گنجور

شمارهٔ ۵۴ - در مدح منتخب الملک ابوعلی حسن گوید

طلوع خسرو سیارگان به برج حمل
خجسته باد ابر خواجه عمید اجل
یگانه منتخب ملک شاه و تاج خواص
که برگزید ز خلقش خدای عز و جل
جمیل نام ونشان و سدید قول و قلم
رفیع قدر و محل و عزیز علم و عمل
ابو علی حسن احمد آنکه در شأنش
شده است آیت مردی و مردمی منزل
نسیم لطفش خرم تر از بهار حیات
سموم قهرش سوزان تر از درخش اجل
نهد هدایت او مرکز زمین را عقد
کند کفایت او عقده ذنب را حل
زهی نزاده چنو مکرمی در این ایام
خهی ندیده ترا دیده سپهر بدل
به حجت آتش عزم تو هست مستعلی
به منت آب سخای تو هست مستعمل
عجب مدار که یکساله جاه دشمن تو
بود به نسبت یک روزه قدر تو مختل
برای آنکه بسالی قمر همان نرود
بر آسمان که بروز فراز جرم زحل
اگر گذشته شود نیک خواه تو حاشا
وگر بماه رسد بد سگال تو به مثل
تو مرده زنده کنی همچو عیسی مریم
تو مه دو نیمه کنی همچو احمد مرسل
به نزد صورت دولت که عاشق است ترا
مدایح تو که مشهور باد هست غزل
اگر غروری باقیست خصم را گو باش
یکی دو کی شود از بهر دیده احول
چو سرو آزاد از بهر بندگیت فلک
بایستاده بیک پای و کرده دست بغل
از آن به مدح تو کردم مفاتحت که گیا
بسوی ابر گشاید زبان به شکر اول
به راستی دگران گو که آیدم چه عجب
کالف یکی بود و یا ده از حروف جمل
نهال روضه جام توام شکفته به شکر
به وقت میوه چرا می گذاریم مهمل

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

طلوع خسرو سیارگان به برج حمل
خجسته باد ابر خواجه عمید اجل
هوش مصنوعی: طلوع ستارگان در برج حمل خوش‌یومن است، و مرگ خواجه عمید نزدیک است.
یگانه منتخب ملک شاه و تاج خواص
که برگزید ز خلقش خدای عز و جل
هوش مصنوعی: تنها کسی که توسط ملک شاه و تاج خواص انتخاب شد، کسی است که خداوند او را از میان خلق خود برگزیده است.
جمیل نام ونشان و سدید قول و قلم
رفیع قدر و محل و عزیز علم و عمل
هوش مصنوعی: جمیل به زیبایی نام و نشان اشاره دارد و سدید به قدرت بیان و نوشتار. رفیع به جایگاه بلند و ارجمند اشاره می‌کند و عزیز به ارزش علم و عمل می‌پردازد. به‌طور کلی، این متن به ویژگی‌های مثبت و برجسته‌ای اشاره دارد که می‌تواند انسان را معرفی کند.
ابو علی حسن احمد آنکه در شأنش
شده است آیت مردی و مردمی منزل
هوش مصنوعی: ابو علی حسن احمد، شخصی است که مقام و ویژگی‌های او نشان‌دهنده‌ی مردانگی و شخصیت برجسته‌اش می‌باشد.
نسیم لطفش خرم تر از بهار حیات
سموم قهرش سوزان تر از درخش اجل
هوش مصنوعی: نسیم مهربانی‌اش خوش‌بخش‌تر از بهار است، اما آثار قهرش سوزان‌تر از آتش مرگ به نظر می‌رسد.
نهد هدایت او مرکز زمین را عقد
کند کفایت او عقده ذنب را حل
هوش مصنوعی: هدایت او زمین را به مرکزیت می‌آورد و کفایت او می‌تواند گره مشکلات را باز کند.
زهی نزاده چنو مکرمی در این ایام
خهی ندیده ترا دیده سپهر بدل
هوش مصنوعی: چقدر خوشا که در این زمانه، چنین شخصیت باارزش و محترمی به دنیا آمده است. آسمان هم تو را با نگاهی متفاوت و ویژه می‌بیند، چراکه تو درخشش خاصی داری.
به حجت آتش عزم تو هست مستعلی
به منت آب سخای تو هست مستعمل
هوش مصنوعی: عزم و اراده‌ی تو همچون آتش است که بر دیگران روشنایی می‌بخشد و به نظر می‌رسد که رحمت و سخاوت تو مانند آب جاری، همیشه در دسترس و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عجب مدار که یکساله جاه دشمن تو
بود به نسبت یک روزه قدر تو مختل
هوش مصنوعی: تعجب نکن که دشمن تو سال‌ها برتری و مقام داشته باشد، در حالی که ارزش تو در یک روز به خاطر آن برتری دچار وقفه شده است.
برای آنکه بسالی قمر همان نرود
بر آسمان که بروز فراز جرم زحل
هوش مصنوعی: برای اینکه بتوانیم قمر را به مدت زیادی در آسمان ببینیم، باید منتظر بمانیم تا زحل به اوج خود برسد.
اگر گذشته شود نیک خواه تو حاشا
وگر بماه رسد بد سگال تو به مثل
هوش مصنوعی: اگر نیکی‌ها و خوبی‌های تو را فراموش کنیم، حتماً بدی‌ها و کیفرهای تو به ما خواهد رسید؛ درست مثل اینکه حوادث بد به ما می‌رسند.
تو مرده زنده کنی همچو عیسی مریم
تو مه دو نیمه کنی همچو احمد مرسل
هوش مصنوعی: تو می‌توانی مرده را زنده کنی مانند عیسی، و می‌توانی ماه را به دو نیم تقسیم کنی مانند پیامبر احمد.
به نزد صورت دولت که عاشق است ترا
مدایح تو که مشهور باد هست غزل
هوش مصنوعی: در کنار زیبایی عشق، تو با شعرهایت که زبانزد است، به ستایش او پرداخته‌ای.
اگر غروری باقیست خصم را گو باش
یکی دو کی شود از بهر دیده احول
هوش مصنوعی: اگر هنوز هم احساس بزرگی می‌کنی، به دشمن بگو که آیا می‌تواند چند لحظه هم که شده، برای بینایی خود تلاش کند.
چو سرو آزاد از بهر بندگیت فلک
بایستاده بیک پای و کرده دست بغل
هوش مصنوعی: مانند سروی بلند و آزاد که به خاطر خدمت و وفاداری‌ات در آسمان ایستاده و یک پایش را روی زمین گذاشته و دستش را به حالت احتیاط در کنارش گرفته است.
از آن به مدح تو کردم مفاتحت که گیا
بسوی ابر گشاید زبان به شکر اول
هوش مصنوعی: به خاطر ستایش تو به درختان اشاره کردم که چگونه به سمت ابرها زبان خود را به شکرگزاری می‌گشایند.
به راستی دگران گو که آیدم چه عجب
کالف یکی بود و یا ده از حروف جمل
هوش مصنوعی: به راستی دیگران بگو که من چه عجیبم، چرا که من مانند یک حرف یا ده حرف از جملات مختلف هستم.
نهال روضه جام توام شکفته به شکر
به وقت میوه چرا می گذاریم مهمل
هوش مصنوعی: نهال باغی که از جام تو شکوفا شده، مانند میوه‌ای شیرین است. چرا باید آن را بی‌توجه و رها بگذاریم؟