هلالی جغتاییشمارهٔ ۳۷۲
ای تیر غمت را دل عشاق نشانه
خلقی به تو مشغول و تو غایب ز میانه
گه معتکفِ دِیرم و گه ساکن مسجد
یعنی که ترا می‌طلبم خانه به خانه
هر کس به زبانی صفت مدح تو گوید
مطرب به سرود نی و بلبل به ترانه
حاجی به رهِ کعبه و من طالب دیدار
او خانه همی جوید و من صاحب خانه
مقصود من از کعبه و بت خانه تویی، تو
مقصود تویی کعبه و بت خانه بهانه
چون در همه جا عکس رخ یار توان دید
دیوانه نیم من، که روم خانه به خانه
افسون دل افسانهٔ عشقست وگر نی
باقی به جمالت که فسونست و فسانه
تقصیر هلالی به امید کرم تست
یعنی که گنه را به ازین نیست بهانه
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: علی پی‌سپار
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ای تیر غمت را دل عشاق نشانه
خلقی به تو مشغول و تو غایب ز میانه
هوش مصنوعی: ای تیر اندوه تو، دل عاشقان هدف توست، در حالی که مردم به یاد تو هستند و تو از میان آنها غایبی.
گه معتکفِ دِیرم و گه ساکن مسجد
یعنی که ترا می‌طلبم خانه به خانه
هوش مصنوعی: گاهی در معبد به عبادت مشغولم و گاهی در مسجد سکونت دارم. این بدان معناست که برای یافتن تو، از جایی به جای دیگر می‌روم.
هر کس به زبانی صفت مدح تو گوید
مطرب به سرود نی و بلبل به ترانه
هوش مصنوعی: هر کسی به شیوه‌ای و با زبانی خاص، تو را ستایش می‌کند؛ مانند نوازنده‌ای که با نی می‌نوازد و بلبل که با آوازش زیبا می‌خواند.
حاجی به رهِ کعبه و من طالب دیدار
او خانه همی جوید و من صاحب خانه
هوش مصنوعی: حاجی به سمت کعبه می‌رود تا آن را زیارت کند، اما من کسی هستم که دلتنگ دیدار او هستم و در جستجوی خانه‌ام، در حالی که خودم صاحب خانه هستم.
مقصود من از کعبه و بت خانه تویی، تو
مقصود تویی کعبه و بت خانه بهانه
هوش مصنوعی: من هدفم از کعبه و معابد، خود تویی. تو هدف اصلی هستی و کعبه و بت‌ها فقط بهانه‌ای بیش نیستند.
چون در همه جا عکس رخ یار توان دید
دیوانه نیم من، که روم خانه به خانه
هوش مصنوعی: وقتی که در هر جایی تصویر چهره معشوق را می‌توان دید، من که دیوانه‌ام، چرا به خانه‌ها بروم و سراغ آنها را بگیرم؟
افسون دل افسانهٔ عشقست وگر نی
باقی به جمالت که فسونست و فسانه
هوش مصنوعی: دل، تحت تاثیر جاذبه‌ای است که عشق به وجود می‌آورد و اگر این جاذبه نباشد، زیبایی تو فقط یک داستان خواهد بود.
تقصیر هلالی به امید کرم تست
یعنی که گنه را به ازین نیست بهانه
هوش مصنوعی: هلالی به دلیل امید به لطف و بخشش تو، تقصیر خود را از یاد برده است. یعنی هیچ عذری برای گناهی که مرتکب شده، بهتر از این نیست.
حاشیه ها
1399/08/26 03:10
مهدی
اصل غزل از خیالی بخارایی شاعر قرن نهم است. انچه که در خود دیوان خیالی چاپ شده است این تعداد ابیات است:
ای تیر غمت را دل عشاق نشانه
خلقی به تو مشغول و تو غایب ز میانه
گه معتکف دیرم و گه ساکن مسجد
یعنی که تو را می طلبم خانه به خانه
هر کس به زبانی سخن عشق تو راند
عاشق به سرود غم و مطرب به ترانه
افسون دل افسانه ی عشق است وگرنه
باقی به جمالت که فسون است و فسانه
تقصیر خیالی به امید کرم توست
باری چو گنه را به از این نیست بهانه
دیوان خیالی بخارایی ص 240 به تصحیح دولت ابادی
به نظرات ذیل مخمس شیخ‌بهایی نیز نظر بیفکنید:
شیخ بهایی » دیوان اشعار » مخمس/
1401/05/30 15:07
سیّد مبین محدثی
در بیت دوم: گه معتکف دیرم و گه ....
در بیت چهارم: حاجی به بر (در کنار) کعبه و من ....