گنجور

شمارهٔ ۶۸

ای دور ملک تو سبب دور آسمان
وی هیچ دیده چون تو ندیده خدایگان
خورشید داد و دینی جمشید تاج و تخت
دریای عفو وجودی و دارای انس و جان
هم روی روزگاری و هم پشت کارزار
هم راعی زمینی و هم راعی زمان
ابر درر نثاری و بحر گهر عطا
سعد زحل محلی و کوه فلک توان
گفته بلند موکب تو باظفر سخن
کرده دراز خنجر تو بر عدو زبان
پاشیده نور گوهر تاجت بر آفتاب
گسترده سایه گوشه چترت بر آسمان
در مدحتت گشاده ملک چون دولت لب
در خدمتت به بسته فلک چون قلم میان
شیران همی روند ز بیمت همه نگون
مرغان همی پرند ز عدلت همه ستان
بر بندگان گشاده سعادت دهان که هین
بر حاسدانت گفته شقاوت که هان و هان
بدخواه تو ز هیبت تو هست بر زمین
محبوس گور گشته چو مشک و چو زعفران
هم نام تو به دولت تو مانده بر فلک
سرسبز و سرخ روی چو سرو و چو ارغوان
تو سایه خدائی تا روز حشر باد
در سایه همای سریر ترا مکان
ای همچو گل مطیع تو بابرگ و بانوا
وی همچو گل حسود تو بی رنگ و بی روان
چون ذره اند لشکر منصور بی عدد
تو همچو آفتاب به حجت جهان ستان
جمله چو باز همدل و چون باد هم نفس
هر یک چو سرو و همسر و چون بید بی زبان
بگشای صحن مشرق و مغرب چو تیغ صبح
منت خدای را که تو هستی سزای آن
سرمایه تو شاها کردار خوب تست
چون مایه این بود بخدا ار کنی زیان
تا مشتری بتابد بر بندگان بتاب
تا آسمان بماند در مملکت بمان
هر مرتبت که عقل ترجی کند بیاب
هر آرزو که وهم تمنا برد بران
تو آفتاب و شش پسرانت چو اختراند
تا حشر باد مر همه را در شرف قران
هم چشم اختران شده روشن به آفتاب
هم روز آفتاب مبارک به اختران

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای دور ملک تو سبب دور آسمان
وی هیچ دیده چون تو ندیده خدایگان
هوش مصنوعی: ای دور دست ملک تو باعث فاصلهٔ آسمان شده و هیچ کس مانند تو را ندیده است، ای بزرگ‌ترین خدایان.
خورشید داد و دینی جمشید تاج و تخت
دریای عفو وجودی و دارای انس و جان
هوش مصنوعی: خورشید نماد روشنایی و حقیقت است و جمشید، که نشان‌دهنده پادشاهی و قدرت است، در کنار آن قرار دارد. تاج و تخت نمادی از سلطنت و قدرت است، در حالی که دریای عفو اشاره به بخشش و رحمت دارد. وجودی که از آن صحبت می‌شود بیانگر آن است که انسان دارای روح و جان است و همه این‌ها نشان‌دهنده ارتباط عمیق بین قدرت، بخشش و جنبه‌های انسانی وجود ماست.
هم روی روزگاری و هم پشت کارزار
هم راعی زمینی و هم راعی زمان
هوش مصنوعی: زندگی تو هم به روزهای خوب و هم به لحظات سخت خلاصه می‌شود. تو هم در این دنیا به عنوان یک راهنما و هم در زمان به عنوان یک هدایتگر عمل می‌کنی.
ابر درر نثاری و بحر گهر عطا
سعد زحل محلی و کوه فلک توان
هوش مصنوعی: ابر به عنوان نماد برکت و فراوانی، چیزی مانند دُر و جواهر می‌بخشید، دریا نیز گوهرهای ارزشمندی را عطا می‌کند. سیاره سعد و زحل برکت و فضل می‌آورند، و کوه‌ها بر قدرت و توانایی آسمان اشاره دارند.
گفته بلند موکب تو باظفر سخن
کرده دراز خنجر تو بر عدو زبان
هوش مصنوعی: موکب تو با افتخار و سربلندی در حال پیش رفتن است و به همین دلیل، سخنان تو به سمت پیروزی پیش می‌رود. همچنین، خنجر تو که نماد قدرت و شجاعت است، دشمنان را به عقب می‌برد و در واقع زبان دشمنان را خاموش کرده است.
پاشیده نور گوهر تاجت بر آفتاب
گسترده سایه گوشه چترت بر آسمان
هوش مصنوعی: نور و زیبایی گوهر تاج تو به حدی است که حتی آفتاب را هم تحت‌تأثیر قرار داده است و سایه چتر تو به وسعت آسمان گسترش یافته است.
در مدحتت گشاده ملک چون دولت لب
در خدمتت به بسته فلک چون قلم میان
هوش مصنوعی: در ستایش تو، زمین و آسمان به تو خدمت می‌کنند و همه چیز در حضور تو آماده است، گویی که قلمی در میان دو دنیا قرار دارد و تنها به تو اشاره می‌کند.
شیران همی روند ز بیمت همه نگون
مرغان همی پرند ز عدلت همه ستان
هوش مصنوعی: شیران به خاطر تو در حال حرکت هستند و به زمین می‌افتند، و پرندگان به دلیل عدل تو در حال پرواز هستند و همه چیز را به دست می‌آورند.
بر بندگان گشاده سعادت دهان که هین
بر حاسدانت گفته شقاوت که هان و هان
هوش مصنوعی: به مردم خوشبختی هدیه بده، زیرا به حسودانت هشدار داده شده است که در انتظار بدبختی باشند.
بدخواه تو ز هیبت تو هست بر زمین
محبوس گور گشته چو مشک و چو زعفران
هوش مصنوعی: بدخواهان تو با وجود زیبایی و عظمت تو، در حسرت در افتاده‌اند و مانند گور در زمین مدفون شده‌اند، همچون مشک و زعفران که ارزش و بوی خوبشان زیر خاک پنهان مانده است.
هم نام تو به دولت تو مانده بر فلک
سرسبز و سرخ روی چو سرو و چو ارغوان
هوش مصنوعی: نام تو در آسمان به مانند سرسبزی و رنگین‌کمانی پایدار مانده است، درست مثل سرو و گل ارغوان که همیشه در زیبایی و شکوه خود برجسته هستند.
تو سایه خدائی تا روز حشر باد
در سایه همای سریر ترا مکان
هوش مصنوعی: تو تا روز قیامت زیر سایه خدا هستی، و در این سایه مانند پرنده‌ای هستی که بر تختی نشسته است.
ای همچو گل مطیع تو بابرگ و بانوا
وی همچو گل حسود تو بی رنگ و بی روان
هوش مصنوعی: ای گل نازنین، تو با زیبایی و لطافت خود، مطیع و رام هستی، ولی او که حسادت می‌ورزد، مثل تو زیبا نیست و بی‌رنگ و رو دارد.
چون ذره اند لشکر منصور بی عدد
تو همچو آفتاب به حجت جهان ستان
هوش مصنوعی: مانند ذره‌ای از سپاه منصور که بی‌شمار است، تو همچون آفتاب، با دلیل و برهانی در خور توجه در دنیا می‌درخشی.
جمله چو باز همدل و چون باد هم نفس
هر یک چو سرو و همسر و چون بید بی زبان
هوش مصنوعی: همه مانند کسانی هستند که یکدل و هم‌نفس‌اند، همچون سروی استوار و شکیبا که در کنار هم ایستاده‌اند، و مانند بیدی هستند که در سکوت و آرامش زندگی می‌کنند.
بگشای صحن مشرق و مغرب چو تیغ صبح
منت خدای را که تو هستی سزای آن
هوش مصنوعی: صبح را به زیبایی و روشنی صبحگاهان توصیف کن، که با نورش زمین را فرا می‌گیرد. از خداوند سپاسگزار باش که تو به عنوان یک مقام و نشانه، شایسته‌ترین هستی.
سرمایه تو شاها کردار خوب تست
چون مایه این بود بخدا ار کنی زیان
هوش مصنوعی: سرمایه واقعی تو، ای شاه، اعمال نیکو و رفتار خوب توست. چون اگر رفتارت خوب باشد، هیچ ضرری به تو نمی‌رسد.
تا مشتری بتابد بر بندگان بتاب
تا آسمان بماند در مملکت بمان
هوش مصنوعی: ایمان داشته باش که زمانی که نعمت‌ها و خوشبختی‌ها بر بندگان نازل شود، آن زمان دنیای تو نیز تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و در سایه آن، زندگی‌ات در آرامش و سعادت ادامه خواهد یافت.
هر مرتبت که عقل ترجی کند بیاب
هر آرزو که وهم تمنا برد بران
هوش مصنوعی: به هر سطح و مقامی که عقل تو را هدایت کند برو، و هر خواسته‌ای که خیالت به آن میل پیدا کند، دنبال کن.
تو آفتاب و شش پسرانت چو اختراند
تا حشر باد مر همه را در شرف قران
هوش مصنوعی: تو مانند خورشید هستی و پسرانت همچون ستاره‌ها به شمار می‌آیند. تا روز قیامت، همگان در انتظار به هم پیوستن و جمع شدن هستند.
هم چشم اختران شده روشن به آفتاب
هم روز آفتاب مبارک به اختران
هوش مصنوعی: چشم ستاره‌ها به نور خورشید روشن است و روزی که خورشید درخشان می‌شود، برای ستاره‌ها هم مبارک است.