گنجور

بخش ۹

صورت از عارض است بر مرآت
نیست تبدیلی از جمیع جهات
در بر آیینه راکه صورت اوست
حس گمان می برد که عارض روست
لیک داند خرد که عارض نیست
این اثر هم به فرض فارض نیست
نیست قائم به سطح آینه آن
نه به عمق وی آن کند سریان
عکس و آیینه نسبتی دارند
ربط عاری ز کلفتی دارند
حس توهم کند که آن صورت
عارض آینه ست، بی شبهت
غلط وهم، از حد افزون است
شبهاتش ز حصر بیرون است
عاقلی لفظ عارض ارگوید
رَهِ مقصود معنوی پوید
عکس آیینه ای که مفروض است
کی قیام عرض به معروض است؟
نسبتی خاص در میان آمد
از خفا، عکس در عیان آمد
صورت، آیینه را نفرساید
جز نمایندگی نیفزاید
در حصول و زوالش آیینه
با جمال و کمال دیرینه
زین نمط عین ثابت است وجود
یافت چون نسبتی، شود موجود
نسبت، امکان شناس و استعداد
فهو الکلّ مبدأ و معاد

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

صورت از عارض است بر مرآت
نیست تبدیلی از جمیع جهات
هوش مصنوعی: ظاهر از چهره به آینه بازتاب می‌شود و در این آینه هیچ گونه تغییری از همه جهات وجود ندارد.
در بر آیینه راکه صورت اوست
حس گمان می برد که عارض روست
هوش مصنوعی: آینه تنها بازتابی از خود را نشان می‌دهد، اما حس گمان می‌کند که آنچه در آن می‌بیند، واقعیت است.
لیک داند خرد که عارض نیست
این اثر هم به فرض فارض نیست
هوش مصنوعی: اما خرد می‌داند که این نشانه، موقتی و سطحی نیست و به سادگی نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
نیست قائم به سطح آینه آن
نه به عمق وی آن کند سریان
هوش مصنوعی: هیچ چیز در آینه به اندازه سطح آن ثابت نیست، نه در عمق آن، و این باعث می‌شود که خود را در آن آشکار کند.
عکس و آیینه نسبتی دارند
ربط عاری ز کلفتی دارند
هوش مصنوعی: عکس و آیینه با هم ارتباطی دارند، اما این ارتباط به صورت سطحی و ظاهری است و عمق و حقیقتی در آن وجود ندارد.
حس توهم کند که آن صورت
عارض آینه ست، بی شبهت
هوش مصنوعی: حس انسان گاهی به قدری قوی می‌شود که تصور می‌کند آن چه در آینه می‌بیند، واقعی نیست و فقط یک تصویر است. این تصور به گونه‌ای است که هیچ شکی در آن وجود ندارد.
غلط وهم، از حد افزون است
شبهاتش ز حصر بیرون است
هوش مصنوعی: اشتباهات و تصورات نادرست از حد معقول فراتر رفته‌اند و شبهات و ابهامات آن نیز از محدودیت‌ها خارج شده‌اند.
عاقلی لفظ عارض ارگوید
رَهِ مقصود معنوی پوید
هوش مصنوعی: عاقل با کلمات ظاهری و معمولی درباره امور معنوی و هدف‌های باطن خود سخن می‌گوید و در واقع به دنبال حقیقت و هدف‌های عمیق‌تری است.
عکس آیینه ای که مفروض است
کی قیام عرض به معروض است؟
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که تصویری که در آیینه می‌بینیم، نشان‌دهنده چیزهایی است که در واقعیت وجود دارند. بنابراین، وقتی چیزی به عنوان واقعیت وجود دارد، آن تصویر تنها بازتابی از آن واقعیت است و نه خود واقعیت. به عبارت دیگر، ارائه یک چیزی به عنوان واقعیت نیازمند وجود آن چیز در ابتداست.
نسبتی خاص در میان آمد
از خفا، عکس در عیان آمد
هوش مصنوعی: یک ارتباط ویژه به وجود آمد که در خفا بود و حالا به‌روشنی و آشکارا نمایان شده است.
صورت، آیینه را نفرساید
جز نمایندگی نیفزاید
هوش مصنوعی: صورت هیچ تأثیری بر آینه نمی‌گذارد جز اینکه فقط نمایی از خود را نشان دهد.
در حصول و زوالش آیینه
با جمال و کمال دیرینه
هوش مصنوعی: در به دست آوردن و از دست دادن، آینه‌ای است که زیبایی و کمالی قدیمی را نشان می‌دهد.
زین نمط عین ثابت است وجود
یافت چون نسبتی، شود موجود
هوش مصنوعی: در اینجا به این نکته اشاره شده که وجود و حقیقت، از یک الگوی ثابت نشأت می‌گیرد و وقتی به آن الگو نسبت داده می‌شود، واقعیت به وجود می‌آید. به عبارت دیگر، وجود چیزی وابسته به نسبتی است که با آن برقرار می‌شود، و این نسبت است که موجب تحقق آن وجود می‌گردد.
نسبت، امکان شناس و استعداد
فهو الکلّ مبدأ و معاد
هوش مصنوعی: نسبت به چیزی می‌تواند نشان دهنده امکان شناخت و استعداد آن باشد؛ بنابراین، همه چیز از یک منبع شروع می‌شود و به همان منبع باز می‌گردد.