گنجور

بخش ۳ - در بیان آنکه فلک را قبله حاجات و کعبه مناجات اعتقاد نباید کرد

خطابی دوش کردم با دل ریش
که: ای مشغول فکر باطل خویش
نشاید جهل خود اثبات کردن
فلک را قبله حاجات کردن
زنان مر چرخ را سازند گردان
چرا سرگشته چرخند مردان؟
گر او کس را بمقصودی رساندی
درین سرگشتگی چندین نماندی
فلک جامست و ساقی خالق دهر
وزو در کام ما گه نوش و گه زهر
ترا گر تلخ وگر شیرین شود کام
هم از ساقی شناس او را، نه از جام
بدستت گر می امید دادند
مگو کز ساغر خورشید دادند
جوی کز مزرع بیچون رسیدست
مگو کز خرمن گردون رسیدست
نه جوزا جو دهد، نه کهکشان کاه
نه کس را خوشه بخشد خرمن ماه
فلک را اختیاری هست، شک نیست
ولی این کارها کار فلک نیست
فلک گوییست دایم در تگ و پوی
فضای لامکان چوگان آن گوی
بخود این گوی در میدان نگردد
که هرگز گوی بی چوگان نگردد
بود چوگان او در دست تقدیر
درین گشتن ندارد هیچ تقصیر
ولی زین نکته واقف نیست هر کس
همین اهل هدایت داند و بس
خداوندا، دلیل راه ما شو
باقلیم هدایت رهنما شو
هدایت را رفیق راه ما کن
محمد را شفاعت خواه ما کن

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خطابی دوش کردم با دل ریش
که: ای مشغول فکر باطل خویش
هوش مصنوعی: دیشب با دلم سخن گفتم و از او خواستم که: ای دل، چرا درگیر افکار بی‌فایده‌ای؟
نشاید جهل خود اثبات کردن
فلک را قبله حاجات کردن
هوش مصنوعی: نباید نادانی خود را ثابت کنیم و به آسمان به عنوان مرجع خواسته‌هایمان تکیه کنیم.
زنان مر چرخ را سازند گردان
چرا سرگشته چرخند مردان؟
هوش مصنوعی: زنان به چرخ زندگی حرکت و نظم می‌دهند، پس چرا مردان در دنیای پیچیده و پر از سردرگمی دست و پا می‌زنند؟
گر او کس را بمقصودی رساندی
درین سرگشتگی چندین نماندی
هوش مصنوعی: اگر تو کسی را به هدفش رساندی، در این سرگردانی و بلاتکلیفی دیگر نخواهی ماند.
فلک جامست و ساقی خالق دهر
وزو در کام ما گه نوش و گه زهر
هوش مصنوعی: آسمان مانند جامی است که ساقی آن خالق زمانه است و از آن، گاه به کام ما نوشیدنی خوشی می‌ریزد و گاه به کام ما زهر می‌دهد.
ترا گر تلخ وگر شیرین شود کام
هم از ساقی شناس او را، نه از جام
هوش مصنوعی: هرچه طعم نوشیدنی تو تغییر کند، چه تلخ باشد و چه شیرین، باید بدانیم شادی یا غم ما به خاطر وجود ساقی است و نه فقط به دلیل خود جام.
بدستت گر می امید دادند
مگو کز ساغر خورشید دادند
هوش مصنوعی: اگر به تو امیدی دادند، نگو که این امید را از ساغری به دست آوردی که مانند خورشید درخشان است.
جوی کز مزرع بیچون رسیدست
مگو کز خرمن گردون رسیدست
هوش مصنوعی: آب‌جوی که از زراعت بی‌سروصدا و بدون دلیل جاری شده، نباید بگویی که از انبار آسمانی و گردون آمده است.
نه جوزا جو دهد، نه کهکشان کاه
نه کس را خوشه بخشد خرمن ماه
هوش مصنوعی: هیچ کدام از ستارگان و سیارات، نه جوزا و نه کهکشان، نمی‌توانند چیزی برای کسی فراهم کنند. از خرمن ماه نیز هیچ کس خوشه‌ای نمی‌گیرد.
فلک را اختیاری هست، شک نیست
ولی این کارها کار فلک نیست
هوش مصنوعی: آسمان و سرنوشت انسان‌ها در اختیار دارند، اما این گونه اتفاقات تحت تأثیر آن‌ها نیست.
فلک گوییست دایم در تگ و پوی
فضای لامکان چوگان آن گوی
هوش مصنوعی: آسمان همچون گوینده‌ای است که دائماً در حال چرخش و حرکت در فضایی نامحدود است، مانند بازی با چوگان که از گوی استفاده می‌شود.
بخود این گوی در میدان نگردد
که هرگز گوی بی چوگان نگردد
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اگر خود فرد در میانه میدان بازی نرود، هرگز نمی‌تواند به موفقیتی دست یابد؛ چون بدون تلاش و اقدام نمی‌توان به هدف رسید.
بود چوگان او در دست تقدیر
درین گشتن ندارد هیچ تقصیر
هوش مصنوعی: چنان که سرنوشت او را به گردش درآورده، در این تغییر و تحولات هیچ گونه تقصیری ندارد.
ولی زین نکته واقف نیست هر کس
همین اهل هدایت داند و بس
هوش مصنوعی: اما فقط اهل هدایت از این نکته آگاه هستند و دیگران از آن بی‌خبرند.
خداوندا، دلیل راه ما شو
باقلیم هدایت رهنما شو
هوش مصنوعی: ای خدا، دلیل و راهنمای ما باش و ما را به سوی راستای هدایت راهنمایی کن.
هدایت را رفیق راه ما کن
محمد را شفاعت خواه ما کن
هوش مصنوعی: ای خدا، ما را در مسیر درست هدایت کن و خواهان شفاعت پیامبر محمد (ص) برای خود باشیم.