گنجور

شمارهٔ ۲۳ - در این قصیده بهرام شاه را ستاید

ملک و دین شاهنشه از رای همایون پرورد
شمس را در سایه چتر همایون پرورد
خسرو جمشید فر بهرامشه کز یک نظر
گر بخواهد از غلامان صد فریدون پرورد
نیک خواهش را فلک تا قصر عیسی برکشد
بدسگالش را زمین در حجر قارون پرورد
ناوک غدار او دل‌ها به حجّت خون کند
خامه جادوی او جان‌ها به افسون پرورد
گشته سد ره سایه پرورد همای دولتش
کش همی زیر پر افلاک بیرون پرورد
رحمت محض خدایست او مدان او را به دل
طبع عنصر آورد یا دور گردون پرورد
شد عروس دولتش زاب و دو چشمم جلوه‌گر
حسن لیلی را کمال عشق مجنون پرورد
گر خرد خلق مرا عطار کرد از غم سزد
زآنکه نقاش طبیعت مشک در خون پرورد
حاش‌لله کو چو گردون گرچه زو قادرتر است
خوار بگذارد شریفی را و بس دون پرورد
پیش از این بخت ار نمی‌پرورد اهل فضل را
چون درآمد قوت اقبال اکنون پرورد
غره نبود هر دروغی را که حاسد برکشد
اصل می‌جویی سرایی را که هامون پرورد
پرورش می‌داد کار بنده را تا خصم گشت
عالمی و چون چنین شد آنگه افزون پرورد
این همه سیلند و تندی می‌کند از تیرگی
کو یکی دریا که زین سان در مکنون پرورد
کافر هردو گواهی می‌دهد بر ساحری؟
گر به افسون جان اهل ربع مسکون پرورد
شاه را سر سبز بادا کی فتد از زمزمه
هر سحاب تازه آن چو؟ جیحون پرورد
تا نکرد این عدل رحمت خلق را روشن مگر
کان خداوند او به حجت بندگان چون پرورد
تا ز زلف و روی معشوقی گمان افتد چنانک
سایه مشکین همی خورشید گلگون پرورد
سایه خورشید عدلش باد گسترده چنانک
ملک و ملت را در ایام همایون پرورد

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ملک و دین شاهنشه از رای همایون پرورد
شمس را در سایه چتر همایون پرورد
هوش مصنوعی: پادشاهی و دین شاه به خاطر تدبیر و اندیشه نیک اوست. خورشید در زیر سایه این پادشاهی از فضل و نعمت برخوردار است.
خسرو جمشید فر بهرامشه کز یک نظر
گر بخواهد از غلامان صد فریدون پرورد
هوش مصنوعی: اگر خسرو جمشید، پادشاه بزرگ، با یک نگاه بخواهد، می‌تواند از میان غلامان خود، صد نفر را مانند فریدون تربیت کند.
نیک خواهش را فلک تا قصر عیسی برکشد
بدسگالش را زمین در حجر قارون پرورد
هوش مصنوعی: فلک (آسمان) برای نیکوکاران به درجات بالا و قصر عیسی می‌رسد، اما برای بدخواهان، زمین همانند خانه قارون (مرد ثروتمند و مغرور) را پرورش می‌دهد. به عبارتی، کسانی که نیکو هستند به مقام‌ها و نعمت‌های بزرگ می‌رسند، در حالی که بدخواهان در زمین و سختی‌ها باقی می‌مانند.
ناوک غدار او دل‌ها به حجّت خون کند
خامه جادوی او جان‌ها به افسون پرورد
هوش مصنوعی: ناوک تیز و مکار او دل‌ها را با دلایل خود به خون می‌کشاند و قلم سحری او جان‌ها را با جادوپروری تأثیر می‌گذارد.
گشته سد ره سایه پرورد همای دولتش
کش همی زیر پر افلاک بیرون پرورد
هوش مصنوعی: جهان تحت تاثیر و سرپرستی قدرت و حکمت الهی قرار دارد، و این قدرت مانند پرنده‌ای بزرگ بر روی قله‌ قوی‌ترین آسمان‌ها در حال پرواز است.
رحمت محض خدایست او مدان او را به دل
طبع عنصر آورد یا دور گردون پرورد
هوش مصنوعی: خداوند رحمت و محبت مطلق است؛ بنابراین، او را با ویژگی‌های زمینی و طبیعی نشناسی یا به تأثیرات کره زمین محدود نکن.
شد عروس دولتش زاب و دو چشمم جلوه‌گر
حسن لیلی را کمال عشق مجنون پرورد
هوش مصنوعی: عروس خوشبختی‌اش زاب شده و دو چشمانم جلوه‌ای از زیبایی لیلی را نشان می‌دهند که کمال عشق مجنون را پرورش داده است.
گر خرد خلق مرا عطار کرد از غم سزد
زآنکه نقاش طبیعت مشک در خون پرورد
هوش مصنوعی: اگر مردم در وجود من حکمت و دانایی را به وجود آورده‌اند، شایسته است که به خاطر غم و اندوهم باشد، چرا که هنرمند طبیعت، احساسات را در دل من به‌گونه‌ای عمیق و پرتوان به تصویر کشیده است.
حاش‌لله کو چو گردون گرچه زو قادرتر است
خوار بگذارد شریفی را و بس دون پرورد
هوش مصنوعی: به خدا قسم، آسمان هرچند از او توانمندتر باشد، نمی‌تواند فردی شریف را نادیده بگیرد و به ذلت بکشاند، در حالی که فردی پست و بی‌مقدار را بزرگتر از شایستگی‌اش بالا ببرد.
پیش از این بخت ار نمی‌پرورد اهل فضل را
چون درآمد قوت اقبال اکنون پرورد
هوش مصنوعی: اگرچه در گذشته بخت از اهل فضل حمایت نمی‌کرد، اما حالا که زمان خوشی و موفقیت فرا رسیده، اکنون آنان را مورد حمایت قرار داده است.
غره نبود هر دروغی را که حاسد برکشد
اصل می‌جویی سرایی را که هامون پرورد
هوش مصنوعی: دروغ‌هایی که حسودان مطرح می‌کنند، نباید شما را فریب دهد. اصل و حقیقت را باید از جایی جستجو کنید که پربار و دارای ارزش باشد.
پرورش می‌داد کار بنده را تا خصم گشت
عالمی و چون چنین شد آنگه افزون پرورد
هوش مصنوعی: خداوند کارهای بنده‌اش را پرورش می‌داد تا زمانی که دشمنی جهانی شد و وقتی که چنین شد، دوباره بر روی بنده‌اش توجه بیشتری کرد و او را بیشتر پرورش داد.
این همه سیلند و تندی می‌کند از تیرگی
کو یکی دریا که زین سان در مکنون پرورد
هوش مصنوعی: این همه نیرنگ و تلاطم از کجا ناشی می‌شود؟ کجا دریا وجود دارد که این چنین در دل خود پنهان کرده و پرورش داده است؟
کافر هردو گواهی می‌دهد بر ساحری؟
گر به افسون جان اهل ربع مسکون پرورد
هوش مصنوعی: کافر هر دو در برابر جادوگری شهادت می‌دهند؟ اگر با جادو جان مردم ساکن در چهار گوشه دنیا را پرورش دهد.
شاه را سر سبز بادا کی فتد از زمزمه
هر سحاب تازه آن چو؟ جیحون پرورد
هوش مصنوعی: امیدوارم شاه همیشه شاداب و سرزنده باشد، آیا مانند جیحون که از هر باران تازه می‌جوشد، از نغمه‌های خوش و تازه بهره‌مند خواهد شد؟
تا نکرد این عدل رحمت خلق را روشن مگر
کان خداوند او به حجت بندگان چون پرورد
هوش مصنوعی: تا زمانی که این عدالت، رحمت و روشنی خلق را به نمایش نگذارد، گویا خدای بزرگ به وسیله دلایل و نشانه‌های خود به بندگانش کمک می‌کند.
تا ز زلف و روی معشوقی گمان افتد چنانک
سایه مشکین همی خورشید گلگون پرورد
هوش مصنوعی: اگر زیبایی و زیبایی‌های معشوق از زلف و چهره‌اش همچون سایه‌ای سیاه بر خورشید رنگین گل نمایان شود، به طور خاص گمان می‌رود.
سایه خورشید عدلش باد گسترده چنانک
ملک و ملت را در ایام همایون پرورد
هوش مصنوعی: سایه عدالت خورشید به قدری وسیع است که سرزمین و مردم را در روزهای خوشی و رونق، در آغوش خود پرورش می‌دهد.