مجد همگرشمارهٔ ۱۱
فرموده اقتراحی صاحب علاءالدین
آنکو به کلک کار جهان را دهد نظام
آن نیک رای و رسم که رایش بود رهی
وان نیک بخت خواجه که بختش بود غلام
آنکش جهان جافی و ایام شد مطیع
وانکش سپهر سرکش و اجرام گشت رام
از طبع تند و تیز گرفتم به ارتحال
از روی لطف همچو هوا قطره از غمام
آن چار حرف چیست که عقد مبارکش
باشد به حصر چون مور مصحف کلام
حرف نخست نیمه حرف چهارم است
وز حرف چارمش سومش ده یکی تمام
نی نی ز وصف او نبود چاره طبع را
زانسان که نیست چاره ازو در همه مقام
گاه صبی و گاه نمویست خوش لقا
روز شباب و روز مشیب است نیکنام
هر چند هست خرد بزرگ است و بابها
محبوب اهل و جاهل و مقبول خاص و عام
از ابر رجم یابد و از آفتاب مهر
ز آهن درود بیند و از سنگ انتقام
فی الجمله دایه ئیست مربی بوالبشر
فی القصه دانه ئیست که ابلیس راست دام
ماراست زین مطاع گرانمایه مبلغی
در ذمت وکیل وزیر کریم وام
گر داد گشت گردنش آزاد و کرد داد
ورنه به روز عرض مظالم بود غرام
قاضی بود خدای و رسولش بود وکیل
زندان معین است و عدو را بود مقام
باشد خدای ناصر ایام مستقیم
خلقش ز خلق شاکر و اقبال مستدام
اطلاعات
وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
فرموده اقتراحی صاحب علاءالدین
آنکو به کلک کار جهان را دهد نظام
هوش مصنوعی: با پیشنهاد شخصی به نام علاءالدین، قرار است که نویسنده به وسیله قلم خود، نظام و ترتیبی به کارهای جهان ببخشد.
آن نیک رای و رسم که رایش بود رهی
وان نیک بخت خواجه که بختش بود غلام
هوش مصنوعی: کسی که دارای اندیشه و سلیقه خوبی است، بر اساس خواست خود راه را پیدا می‌کند. و آن بخت‌یار نیک‌نسبت، بی‌تردید بختش به خدمت او درآمده است.
آنکش جهان جافی و ایام شد مطیع
وانکش سپهر سرکش و اجرام گشت رام
هوش مصنوعی: وقتی که خداوند فرمان دهد، دنیا و زمان به اطاعت درمی‌آیند و حتی آسمان و ستاره‌ها هم در برابر اراده‌اش آرام می‌شوند.
از طبع تند و تیز گرفتم به ارتحال
از روی لطف همچو هوا قطره از غمام
هوش مصنوعی: از ذات تند و تیز خودم به خاطر لطفی که دارم، مانند قطره‌ای از ابر به آرامی به ترک دنیا می‌روم.
آن چار حرف چیست که عقد مبارکش
باشد به حصر چون مور مصحف کلام
هوش مصنوعی: چهار حرفی که در زندگی انسان تاثیر بسیاری دارد و مانند مور در متن بسیار ظریف و مهم است. این چهار حرف، نماد و نشانه‌ای از پیوند و رابطه‌ای مقدس و مبارک هستند.
حرف نخست نیمه حرف چهارم است
وز حرف چارمش سومش ده یکی تمام
هوش مصنوعی: حرف اول یک کلمه همان نیمه حرف چهارمش است و از حرف چهارمش، سومین حرف، عدد ده را به ما می‌دهد که به معنای "یک" کامل است.
نی نی ز وصف او نبود چاره طبع را
زانسان که نیست چاره ازو در همه مقام
هوش مصنوعی: توصیف و بیان زیبایی‌های او هرگز نمی‌تواند از عهده انسان خارج شود، زیرا هیچ راهی برای فرار از او وجود ندارد و در تمام حالات و موقعیت‌ها به او وابسته‌ایم.
گاه صبی و گاه نمویست خوش لقا
روز شباب و روز مشیب است نیکنام
هوش مصنوعی: گاهی جوانی و زیبایی و خوش‌رویی را تجربه می‌کنیم، و گاهی هم باید با پیری و ناپسند بودن کنار بیاییم. این روزها، هم جوانی و هم پیری، هر دو بر فراز و نشیب زندگی هستند و ما را به یاد خوبی‌ها و نیکنامی می‌اندازند.
هر چند هست خرد بزرگ است و بابها
محبوب اهل و جاهل و مقبول خاص و عام
هوش مصنوعی: هرچند که عقل و دانش اهمیت زیادی دارند، اما در جامعه محبوبیت و پذیرش میان افراد متخصص و عامه مردم وجود دارد.
از ابر رجم یابد و از آفتاب مهر
ز آهن درود بیند و از سنگ انتقام
هوش مصنوعی: باران بر زمین می‌بارد و آفتاب گرما و روشنی را به ارمغان می‌آورد، در حالی که سنگ‌ها می‌توانند انتقام‌جویانه عمل کنند.
فی الجمله دایه ئیست مربی بوالبشر
فی القصه دانه ئیست که ابلیس راست دام
هوش مصنوعی: در اینجا به نوعی به پرورش و تربیت انسان اشاره شده است. دایه‌‌یی که به تربیت بشر مشغول است، در واقع اشاره به موقعیت و شرایطی دارد که ابلیس در آن به شگردهای خود می‌پردازد. این بیان نشان‌دهنده این است که چگونه برخی عوامل و شرایط می‌توانند بر روی رفتار و سرنوشت انسان تأثیر بگذارند.
ماراست زین مطاع گرانمایه مبلغی
در ذمت وکیل وزیر کریم وام
هوش مصنوعی: از این کالاهای با ارزش، مبلغی به عنوان دیون به وکیل وزیر مهربان داده شده است.
گر داد گشت گردنش آزاد و کرد داد
ورنه به روز عرض مظالم بود غرام
هوش مصنوعی: اگر گردن او را آزاد کرد و به او حق داد، خوب است؛ وگرنه روزی خواهد رسید که باید پاسخگو باشد و به خاطر ظلم‌هایی که کرده، عذاب خواهد دید.
قاضی بود خدای و رسولش بود وکیل
زندان معین است و عدو را بود مقام
هوش مصنوعی: در اینجا قاضی به عنوان نماینده خدا و پیامبر معرفی شده است، و وکیل به عنوان کسی که از حقوق دیگران دفاع می‌کند. وضعیت زندان مشخص است و دشمنان نیز مقام و جایگاهی دارند. به طور کلی، به روابط میان عدالت، دفاع و وضعیت خلافکاران اشاره شده است.
باشد خدای ناصر ایام مستقیم
خلقش ز خلق شاکر و اقبال مستدام
هوش مصنوعی: خداوندی که حمایت‌کننده‌ای برای روزگار است، آفرینش او باید از موجودات شکرگزار باشد و امید به موفقیت و خوشبختی همواره پایدار بماند.