حاجب شیرازیشمارهٔ ۴۲
روی و موی تو، ای تو رب و رب
چون بیاض صبح در سواد شب
تاخت عشق تو، بر حصار دل
همچو برعجم لشگر عرب
بی سبب به عقل عاشقا مخند
زانکه عقل شد عشق را سبب
مدعی تو را، گر ستاره ایست
بینم آشکار شکل ذو ذنب
یکتن از رسل غیر تو نکرد
سحر از دو چشم معجز از دو لب
باش بنده پیر می فروش
چون نواکند بنده عنب
ای که طالبی علم و عشق را
نیمه شب به صدق از خدا طلب
خوانده خویش را قطب الخریف
کو نداندی اقطب از قطب
نی فصاحت است خصم را نه صدق
کس نچیده است از حطب رطب
هست چون عروس علم من عریس
با عروس بکر چون کند عزب
علم راست فخر و زادب شرف
حبذا، ز علم بخ بخ از ادب
ضد صلح شد آنکه را بود
جهل بوالحکم عذر بولهب
اطلاعات
وزن: فاعلات فع فاعلات فع
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
روی و موی تو، ای تو رب و رب
چون بیاض صبح در سواد شب
هوش مصنوعی: تو مانند صبح روشن و درخشان، در میان تاریکی شب هستی. زیبایی و جمال تو، دلها را روشن می‌کند و توجه‌ها را جلب می‌نماید.
تاخت عشق تو، بر حصار دل
همچو برعجم لشگر عرب
هوش مصنوعی: عشق تو به دل من همچون حمله لشگریان عرب به سرزمین‌های بی‌دفاع است.
بی سبب به عقل عاشقا مخند
زانکه عقل شد عشق را سبب
هوش مصنوعی: عاشق‌ها بدون دلیل به عقل نمی‌خندند، زیرا عقل خود به عشق علت و دلیلی دارد.
مدعی تو را، گر ستاره ایست
بینم آشکار شکل ذو ذنب
هوش مصنوعی: اگر کسی تو را همچون ستاره‌ای می‌بیند، به وضوح بروز می‌کند که تو شبیه ستاره دنباله‌دار هستی.
یکتن از رسل غیر تو نکرد
سحر از دو چشم معجز از دو لب
هوش مصنوعی: هیچکدام از پیامبران غیر از تو نتوانسته‌اند با دو چشمت جادو کنند و از لبانت معجزه‌ای به وجود آورند.
باش بنده پیر می فروش
چون نواکند بنده عنب
هوش مصنوعی: باشد که مانند یک بنده‌ی پیر می‌فروش زندگی کنی، زمانی که آن بنده شروع به نواختن و خواندن می‌کند، تو هم از آن شراب خوش‌طعم و غلیظ بهره‌مند شوی.
ای که طالبی علم و عشق را
نیمه شب به صدق از خدا طلب
هوش مصنوعی: ای کسی که به دنبال علم و عشق هستی، در نیمه شب با صدق و خلوص از خدا بخواه.
خوانده خویش را قطب الخریف
کو نداندی اقطب از قطب
هوش مصنوعی: شخصی که در دنیای خود به مقام و جایگاهی مهم دست یافته، اگر خود را محور و نقطه اصلی این عالم نپندارد، نمی‌تواند به درستی معنای محوریت را درک کند.
نی فصاحت است خصم را نه صدق
کس نچیده است از حطب رطب
هوش مصنوعی: شعر به این معناست که سخنرانی و توانایی بیان خوب به خودی خود، به معنای راستگویی نیست، زیرا هیچ کس از درختان رطب (خرما) نتیجه‌ای جز خرما نمی‌گیرد. در واقع، این بیت به تفاوت بین توانایی در بیان و واقعیات زندگی اشاره دارد.
هست چون عروس علم من عریس
با عروس بکر چون کند عزب
هوش مصنوعی: در اینجا شاعر به زیبایی علم و دانش اشاره می‌کند و آن را به عروس تشبیه می‌کند. او به نوعی می‌گوید که علم مانند عروسی زیبا و جدید است که باید با دقت و احتیاط به آن نزدیک شد و از آن بهره گرفت. این بیان در واقع نشان‌دهنده‌ی اهمیت و ارزش علم و دانش در زندگی انسان است.
علم راست فخر و زادب شرف
حبذا، ز علم بخ بخ از ادب
هوش مصنوعی: علم و دانش واقعی، مایه‌ی فخر و اصل و نسب نیکو است. خوشا به حال کسانی که از علم بهره‌مندند و در عین حال به آداب و ادب هم اهمیت می‌دهند.
ضد صلح شد آنکه را بود
جهل بوالحکم عذر بولهب
هوش مصنوعی: آن کس که نادانی را به دوش می‌کشد، به‌راستی که دشمن صلح است و مانند کسی می‌ماند که با بی‌دانی خود، عذرخواهی می‌کند.