد عربی
هوش مصنوعی: اگر از خدا راه او را بخواهی، جز محمد عربی چیزی نخواهی یافت.
زانکه مطلوب اهل بینش اوست
بلکه مقصود آفرینش اوست
هوش مصنوعی: زیرا او کسی است که برای اهل نظر هدف و سرمنزل مقصود به شمار می‌آید و در حقیقت، دلیل و هدف خود خلقت نیز به حساب می‌آید.
شاه ایوان مکه و یثرب
ماه تابان مشرق و مغرب
هوش مصنوعی: ای پادشاه کاخ مکه و مدینه، تو مانند ماهی درخشان هستی که در شرق و غرب می‌تابی.
شرف گوهر بنی آدم
وز شرف سرور همه عالم
هوش مصنوعی: شرف و ارزش انسان‌ها از گوهر وجودشان ناشی می‌شود و این شرافت برتر از شرافت دیگر موجودات و سرور جهانیان است.
شهریاری که خیل اوست همه
عرش و کرسی طفیل اوست همه
هوش مصنوعی: پادشاهی که انبوه مردمان تحت فرمان او هستند، همه چیز در آسمان و زمین به خاطر اوست و به او وابسته است.
کوی او مقصدست و او مقصود
او محمد مقام او محمود
هوش مصنوعی: محل یا مسیر او، هدف نهایی‌اش می‌باشد و خود او، شخص محمد است که مقامش از همه بالاتر و عالی‌تر است.
پنجه افتاب را برتافت
به یک انگشت قرص مه بشکافت
هوش مصنوعی: اشعه‌های خورشید را با یک انگشت به راحتی جدا کرد و ماه را شکاف داد.
بود برتر ز انجم و افلاک
زان نیفتاد سایه اش بر خاک
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که او به قدری بزرگ و والا است که حتی سایه‌اش هم بر زمین نمی‌افتد و از دیگر ستاره‌ها و آسمان‌ها برتر است.
آنکه بگذشت از سپهر برین
سایهٔ او کجا فتد به زمین؟
هوش مصنوعی: آنکه از آسمان بلندتر رفته و به مقام‌های عالی دست یافته، سایه‌اش چگونه می‌تواند به زمین بیفتد؟
فارغ است از صحیفه و خامه
واصلان را چه حاجت نامه؟
هوش مصنوعی: کسانی که به مقام عالی و وصل به حقیقت رسیده‌اند، نیازی به کلمات و نوشته‌های دنیوی ندارند.
آن که ناخوانده علم دین داند
لوح تعلیم پس چرا خواند؟
هوش مصنوعی: آن کس که بدون آموختن، به علم دین آگاه است و مطالب را در ذهنش ثبت کرده، پس چرا به مطالعه و خواندن می‌پردازد؟
انبیا را شرف نبود برو
خود تواضع‌کنان نشست فرو
هوش مصنوعی: پیام این بیت بیانگر این است که حتی پیامبران نیز از جایگاه خود را نباید بالاتر از دیگران بدانند و باید با humility و تواضع در کنار مردم بنشینند. این نشان‌دهنده‌ی اهمیت تواضع در برابر دیگران و عدم بزرگ‌نمایی جایگاه خود است.
ذات او چیست بعد خیل رسل؟
گل پس از برگ و میوه بعد از گل
هوش مصنوعی: این بیت به بیان این موضوع می‌پردازد که وجود و ماهیت خداوند ایستاتر از همه پیامبران است، مشابه این که گل پس از بارش و شکوفه به وجود می‌آید و میوه بعد از گل شکل می‌گیرد. به عبارتی، پیشرفت و ظهور هر چیزی در هستی به ترتیب و مراحل خاصی نیاز دارد، اما حقیقت و وجود خداوند به لحاظ عمیق‌تری در این سیر قرار دارد.
گمرهانی که راه جنگ زدند
حلقهٔ لعل او به سنگ زدند
هوش مصنوعی: کسانی که در پی جنگ و جدل هستند، تلاش کردند تا به زیبایی و ارزش‌های والای او آسیب برسانند.
لعل او در ز حقه داد به سنگ
که دگر جا نداشت حقهٔ سنگ
هوش مصنوعی: او برای لعل (جواهر) خود، در حقه (جعبه) ای که متعلق به سنگ بود، جا نداشت و به همین خاطر آن را به سنگ واگذار کرد.
لاجرم ورنه سنگ بدگهران
کی تواند فکند رخنه در آن؟
هوش مصنوعی: پس طبیعتاً، هیچ چیز نمی‌تواند به آن پیکر محکم آسیب برساند، حتی اگر کسانی از نجابت و شرافت بی‌بهره به آن حمله کنند.
زیر گیسوی او رخ چون ماه
شب معراج را جمال الله
هوش مصنوعی: زیر موهای او، چهره‌ای مانند ماه شب معراج وجود دارد که زیبایی خدا را به نمایش می‌گذارد.
حاشیه ها
1395/10/21 21:12
محمد
سلام. لطفا عنوان شعر را تصحیح فرمایید: صلی الله علیه و آله و سلم. سپاسگذارم. یاعلی
1398/07/20 20:10
آرمین عبدالحسینی
ایشان از پیروان اهل سنت بوده و بر آل پیغمبر هیچ درودی نفرستاده و مهم تر از همه این است که به اعتقادات شاعر دست نبریم
ممنون
1398/07/20 21:10
هلالی شیعه است و عنوان شعر را لابد کسی دیگر آن طور نوشته. هلالی توسط یک شاه سنی مذهب به شهادت رسید.
این شعر از اوست:
چار یار تو در مقام نیاز
هر یکی شاه چار بالش ناز
چار طاق طرب‌سرای وجود
چار باغ فضای گلشن جود
من سگ باوفای این هر چار
هر دو چشمم برای ایشان چار
کیست آن چار مه به مذهب من؟
علی و فاطمه حسین و حسن