گنجور

شمارهٔ ۱۴ - سلطان سنجر را بدین قصیده مدح کند

توقیع خداوند جهان نقش ظفر باد
هر دم که زند مایه صد عمر دگر باد
چون بخشش تو آیت احسان علی گشت
بخشایش او غایت انصاف عمر باد
چون عقل همه گرد معانیش طواف است
چون روح همه سوی معالیش سفر باد
طغرای هلالیش دریغ است به کاغذ
آن ابروی پیروزی بر روی قمر باد
آن رایت عالیش که زلفین فتوحست
زیب گل رخسار عروسان ظفر باد
سلطان سلاطین همه مشرق و مغرب
کز همت او فرق زحل پای سپر باد
بخشنده تاج ملکان سنجر عادل
کان تخت بدو هر نفش آراسته تر باد
شاها ز نسیم گل فتح تو که بشکفت
جان های سلاطین را در خلد مقر باد
هر تاج که دارند شهان گرچه تو دادی
در خدمت درگاه تو آن تاج کمر باد
تا دامن ابر از عرق چشمه خورشید
از خجلت بحر کف در بار تو تر باد
این لشکر منصور ترا حاطهم الله
بر شه ره پیروزی پیوسته گذر باد
چون مدبر بدخو حرمت همه بابت؟
رمح گذراند که چو عزمت همه سر باد؟
آن گاه که از آتش دل سوخته گردد
بدخواه ترا دیده پر از خون جگر باد
جسمش زنم دیده و جانش ز تف دل
سوزان و گذارنده چو شمع و چو شکر باد
بسیار ز تیرت سپرش همچو زره شد
این باره ز گرزت ز رهش همچو سپر باد
زینسان که به زیر قلمم نظم کهر هاست
همواره به زیر قدمت نثر گهر باد
ای از نظرت رنج غریبان شده راحت
در حق غریبی چو منت نیز نظر باد
این گنبد گردنده که زیر و زبرش نیست
گر جز به مراد تو رود زیر و زبر باد
در جمله عالم ز نسیم کرم تو
تا صبح قیامت خوشی وقت سحر باد

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

توقیع خداوند جهان نقش ظفر باد
هر دم که زند مایه صد عمر دگر باد
هوش مصنوعی: قسمتی از قدرت و اراده خداوند جهان باعث پیروزی و موفقیت است. هر زمانی که این اراده به صورت تازه‌ای ظهور کند، انرژی و مایه جدیدی برای زندگی و دشواری‌ها به همراه خواهد داشت.
چون بخشش تو آیت احسان علی گشت
بخشایش او غایت انصاف عمر باد
هوش مصنوعی: زمانی که بخشش تو نشانه‌ای از نیکی و مهربانی باشد، بخشش او به اوج انصاف و عدالت می‌رسد. امید که عمر تو همیشه پایدار و طولانی باشد.
چون عقل همه گرد معانیش طواف است
چون روح همه سوی معالیش سفر باد
هوش مصنوعی: عقل همیشه به دور معانی و مفاهیم می‌چرخد و به جستجوی آنها می‌پردازد، مانند اینکه روح به سمت اهداف و مقاصد خودش حرکت می‌کند.
طغرای هلالیش دریغ است به کاغذ
آن ابروی پیروزی بر روی قمر باد
هوش مصنوعی: هلالی که بر روی کاغذ نوشته شده، به زیبایی و جاذبه ابروی پیروزی بر ماه می‌ماند، اما این تصویر بایستی حسرتی به همراه داشته باشد.
آن رایت عالیش که زلفین فتوحست
زیب گل رخسار عروسان ظفر باد
هوش مصنوعی: این شعر به زیبایی زلف‌های یک دختر اشاره دارد که همچون پرچمی بلند و با عظمت است و چهره‌اش مانند گل است. این زیبایی نشان‌دهنده پیروزی و خوشحالی است.
سلطان سلاطین همه مشرق و مغرب
کز همت او فرق زحل پای سپر باد
هوش مصنوعی: این شعر به توصیف عظمت و بزرگی شخصیتی می‌پردازد که در میان همه پادشاهان و بزرگان مطرح است. او به گونه‌ای است که از سایرین متمایز و برتر به نظر می‌رسد، و این برتری او ناشی از اراده و تلاش‌هایش است. در واقع، این شخصیت با قدرت و همت خود، به موفقیت‌های بزرگ دست یافته و به عنوان یک الگو در نظر گرفته می‌شود.
بخشنده تاج ملکان سنجر عادل
کان تخت بدو هر نفش آراسته تر باد
هوش مصنوعی: بخشنده است که تاج پادشاهان با انصاف را به سنجر عطا کرده است، زیرا همه تخت‌ها با وجود او زیباتر و آراسته‌تر خواهند بود.
شاها ز نسیم گل فتح تو که بشکفت
جان های سلاطین را در خلد مقر باد
هوش مصنوعی: ای پادشاه، از نسیم گل فتوحات تو، جان‌های سلاطین در بهشت جاودانی شکوفا می‌شود.
هر تاج که دارند شهان گرچه تو دادی
در خدمت درگاه تو آن تاج کمر باد
هوش مصنوعی: هر تاج و شکوهی که پادشاهان دارند، با وجود اینکه تو آن را به آنها عطا کرده‌ای، در پیشگاه تو ناچیز و بی‌ارزش است.
تا دامن ابر از عرق چشمه خورشید
از خجلت بحر کف در بار تو تر باد
هوش مصنوعی: باران و شکوه آسمان، چنان است که گویی ابرها از شدت خجالت در برابر زیبایی و نور خورشید، دامن خود را از قطرات چشمه‌ها شسته و به عشق تو آبیاری می‌کنند.
این لشکر منصور ترا حاطهم الله
بر شه ره پیروزی پیوسته گذر باد
هوش مصنوعی: این گروه از سپاهیان منصور، تو را در محاصره دارند و امیدوارند که همیشه در مسیر پیروزی قدم برداری.
چون مدبر بدخو حرمت همه بابت؟
رمح گذراند که چو عزمت همه سر باد؟
هوش مصنوعی: وقتی فردی بداندیش و ناپخته در امور تصمیم‌گیری می‌کند، آیا می‌توان به کسی که بی‌احترامی کرده اعتماد کرد؟ به منطق و فکر او نباید توجه کرد، زیرا او با بی‌احترامی به ارزش‌ها و مقام‌ها، کل احساس و احترام را زیر پا گذاشته است.
آن گاه که از آتش دل سوخته گردد
بدخواه ترا دیده پر از خون جگر باد
هوش مصنوعی: زمانی که دشمن تو به خاطر دل سوخته‌اش دچار آتش خشم شود، چشمانش پر از غصه و درد خواهد بود.
جسمش زنم دیده و جانش ز تف دل
سوزان و گذارنده چو شمع و چو شکر باد
هوش مصنوعی: او دارای جسمی زیبا و دل‌نوازی است، در حالی که روحش از آتش عشق می‌سوزد و چون شمع در حال ذوب شدن و شیرین چون شکر به نظر می‌رسد.
بسیار ز تیرت سپرش همچو زره شد
این باره ز گرزت ز رهش همچو سپر باد
هوش مصنوعی: بسیاری از تیرهای تو به مانند زره این بار را محافظت کرده و ضربه‌ای که از گرز تو آمده، به مانند سپری در برابر باد عمل کرده است.
زینسان که به زیر قلمم نظم کهر هاست
همواره به زیر قدمت نثر گهر باد
هوش مصنوعی: از آنجا که آثار شعری من زیر دست و قلمم به چه زیبایی نظم می‌یابند، همیشه آرزو دارم که کلمات من در زیر قدم‌های تو همچون جواهرات درخشان باشند.
ای از نظرت رنج غریبان شده راحت
در حق غریبی چو منت نیز نظر باد
هوش مصنوعی: ای کسی که در نظر تو، رنج بیگانگان به راحتی تبدیل شده، برای غریبی که منت هم دارد، نظر به او بیفکن!
این گنبد گردنده که زیر و زبرش نیست
گر جز به مراد تو رود زیر و زبر باد
هوش مصنوعی: این گنبد آسمان که هیچ دگرگونی در آن وجود ندارد، اگر غیر از خواست و اراده تو باشد، به هر سمتی که بخواهد حرکت می‌کند.
در جمله عالم ز نسیم کرم تو
تا صبح قیامت خوشی وقت سحر باد
هوش مصنوعی: نسیم لطف و محبت تو در عالم، تا صبح قیامت در وقت سحر شادی و خوشی به ارمغان می‌آورد.