گنجور

بخش ۱۶ - افشای راز عشق و ملامت عوام

باز چو مهر از فلک سر زد
شاه از خواب ناز سر بر زد
دل پر از مهر و لب پر از خنده
از عتاب گذشته شرمنده
پیش درویش همچو گل بشکفت
رفت در خنده و همچو غنچه گفت
پس از این به که ما به هم باشیم
هر دو شاه و گدا به هم باشیم
زان که شاه و گدا به هم گویند
بی گدا نام شاه کم گویند
نام شاه و کدا بع عن گیرند
بی گدا نام شاه کم گیرند
عزت سروران ز درویشی‌ست
فخر پیغمبران ز درویشی‌ست
همه شاهان گدای درویش‌ند
در پناه دعای درویش‌ند
شاه چون لطف کرد بیش از پیش
میل درویش گشت بیش از بیش
چند روزی چو در میان بگذشت
حال درویش زین و آن بکذشت

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: علی پی‌سپار

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

باز چو مهر از فلک سر زد
شاه از خواب ناز سر بر زد
هوش مصنوعی: وقتی که خورشید دوباره از آسمان طلوع کرد، پادشاه از خواب آرام خود بیدار شد و سرش را بلند کرد.
دل پر از مهر و لب پر از خنده
از عتاب گذشته شرمنده
هوش مصنوعی: دل پر از محبت و لب‌ها پر از خنده، اما از برخوردهای تند گذشته شرمگین و ناراحت است.
پیش درویش همچو گل بشکفت
رفت در خنده و همچو غنچه گفت
هوش مصنوعی: در حضور درویش، مانند گلی شکفته شد و با خنده‌اش خوشحال شد، اما مانند غنچه، در عین حال آرام و محتاط صحبت کرد.
پس از این به که ما به هم باشیم
هر دو شاه و گدا به هم باشیم
هوش مصنوعی: پس از این بهتر است که ما در کنار هم باشیم، چه ثروتمند باشیم و چه فقیر.
زان که شاه و گدا به هم گویند
بی گدا نام شاه کم گویند
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر این است که اهمیت و اعتبار یک فرد، حتی اگر شاه باشد، به وجود دیگران، خصوصاً افراد معمولی و فقیر، وابسته است. بدون وجود آن‌ها، نام و مقام افراد برجسته کمتر به چشم می‌آید.
نام شاه و کدا بع عن گیرند
بی گدا نام شاه کم گیرند
هوش مصنوعی: این شعر می‌گوید که وقتی کسی به ولی یا پادشاه نزدیک می‌شود، از او نام و نشانی می‌گیرد و حتی دربارهای او نیز بدون حضور گدایان یا بی‌چیزان ممکن است نامش فراموش شود. اما نام شاهان واقعی و بزرگ به راحتی فراموش نمی‌شود، حتی اگر از آن‌ها دور باشیم. اصلیت، اعتبار و مقام افراد تاثیرگذار و مهم را نمی‌توان به سادگی نادیده گرفت.
عزت سروران ز درویشی‌ست
فخر پیغمبران ز درویشی‌ست
هوش مصنوعی: عزت و افتخار بزرگان و پیامبران به سادگی و زندگی درویشان و اهل صفا بستگی دارد.
همه شاهان گدای درویش‌ند
در پناه دعای درویش‌ند
هوش مصنوعی: همه پادشاهان نیازمند و وابسته به دعا و نیایش درویشان هستند و در واقع در سایه این دعاها به موفقیت و قدرت می‌رسند.
شاه چون لطف کرد بیش از پیش
میل درویش گشت بیش از بیش
هوش مصنوعی: وقتی که شاه به درویش بیشتر لطف کرد، تمایل درویش به شاه بیش از پیش افزایش یافت.
چند روزی چو در میان بگذشت
حال درویش زین و آن بکذشت
هوش مصنوعی: مدتی گذشت و حال درویش از این و آن گذشت.

حاشیه ها

1397/04/21 09:07
مصطفی

بیت ششم مصرع اول بدین گونه اصلاح باید:
نام شاه و گدا به هم ( یا بهم) گیرند