حزین لاهیجیبخش ۱۶ - حکایت از تاریخ دهقان در صعوبت صحبت احمقان
رقم کرده با نوک کلک دبیر
به نامه، جهاندیده دهقان پیر
که از عهد شیث و کیومرث و جم
چنین است رسم ملوک عجم
که چون خشم گیرند بر عاقلان
نشانندشان همسرِ جاهلان
غضب چون نمایند بر بخردی
به زندان کنند اندرش با ددی
نه آن دد که مردم دری کار اوست
همان دد که از مردم سفله خوست
بتر زین نباشد عذابی الیم
که با احمقی همسر افتد حکیم
کریمی که جفت لئیمان شود
برو سختی مردن آسان شود
ازین است کز سرور کاینات
جهان معانی، علیه الصّلات
چنین است فرمان که باشد سه تن
سزای ترحّم، به دور زمَن
عزیزی که چرخش به خواری کشد
توانگر که از فقر تلخی چشد
سیم بخردی کز جفای سپهر
شود سُخرهٔ جاهل دیو چهر
خدای کرم گستر ذوالجلال
نیوشندهٔ راز و دانای حال
مرا زین سه محنت رهایی دهد
وزین بستگی، دلگشایی دهد
بخش ۱۵ - حکایت سیرت بهرام با عدل و داد در شفقت و انصاف با عباد: شنیدم که در عهد بهرام گوربخش ۱۷ - در نوائب زمان و معاتبهٔ سفلگان گوید: به عهدی که طبعم نوا ساز بود
اطلاعات
وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
رقم کرده با نوک کلک دبیر
به نامه، جهاندیده دهقان پیر
هوش مصنوعی: با قلم دبیر بر کاغذ نوشته شده است و این نامه از طرف یک دهقان با تجربه و دانا به جهان آورده شده است.
که از عهد شیث و کیومرث و جم
چنین است رسم ملوک عجم
هوش مصنوعی: از زمان شیث و کیومرث و جم، این رفتار و رسم پادشاهان عجم برقرار بوده است.
که چون خشم گیرند بر عاقلان
نشانندشان همسرِ جاهلان
هوش مصنوعی: وقتی که بر عاقلان خشم بگیرند، آنها را به همان اندازه نادان‌ها می‌برند و به رفتار جاهلان می‌گیرند.
غضب چون نمایند بر بخردی
به زندان کنند اندرش با ددی
هوش مصنوعی: زمانی که خشم و غضب بر دانشمندان و اهل خرد حاکم می‌شود، آنها را مانند زندانی در محدودیت‌های تفکر و اندیشه‌شان قرار می‌دهند.
نه آن دد که مردم دری کار اوست
همان دد که از مردم سفله خوست
هوش مصنوعی: این جملات به این معناست که آن موجودی که به عنوان دد و بی‌رحم شناخته می‌شود، تنها به خاطر رفتار خود انسان‌ها نیست. بلکه افرادی که از صفات زشت و پایین‌تر از خود پیروی می‌کنند، شایسته این توصیف هستند. در حقیقت، این انسان‌ها هستند که با رفتارهای ناپسند خود، در حقیقت دد به حساب می‌آیند.
بتر زین نباشد عذابی الیم
که با احمقی همسر افتد حکیم
هوش مصنوعی: هیچ عذابی به تلخی این نیست که انسانی حکیم با شخصی احمق زندگی مشترک کند.
کریمی که جفت لئیمان شود
برو سختی مردن آسان شود
هوش مصنوعی: اگر انسانی نیکوکار با انسان‌های بد همراه شود، مشکلات و سختی‌های زندگی برایش راحت‌تر می‌شود.
ازین است کز سرور کاینات
جهان معانی، علیه الصّلات
هوش مصنوعی: این جمله به این معنی است که از شادی و خوشحالی ناشی از وجود خداوند و آفرینش، مفاهیم و معانی در جهان به وجود آمده‌اند.
چنین است فرمان که باشد سه تن
سزای ترحّم، به دور زمَن
هوش مصنوعی: فرمان بر این است که فقط سه نفر در دنیا سزاوار رحمت و مهربانی هستند.
عزیزی که چرخش به خواری کشد
توانگر که از فقر تلخی چشد
هوش مصنوعی: عزیزی که به خاطر بدی روزگار و سختی‌ها به ذلت بیفتد، از ثروتمندی که تلخی فقر را تجربه کرده، به مراتب باارزش‌تر است.
سیم بخردی کز جفای سپهر
شود سُخرهٔ جاهل دیو چهر
هوش مصنوعی: سیم و زر حکمت و دانایی با نیرنگ و سختی‌های دنیا به بازی گرفته می‌شود و در نظر نادانان همچون یک دیو زشت و خوار جلوه می‌کند.
خدای کرم گستر ذوالجلال
نیوشندهٔ راز و دانای حال
هوش مصنوعی: خدای مهربان و باجلال، همواره به رازها گوش می‌سپارد و به وضعیت‌ها آگاه است.
مرا زین سه محنت رهایی دهد
وزین بستگی، دلگشایی دهد
هوش مصنوعی: مرا از این سه درد نجات می‌دهد و از این وابستگی، آسایش و آرامش می‌بخشد.