گنجور

بخش ۱۴ - در فسون‌سازی شه‌زاده به معلم به جهت دلداری درویش

شاه چون در گدا نظر می‌کرد
مهر او در دلش اثر می‌کرد
خواست تا پیش خویش خواند
گفت درویش پیش من خواند
کس نگوید به غیر من سیقش
ننویسد کس دگر ورقش
هر که بر حرف او نهد انگشت
کنم انگشت او برون از مشت
هر که بر لوح او رقم سازد
تیغ من دست او قلم سازد
بعد از این گفتگو به پیشش خواند
ساخت تقریب، نزد خویشش خواند
بهر تعلیم چون تکلم کرد
عاشق از شوق دست و پا گم کرد
دال می‌گفت و او الف می‌خواست
که یکی بود پیش او کج و راست
شاه زان هیچ برنمی‌آشفت
نرم نرمک به او سبق می‌گفت
شاه درویش دوست می‌باید
تا از او عالمی بیاساید
خاصه شاهان ملک دین یعنی
پادشاهان صورت و معنی
آه از این کافران سنگین‌دل
که بلای دلند، مسکین دل!
هر زمان فتنه‌ای برانگیزند
بی‌گنه خون عاشقان ریزند
هر نفس آتشی برافروزند
بی‌سبب جان بی‌دلان سوزند
شهسواران عرصهٔ جان‌ها
آفت عقل‌ها و ایمان‌ها

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: علی پی‌سپار

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شاه چون در گدا نظر می‌کرد
مهر او در دلش اثر می‌کرد
هوش مصنوعی: وقتی شاه به گدا نگاه می‌کرد، محبت او در دل شاه تأثیر می‌گذاشت.
خواست تا پیش خویش خواند
گفت درویش پیش من خواند
هوش مصنوعی: او خواست که در کنار خود شخصی را بخواند و به درویش گفت که پیش من بیاید.
کس نگوید به غیر من سیقش
ننویسد کس دگر ورقش
هوش مصنوعی: هیچ کس جز من نمی‌تواند داستان او را بنویسد و هیچ کس دیگری هم نمی‌تواند ورق‌های او را ورق بزند.
هر که بر حرف او نهد انگشت
کنم انگشت او برون از مشت
هوش مصنوعی: هر کس که به حرف او توجه کند و به آن گوش کند، خود او نیز از دایره‌ی کنترل خارج خواهد شد.
هر که بر لوح او رقم سازد
تیغ من دست او قلم سازد
هوش مصنوعی: هر کس بر سرنوشت او تأثیر بگذارد، قدرت من مانند قلمی در دست او خواهد بود.
بعد از این گفتگو به پیشش خواند
ساخت تقریب، نزد خویشش خواند
هوش مصنوعی: پس از این گفت‌وگو، او شعر را برای دوستانش خواند و به نزد آنها رفت تا آنها نیز این شعر را بشنوند.
بهر تعلیم چون تکلم کرد
عاشق از شوق دست و پا گم کرد
هوش مصنوعی: وقتی که عاشق برای یادگیری شروع به صحبت کرد، از شدت شوق و هیجان خود را گم کرد و مست و بی‌تاب شد.
دال می‌گفت و او الف می‌خواست
که یکی بود پیش او کج و راست
هوش مصنوعی: دال در حال گفتگو بود و الف به دنبال کلمه‌ای بود که هم راست و هم کج را شامل شود و در کنار او باشد.
شاه زان هیچ برنمی‌آشفت
نرم نرمک به او سبق می‌گفت
هوش مصنوعی: پادشاه از آن موضوع کوچک ناراحت نمی‌شد و به آرامی به او نکته‌هایی را یادآوری می‌کرد.
شاه درویش دوست می‌باید
تا از او عالمی بیاساید
هوش مصنوعی: پادشاه باید دوستی از گروه درویشان داشته باشد تا از او راه و روش زندگی و دانش بیاموزد.
خاصه شاهان ملک دین یعنی
پادشاهان صورت و معنی
هوش مصنوعی: پادشاهان به ویژه کسانی که در دین و مذهب نقش دارند، هم ظاهری دارند و هم باطنی.
آه از این کافران سنگین‌دل
که بلای دلند، مسکین دل!
هوش مصنوعی: تاسف بر دل‌های سنگی این کافران که مشکلات و مصائب بزرگی برای دل‌ها ایجاد می‌کنند، ای دل بیچاره!
هر زمان فتنه‌ای برانگیزند
بی‌گنه خون عاشقان ریزند
هوش مصنوعی: هر وقت که آشوبی ایجاد می‌شود، بی‌دلیل خون عاشقانی را می‌ریزند.
هر نفس آتشی برافروزند
بی‌سبب جان بی‌دلان سوزند
هوش مصنوعی: هر لحظه بر اثر دلایل بی‌مورد، به روشن کردن آتش برمی‌خیزند و بی‌دلان را می‌سوزانند.
شهسواران عرصهٔ جان‌ها
آفت عقل‌ها و ایمان‌ها
هوش مصنوعی: مردان بزرگ و دلیر در میدان زندگی، موانع و چالش‌هایی برای عقل و ایمان انسان‌ها به وجود می‌آورند.