گنجور

شمارهٔ ۲

صبح دولت می‌دمد کو جام همچون آفتاب
فرصتی زین به کجا باشد بده جام شراب
خانه بی‌تشویش و ساقی یار و مطرب نکته‌گوی
موسم عیش است و دور ساغر و عهد شباب
از پی تفریح طبع و زیور حسن طرب
خوش بود ترکیب زرین جام با لعل مذاب
از خیال لطف می مشاطهٔ چالاک طبع
در ضمیر برگ گل خوش می‌کند پنهان گلاب
شاهد و مطرب به دست‌افشان و مستان پایکوب
غمزهٔ ساقی ز چشم می‌پرستان برده خواب
تا شد آن مه مشتری درهای حافظ را به نقد
می‌رسد هر دم به گوش زهره گلبانگ رباب

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: حمیدرضا محمدی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

صبح دولت می‌دمد کو جام همچون آفتاب
فرصتی زین به کجا باشد بده جام شراب
هوش مصنوعی: صبح که نور و روشنایی می‌آید، مانند خورشید، یادآور می‌شود که فرصتی برای شادمانی و لذت بردن از زندگی وجود دارد. این لحظه‌ی خاص و بی‌نظیر، فرصتی است که نباید آن را از دست داد. بنابراین، بیایید لیوان شراب را پر کنیم و از این لحظه بهره‌مند شویم.
خانه بی‌تشویش و ساقی یار و مطرب نکته‌گوی
موسم عیش است و دور ساغر و عهد شباب
هوش مصنوعی: اینجا به فضایی آرام و دلپذیر اشاره شده که در آن وجود محبوب، معشوق، و نوازنده‌ای که سخنان دلنشین می‌گوید، فضایی مناسب برای لذت‌بردن و خوش‌گذرانی در دوران جوانی را فراهم می‌آورد. دور ساغر به معنای نوشیدن شراب و لذت بردن از خوشی‌های زندگی است.
از پی تفریح طبع و زیور حسن طرب
خوش بود ترکیب زرین جام با لعل مذاب
هوش مصنوعی: برای لذت بردن از زیبایی‌ها و شادابی زندگی، ترکیب زیبا و دلنشین جام طلایی با لعل مذاب (سنگ قیمتی) بسیار خوشایند و دل‌انگیز است.
از خیال لطف می مشاطهٔ چالاک طبع
در ضمیر برگ گل خوش می‌کند پنهان گلاب
هوش مصنوعی: از خیال محبت و نیکی، آرایشگر چابک به طور نهانی در دل برگ گل، گلاب خوشبو می‌سازد.
شاهد و مطرب به دست‌افشان و مستان پایکوب
غمزهٔ ساقی ز چشم می‌پرستان برده خواب
هوش مصنوعی: در اینجا توصیف صحنه‌ای شاداب و پرانرژی از می‌نوشی و شادی است. محبوب و نوازنده‌ای در حال رقص و خوش‌گذرانی هستند، و در این میان، نگاهی از طرف ساقی به می‌نوشان احساسات عمیقی را بیدار می‌کند و آن‌ها را در دنیای خواب و رویا غوطه‌ور می‌سازد. این تصویر نمایانگر حالتی از دل‌باختگی و سرمستی است که در حضور زیبایی و موسیقی ایجاد می‌شود.
تا شد آن مه مشتری درهای حافظ را به نقد
می‌رسد هر دم به گوش زهره گلبانگ رباب
هوش مصنوعی: هنگامی که آن معشوق زیبا در دل حافظ حضور پیدا می‌کند، هر لحظه صدای خوش ساز رباب به گوش زهره می‌رسد.

خوانش ها

شمارهٔ ۲ به خوانش محمدرضا مومن نژاد
شمارهٔ ۲ به خوانش محسن لیله‌کوهی
شرح صوتی غزل شمارهٔ ۱۴ حافظ خانلری به خوانش محمدرضا ضیاء

حاشیه ها

1388/02/01 08:05

منبع این غزل:
پیوند به وبگاه بیرونی

1388/02/15 20:05

نسخۀ دیوان غزلیات حافظ به خط ابراهیم بوذری چاپ اقبال سال 71 بین بیت 2 و 3 این بیت:
خلوت خاص است و جای امن و نزهتگاه انس
این که می‏بینم به بیداریست یا رب یا به خواب؟
و پیش از بیت مقطع این بیت را:
شاه عالم بخش در دور طرب ایهام‏گو
حافظ شیرین‏کلام بذله‏گو حاضر جواب
اضافه دارد.

1389/08/06 15:11

مشاطه = آرایشگر
حُسن طرب = شادی
می پرستان = می خواران
خیال = فکر
لطف = احسان
لعل مذاب = می
معنی بیت 4: طبیعت چالاک که درترتیب و تزیین مانند آرایشگر است ، درباره کیفیت های عجیب و حالات غریب می فکری کرد و دید که حالات مذکور درگلاب نیست پس گلاب را در برگ گل نهان کرد به حدی که تا آتش به گل نرسد قطره ای گلاب پس نمی دهد.
معنی بیت 5: شاهد و مطرب کف می زنند و مستان می رقصند و نازو عشوه ساقی هم از چشم باده نوشان خواب ربوده است.
معنی بیت 6: اگر آن ماه ، مشتریِ اشعار حافظ گردد، شعر حافظ درهرمجلس خوانده می شود ، آنقدرپرشور که گویی به گوش زهره آواز موسیقی و شعر می رسد.

وقت کشتن شاه دین گفتا به ساقی بی حجاب
فرصتی زین به کجا یابم بده جام شراب
می ز مینای بلا جام شهادت پر از گل
موسم عیش است و می در ساغر و عهد شباب
شام هجران طی شد اندر کربلا بر تشنگان
صبح دولت می دمد کو جام همچون آفتاب
در بهشت قرب خود بهرمشام کشتگان
در ضمیر برگ گل خوش می کند پنهان گلاب
هر که اندر قتلگاه عشق او شد کشته دید
غمزه ساقی چو چشم می پرستان مست خواب

1403/02/24 08:04
محسن مهدیان

سلام. شاعر این شعر کیه؟

1392/03/19 18:06
حسین ملیحی شجاع

دوستان فرهیخته گنجور در مورد این غزل دو نکته قابل توجه است اول این که این غزل در دیوان علامه قزوینی و دکتر غنی نیست ولی دارای شیوایی غزلیات و سبک حافظ است از طرفی بیت مقطع دلیل دیگری بر این ادعاست
دوم این که بیت:
از خیال لطف می مشاطهٔ چالاک طبع
در ضمیر برگ گل خوش می‌کند پنهان گلاب
اگر خیال لطف می را حذف کنیم مفهوم شعر روشن تر است ولی خیال لطف می معنی را پیچیده میکند و به سادگی نمیتوان معنی کرد
با تمام ارادت واحترام بی حدی که برای دکتر جلالیان قایلم ولی معنای او نیز مرا قانع نکرد جهت استحضارسروران شرح دکتر جلالیان عبارتند:چه نیکو آرایشگر زبردست طبیعت، به منظور نرمی و گرمی و جاذبه هر چه بیشترِ شراب، گلاب را در برگ گل پنهان نموده نگاه می دارد

1392/03/20 00:06
امین کیخا

کاش حسین جان معنی انرا به نگاه خودت می نوشتی ، درود بر تو باد

1392/03/20 07:06
امین کیخا

هر چند جایی که بزرگان سخن می گویند بهتر است مانند منی خاموش باشد ولی اگر نگاه مان را بنویسیم شاید کمی از واقعیت در ان باشد
می فرماید از اثر خیال لطیف می بر نهاد ادم شاعر که در نازکی به برگ گل می ماند به نهان گلاب درست می شود
یعنی پنهان قید است و پنهان کردن یعنی به پنهانی ساختن
طبع را هم که درون شاعر مانند ادمی دیگر انگاشته است یعنی اورا اراینده ای دانسته که درون شاعر زیر اثر می شعری چون گلاب می اراید
می دانم که نمی باید پیش بزرگان ترجمه کنم کار من همان معنی واژه است

1393/04/27 04:06
سید عباس نامی

قیامت خواهد آمد کجاست فهم قرآن،و یا مهدی خواهد آمد کجا یابم فهم قرآن
زندگی برگشت پذیر نیست فرست زندگی را دگر به ما نمی دهند
اکنون که سالم هستم عاشق علی و آلش
وقت نماز و نیایش و شکر و طلب عفو است چراکه آل طاهرین را همه می شناسند مثل جوانی دوباره
بیت آخر : تا امام زمان موضوع ابیات حافط گشت آنهم بدون زحمت
از خوشحالی بر همه عالم صدایم رات خواهم رساند

1394/08/06 12:11
محمد حسن شرفی

با سلام و سپاس از زحمات شما لطفاً این غزل را به بخش غزلهای بی‌گمان و اصلی حافظ ببرید چون قطعاً از حافظ است و مشکل این بوده که از ابتدا در تصحیح قزوینی-غنی نیامده اس. در 29 نسخه از نسخ قرن نهم هجری قرن نهم آمده از جمله نسخ مورخ 801، 813، 822، 824، 825، 817-838، 834، 839 و 843

1399/06/03 10:09

در مقالهٔ «در حاشیهٔ دیوان حافظ خرمشاهی و جاوید» به قلم «رضا ضیاء» منتشره در مجلهٔ «آیینهٔ پژوهش سال 28م شمارهٔ 3م، مرداد و شهریور 96» قابل دریافت از این نشانی صفحهٔ 89 بخش «عدم ذکر غزلهایی که در نسخ شش‌گانهٔ مشورتی هست و در قزوینی نیست» این غزل از غزلیات مسلم حافظ دانسته شده.